کتان

الیاف کتان از ساقهٔ گیاهی به همین نام (به انگلیسی فلکس) استخراج می‌شوند. کتان به عنوان یک گیاه زینتی در باغ رشد می‌کند. الیاف کتان بیشتر از پارچه کتانی کاربرد دارد. کشت این گیاه به‌طور سالیانه انجام می‌گیرد و حداکثر رشد طولی آن در حدود ۱۲۰ سانتی‌متر است و قطر ساقهٔ آن ۱/۸ تا ۱/۱۶ اینچ است. قسمت بالای ساقه دارای شاخه‌های متعددی است و در روی این شاخه‌ها، گل‌هایی به رنگ‌های سفید، قرمز، بنفش ولاجوردی و آبی دیده می‌شود. کیفیت الیاف به مرغوبیت زمین و شرایط جوّی بستگی دارد. این گیاه در هوای نسبتاً سرد و رطوبی و وجود باران نسبتاً زیاد بهتر به عمل می‌آید. تخم کتان در ماه‌های اردیبهشت و خرداد کاشته می‌شود و مدت رشد آن سه ماه است. پرورش عمده کتان درکشورهای کانادا، چین، روسیه، هند، انگلستان و آمریکا است. ساختمان شیمیایی الیاف کتان مانند پنبه، سلولزی است ولی با وجود شباهت زیاد بین آنها، ساختمان ملکولی کتان از سه جهت از پنبه متفاوت است:

۱-ساختمان داخلی: دیاگرام اشعه ایکس نشان می‌دهد که آرایش مولکولی در ساختمان در ساختمان داخلی الیاف به مراتب بیشتر از پنبه و افزایش کریستالینیتی در ساختمان داخلی باعث شده‌است که خصوصیات آن با پنبه متفاوت باشد.

۲-الیاف کتان: دارای مواد غیر سلولزی بیشتری نسبت به پنبه است و ناخالصی‌های موجود در کتان عبارت اند از همی سلولز، چربی و مواد رنگی و غیره.

۳-ساختمان فیزیکی الیاف.

۴-کامبیوم: این قسمت دیوار نازکی است که سلول‌های کورتکس را از چوب جدا کرده‌است.

۵-چوب: این قسمت را سلول‌های ضخیم و چوبی کوتاه تشکیل می‌دهد که از نظر مکانیکی به رشد گیاه کمک می‌کند.

۶-پیت: این قسمت دیواره نازکی است که قسمت مرکزی ساقه را احاطه می‌کند و در مرکز آن روزنه‌ای است که در سراسر طول ساقه قرار دارد و هوا در آن جریان پیدا می‌کند.

از الیاف کتان به همراه رزین‌های مختلف در تهیه کامپوزیت‌ها استفاده می‌شود که کاربرد آن‌ها از لوازم ورزشی مانند بدنه دوچرخه‌های حرفه‌ای، راکت‌های تنیس، تخته‌های موج سواری و اسکی، تا کاربردهای صنعتی مانند صنعت خودرو سازی یا هواپیماهای بوئینگ است.

thumb|Green Flax seed

دانه‌های کتان (ر ک مقاله اصلی تخم کتان) در دو مقوله اساسی آمده است: ۱. قهوه‌ای، و ۲. زرد یا طلایی (همچنین به عنوان تخم کتان طلایی شناخته می‌شود).[۱۸] اکثراً دارای ویژگی‌های تغذیه‌ای مشابه و تعداد مساوی از امگا ۳ اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه هستند. دانه‌های کتان در تولید روغن نباتی شناخته شده و به عنوان روغن بذر کتان یا روغن بزرگ، که یکی از قدیمی‌ترین روغن‌های تجاری است کاربرد دارد. این روغن خوراکی به دست آمده توسط expeller فشار دادن، گاهی اوقات توسط استخراج با حلال بدست می‌آید. روغن بذر کتان حلال پردازش شدهای است که قرن‌ها به عنوان یک روغن خشک در نقاشی و پوشش لاک الکل استفاده می‌شود.[۱۹] بذر کتان که گهگاه به آن تخم بزرک هم می‌گویند، منبعی سرشار از مواد مغذی همچون فیبر، منیزیوم، ویتامین B1، اسید چرب آلفا لینولنیک، و امگا ۳ است. این بذر، از درخت کتان گرفته می‌شود، درختی قدیمی که در مصر باستان و چین بار می‌آید. بذر کتان منبعی برای چربی سالم، آنتی اکسیدان، و فیبر است. تحقیقات اخیر یافته‌اند که این تخم می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی نیز مؤثر باشد.همچنین از این دانه برای تغذیه قناری استفاده می شود.

