کاخ هفت‌دست و کوشک آیینه‌خانه
کاخ هفت‌دست و کوشک آیینه‌خانه که دو بنای تاریخی در باغ سعادت آباد اصفهان بودند، به همراه عمارت نمکدان که در کنار این دو جای داشت، عمارت‌هایی مربوط به دوران صفوی در کرانه جنوبی زاینده رود در اصفهان بودند.
پیشینه
عمارات باغ سعادت آباد و کاخ آیینه خانه به فرمان شاه عباس دوم ساخته شده‌است.
جایگاه جغرافیایی
مکان آن در جنوب زاینده رود در فاصله میان پل خواجو و پل جویی (که در آن زمان حکم پل اختصاص این مجموعه را داشت) قرار داشت.
معماری
کاخ آیینه‌خانه دارای ایوان و استخری همانند چهل‌ستون به مساحت پنجاه هزار مترمربع با بلندای ۴۱ متر بود با این تفاوت که شمار ستون‌های ایوان ۱۶ عدد و با فاصلهٔ ۶۲ متر از زاینده رود بوده‌است. از ویژگی‌های این بنا نصب آیینه‌هایی به ابعاد ۵/۲ متر و بزرگتر بوده و مکانی برای تفریح و سرگرمی به شمار می‌رفته‌است.
در کتاب نصف جهان فی تعریف الاصفهان (نوشته محمدمهدی اصفهانی ۱۳۱۴ قمری) آمده است: هفت دست در اصل هفت دستگاه کاخ بوده که در آن زمان تنها یکی از آن‌ها باقی‌مانده بوده است. بیش از بیست هزار زرع زمین با زیر عماراتش بود و گرداگرد صد حجره‌های تو در تو همه گچبری و زراندود، میناکاری استادانه، محیرالعقول، دو حمام زنانه و مردانه داشت، زمین و ازاره‌ها سنگ مرمر شفاف و حوض‌هایی از مرمر و سنگ سماق و تختگاه شاه عباس دو ساعت‌ها چشم تماشاچیان را خیره می‌داشت». تخت شاه عباس دوم در این کاخ بر روی تخت سنگی بزرگ مرمری مانند آیینه صیقلی به طول هفت متر و عرض بیش از سه متر قرار داشته که موج‌های طبیعی بر جلوه آن می‌افزوده است.
تخریب
آیینه‌خانه و کاخ هفت دست در سال ۱۲۷۰ شمسی به دستور ظل السلطان، حاکم قاجار اصفهان تخریب شد. بعدها بخشی از محوطه در خیابان قرار گرفت و در بخش دیگری کارخانه نساجی وطن احداث گردید و که پس از تعطیلی این کارخانه تبدیل به منطقه مسکونی گردید و نام پارک آیینه‌خانه و خیابان هفت‌دست همچنان بر آن باقی است.
فیلم مستند
در فیلم مستند بوی فروردین که به بناهای تخریب شده صفوی اصفهان در دوران قاجار می‌پردازد، به ابنیه باغ سعادت آباد اصفهان به‌خصوص کاخ آیینه خانه نیز پرداخته شده و به صورت بازسازی کامل سه بعدی نمایش داده شده است.
نگارخانه
عکسی از کاخ آیینه‌خانه بر ساحل زاینده رود مربوط به اواخر دوره قاجار. کوه صفه در پس زمینه عکس دیده می‌شود.
جستارهای وابسته
منابع
- لطف‌الله هنرفر. آشنایی با شهر تاریخی اصفهان. انتشارات گلها، ۱۳۷۲