کاروانسرای شاه‌عباسی (ماهیدشت)

کاروانسرای عباسی ماهیدشت در شهر رباط (رباط ماهیدشت) در شهرستان کرمانشاه در مسیر بزرگراه ۲ آسیا و در ۳۰ کیلومتری شهر کرمانشاه واقع شده‌است. مکان کاروانسرا در شمال شرق دشت ماهیدشت قرار دارد.

کاروانسرای ماهیدشت متعلق به دوره صفویه است و احتمالاً در زمان شاه عباس دوم بنا شده، اما در سال ۱۲۷۵ قمری (۱۲۳۷ خورشیدی و ۱۸۵۸ میلادی) هنگام سلطنت ناصرالدین‌شاه به فرمان میرزا آقاخان نوری بازسازی و مرمت شده‌است.. در تعمیرات دورهٔ قاجار، پشت بندهایی در دیوارهای خارجی بنا احداث شده که امروزه برداشته شده‌است. لازم است ذکر شود که در پی این کاروانسرا، از سنگ‌های حجاری شدهٔ دورهٔ ساسانیان استفاده شده که احتمالاً از بناهای تاریخی اطراف آورده شده‌است.

شکل کاروانسرا مربع و ابعاد آن ۷۰×۷۰ متر و به صورت چهار ایوانی است. طرفین ورودی بنا با ده طاق‌نما تزئین شده‌است. حیاط مرکزی بنا نیز به صورت مربع و در اطراف آن اتاق‌های متعدد و در پشت اتاق‌ها چند اصطبل ساخته شده‌است. پی بنا از سنگ‌های حجاری شدهٔ عصر ساسانی و بقیهٔ ساختمان از آجر و گچ است.

مساحت کاروانسرا ۴ هزار و ۵۰۰ مترمربع است. ۴ سالن، ۳۳ حجره و ۳ قسمت شاه‌نشین در پیرامون محوطهٔ مرکزی کاروانسرا قرار دارد.

نمای ایوان‌های جبهه‌های شمالی و شرقی و غربی اندکی از نمای طرفین خود بالاتر است. به همین دلیل رخ‌بام این سه جبهه تقریباً فراز و فرودی ندارد. در جبههٔ چهارم، ورودی بنا حضور چشمگیری دارد. گرداگرد بنا اسطبل است، اما حجره‌های بزرگ پشت ایوان‌ها آن را به چهار بخش مجزا تقسیم کرده‌است. راه ورود به اسطبل‌ها از دو طاق‌نمای انتهایی ضلع شرقی و طاق‌نمای انتهای غربی دو ضلع شمالی و جنوبی است. در هر یک از این ورودی‌ها، حجره‌ای مجزا برای چهارپاداران تعبیه شده‌است.

ورودی کاروانسرای ماهیدشت که در میانهٔ جبههٔ جنوبی بنا قرار دارد، از سردر و هشتی و غرفه‌ها و حجره‌های پیرامون آن تشکیل شده و مرتفع‌ترین بخش بناست. سردر مرتفع بنا با دو طاق‌نمای طرفین اندکی از سطح نمای خارجی پیش آمده‌است. از طریق ایجاد طاق‌نما در بخش بیرونی این ضلع بر اهمیت جبههٔ ورودی نسبت به دیگر جبهه‌ها تأکید شده‌است. سقف هشتی رسمی‌بندی زیبا رسمی‌بندی شده‌است و فضای وسیع و مرتفعی دارد که غرفه‌ها و حجره‌هایی دو طبقه بر آن مشرف‌اند. هشتی مستقیماً به ایوان جنوبی حیاط راه می‌یابد که دو طبقه است و در میانهٔ این ضلع واقع شده‌است. در طرفین این ایوان دو ایوانچهٔ دو طبقه ساخته شده که به تناسب نمای ورودی کمک کرده‌است.

کاروانسرای ماهیدشت تا پیش از سال ۱۳۹۳ در اختیار ادارهٔ میراث فرهنگی قرار داشت، اما از آبان سال ۱۳۹۴ کاروانسرا در اختیار کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و این کانون متولی احیای کاروانسرا شد. قرار است این کاروانسرا به بزرگترین مجتمع گردشگری و پذیرایی غرب کشور تبدیل شود.

هم‌اکنون اتاق‌های کاروانسرا برای اقامت مسافران و زائران تجهیز شده‌است. حجره‌های اقامتی این کاروانسرا دارای ۱۴ چشمهٔ حمام و ۱۴ چشمهٔ سرویس بهداشتی هستند. در بخش شاه‌نشین نیز تجهیزات هتلینگ برای مسافران و زائران پیش‌بینی شده‌است. همچنین در محوطهٔ کاروانسرا یک سفره‌خانه ایجاد شده‌است.

• پل قدیمی ماهیدشت