جوانه بذر کتان خوراکی، با عطر و طعم کمی تنداست. مصرف بیش از حد دانه‌های کتان با آب ناکافی می‌تواند باعث انسداد روده شود. دانه‌های کتان كامل از نظر شیمیایی پایدار هستند، اما بذر کتان آسياب شده (به شكل آرد در آمده) می‌تواند در کمتر از یک هفته فاسد شود، بنابراين بايد در ظروف در بسته نگهدارى شود و در دماى مناسب قرار گيرد تااز فساد سريع آن جلوگيرى شود.

دانه‌های کتان در طب سنتی اروپایی در داخل (به‌طور مستقیم خیس یا به عنوان چای) و خارجی (به عنوان کمپرس یا عصاره روغن) برای درمان اختلالات دستگاه تنفسی، چشم، عفونت‌ها، سرد، آنفلوآنزا، تب، روماتیسم و نقرس استفاده می‌کردند.

رنگرزی کتان اکثراً در حالت پارچه صورت می‌گیرد و روش رنگرزی آن کاملاً شبیه پارچه‌های پنبه‌ای است. چون پارچه‌های کتان نیز همانند پارچه‌های پنبه‌ای گران است و لازم است برای رنگرزی آن از رنگ‌های مرغوب استفاده کرد. برای رنگرزی کتان عموماً از رنگرهای خمی که در برابر نور و شست‌وشو ثبات زیادی دارند استفاده می‌شود. برخی از رنگ‌های آزوئیک، گوگردی و تعداد محدودی از رنگ‌های مستقیم نیز در رنگرزی پارچه کتان که مصرف مبلمان و پرده‌ای دارد، به کار می‌روند. نظر به این که ساختمان مولکولی کتان متراکمتر و متبلورتر از پنبه است، نفوذ رنگ به داخل الیاف نیز مشکل تر از پنبه صورت میگیردو در نتیجه رنگرزی یکنواخت پارچهٔ کتان باید با دقت بیشتری همراه باشد.

قابلیت تطویل کتان کم است، ولی اگر تحت کشش قرار گیرد و افزایش طول یابد، بعد از رفع نیروی کشش میل دارد که دوباره به حالت اولیه برگردد. درجه سختی کتان بسیار زیاد است و در برابر خم شدن مقاومت می‌کند. گرچه پارچه کتانی چروک پذیر است ولی با اجرای تکمیل‌های ضد چروک می‌توان این عیب را برطرف کرد. رطوبت بازیافتهٔ کتان حدود ۱۲ درصد است. قدرت لیف کتان در حالت مرطوب ۲۰ درصد بیشتر از حالت خشک آن است و این حالت باعث می‌شود که به خوبی عملیات مکانیکی مراحل ریسندگی و عملیات تری را تحمل کند.

مقاوت کتان در مقابل حرارت زیاد است و تا ۱۲۰ درجه سانتیگراد حرارت را که در آن شروع به زرد شدن می‌کند، بدون اینکه تجزیه بشود، تحمل می‌کند.

دراثر تابش نور خورشید و به مدت زیاد به تدریج از قدرتش کاسته می‌شود.

کتان در برابر محلول رقیق و سرد اسیدها مقاوم است، ولی محلول اسیدهای رقیق و گرم، یا غلیظ و سرد آن را مورد حمله قرار می‌دهد.

همچنین مقاومت کتان در برابر محلول‌های قلیایی بسیار خوب است و می‌توان آن را بارها و بارها با محلول‌های قلیایی شست‌وشو داد بدون آنکه خسارتی متوجه آن بشود.

حلالهای آلی معمولی که در خشک‌شویی‌ها به کار می‌روند، اثر مخربی روی کتان ندارد.

• الیاف کتان در چندین حالت و شکل مختلف

• مهندسی
• مهندسی نساجی
• الیاف