هبت‌الله آخندزاده

آخوندزاده شیخ الحدیث است و تخصص در حدیث دارد. او در دوران حکومت‌داری طالبان قاضی‌القضات بود و صدور بسیاری از فتواهای طالبان توسط او انجام گرفته‌است.

او حدود ۶۰ سال سن دارد و به طایفه هوتک تعلق دارد و در ولسوالی ملاکوت جوزجان متولد شده‌است. شیخ هبت‌الله در میان طالبان بیشتر یک چهره مذهبی است و اگرچه تجربیات زیادی در زمینه مسائل نظامی ندارد و بیشتر مسئول فتواهای مذهبی این گروه است اما در تمام تحولات طالبان عضو رهبری این گروه بوده‌است.

سابقه حضور او در طالبان به سال ۱۹۹۴ میلادی باز می‌گردد. رسانه‌های غربی او را از بنیان گذاران طالبان می‌دانند. پس از به کنترل در آمدن ولایت فراه در سال ۱۹۹۵ بوسیله طالبان، او بخشی از وزارت دعوت و ارشاد، امر بالمعروف و نهی المنکر شد. مدتی بعد در ولایت ننگرهار به امر قضاوت مشغول شد و پس از مدتی در یک مدرسه دینی در قندهار به آموزش مشغول شد.

بعد از سقوط دولت اول طالبان در سال ۲۰۰۱ توسط ایالات متحده آمریکا، آخوندزاده رئیس شورای علمای دینی این گروه شد. وی بعداً به عنوان رئیس دادگاه های شرع امارت اسلامی افغانستان در مناطقی که هنوز تحت کنترل طالبان بود منصوب شد. او بر خلاف امرای گذشته طالبان یک شخص نظامی نیست بلکه یک عالم دین است، بطوری که ملا عمر و اختر محمد منصور در خصوص مسائل شرعی و فتوا با او به مشورت می‌پرداختند و از نفوذ او برای حل و فصل مسائل مذهبی در میان اعضای طالبان استفاده می‌کردند. او همچنین از اعضای ارشد شورای کویته طالبان محسوب می‌شد.

در پی حمله پهپادی نیروهای آمریکایی به خودروی ملا اختر محمد منصور و مرگ او در سال ۲۰۱۶ سخنگوی طالبان، در بیانیه‌ای هبت‌الله آخوندزاده را رهبر و امیرالمؤمنین جدید خود اعلام کرد. انتخاب آخند زاده موجب تعجب برخی در افغانستان و تحلیلگران غربی شد، چرا که آنان انتخاب سراج‌الدین حقانی یا محمد یعقوب که نفرات اول و دوم طالبان پس از ملا اختر محمد منصور بودند را محتمل تر می‌دانستند. از آنجا که اطلاعات اندکی از فعالیت هبت‌الله آخندزاده در اختیار سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا بود مقامات پیشین افغانستان و آمریکایی سوالات مربوط به او را اکثرا بی پاسخ می‌گذاشتند، این موجب شد تا برخی رسانه‌ها حمله امریکا به افغانستان که با ادعای نابودی طالبان صورت گرفته بود را ناکام بدانند. در واقع در همین ایام است که فشار ها برای روند صلح افغانستان و مذاکرات مستقیم آمریکا با طالبان افزایش می‌یابد.

آخوندزاده تاکنون دو بار مورد سوءقصد قرار گرفت. سوءقصد اول سال ۲۰۱۲ در کویته مرکز ایالت بلوچستان پاکستان در خلال یک سخنرانی که مردی در میان دانش آموزان ایستاد و از فاصله نزدیک یک تپانچه را به سمت آخوندزاده نشانه گرفت، اما تپانچه کار نمی‌کند. شخص اقدام به کشیدن مجدد گلنگدن می‌کند تا دوباره شلیک کند اما به سرعت توسط اطرافیان زمین‌گیر می‌شود. یکی از شاگردان که شاهد ماجرا بوده است به نیویورک تایمز گفته که در زمان شلیک ناموفق اول تا کشیدن مجدد گلنگدن آخوندزاده بی حرکت ایستاده بود. طالبان پس از این سوءقصد بلافاصله با انتشار بیانیه‌ای ریاست عمومی امنیت ملی افغانستان را عامل این ترور نافرجام دانست.

سوءقصد دوم در ۱۶ اوت ۲۰۱۹ با یک انفجار بزرگ در مسجدی واقع در کوچلاک روی داد، در این انفجار بسیاری از نزدیکان وی از جمله حافظ احمدالله برادر او و پدرشان جان باختند. طبق اعلام رئیس پلیس کویته، بمب زیر کرسی چوبی امام جماعت کار گذاشته شده بود.

از زمان قدرت گیری طالبان در اوت ۲۰۲۱ و اعلام امارت اسلامی در سرتاسر افغانستان وی به پیروی از تدابیر امنیتی گذشته همچنان در انظار عمومی ظاهر نشده است. پس از ترور اختر محمد منصور توسط ایالات متحده آمریکا، طالبان برای محافظت از امرای خود تدابیر جدیدی اتخاذ کرد، اطلاعات موجود از هبت‌الله آخندزاده به حدی اندک است که حتی مقام‌های پیشین افغانستان و امریکا سوالات مربوط به او را اکثرا بی‌پاسخ می‌گذارند و رسانه‌های غربی او را شخصی گوشه نشین معرفی می‌کنند. البته این نوع رفتار در امیران طالبان تازگی ندارد، چرا که ملا عمر رهبر اسبق طالبان در دهه ۹۰ میلادی نیز زمانی که طالبان در قدرت بود کمتر در انظار عمومی ظاهر می‌شد.

هبت‌الله آخندزاده پس از قدرت گیری طالبان چند بار بدون اعلام قبلی و با تدابیر شدید امنیتی بدون انتشار هیچگونه تصویری سخنرانی کرده است. یکبار در مدرسه حکیمه واقع در قندهار و یک‌بار هم بدون نمایش چهره در بین نمازگزاران مسجد عیدگاه قندهار به مناسب عید فطر به سخنرانی پرداخت.

از زمان قدرت گیری طالبان در اوت ۲۰۲۱ وی تاکنون چندین سخنرانی داشته و به اظهار نظر در مسائل گوناگونی پرداخته است.

• در ۱ ژوئیه ۲۰۲۲ (۱۰ تیر ۱۴۰۱) او با انتقاد شدید از غربی‌ها گفت:

شما از مادر همه بمب‌ها علیه ما استفاده کرده‌اید و حتی اگر از بمب اتم هم استفاده کنید، نه با شما تعامل می کنم و نه هم شریعت را با شما معامله می کنم.

• ۲۲ دسامبر ۲۰۲۱ (۱۲ آذر ۱۴۰۰):

رضایت دختران بالغ در اثنای نکاح ضروری است، البته نکاحی که درآن فتنه و فساد نباشد. کسی حق ندارد که زنی را به جبر مجبور به نکاح سازد.

• ۲۲ جولای ۲۰۲۲ (۳۱ تیر ۱۴۰۱):

اتهام‌های بی‌جا به مسئولان طالبان و نقد نمودن دور از واقعیت آنان شرعا جواز ندارد.

• طالبان