نظریه ذهن

بسیاری معتقدند انسان‌ها تنها موجوداتی هستند که به این قابلیت مجهز هستند؛ اما تحقیقات جدیدی که بر روی گونه‌های نزدیک به انسان در چرخهٔ فرگشت انجام شده، این فرض قدیمی را به صورت ریشه‌ای به چالش کشیده‌است.[۱]

یک گروه بین‌المللی مشتمل بر محققین دانشگاه کیوتو در ژاپن، مؤسسهٔ انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک در آلمان و دانشگاه سن اندروز در اسکاتلند نشان دادند که دیگر اعضای شاخهٔ انسانیان (کپی‌های بزرگ که شامل شامپانزه‌ها، بونوبوها و اورانگوتان‌ها می‌شود) نیز مشمول نظریهٔ ذهن می‌شوند.[۲]

بونوبوها نظریهٔ ذهنِ پیشرفته‌تری دارند و سگ‌ها، علیرغم اینکه هوش کمتری از شامپانزه‌ها دارند، دارای تئوریِ ذهنِ تکامل‌یافته‌تری هستند و در درکِ نیاتِ انسان‌ها تا دو و نیم برابر بهتر از شامپانزه‌ها عمل می‌کنند. حتی سگ‌هایی که در طبیعت بزرگ شده‌اند نیز همین‌طورند.

تحقیقات نشان می‌دهد در زمان فعالیت‌های مربوط به نظریهٔ ذهن، نواحی TPJ, mPFC و pSTS از مغز دچار افزایش فعالیت می‌شوند.

مثلاً در یک تحقیق نشان داده شد که وقتی افرادِ مورد آزمایشْ شاهدِ شخصِ دیگری بودند که دستش را بالا می‌بُرد، منطقهٔ pSTS در مغز آن‌ها فعال می‌شد. اما وقتی به همان شخص نگاه می‌کردند در حالی که دستِ او را یک دستگاه، بدون این‌که او اراده کند، بالا می‌بُرد pSTS فعالیتی نشان نمی‌داد. آزمایش شوندگان، در حالت اول، متوجه عملی همراه با قصد و نیت می‌شوند و فوراً به حالتِ ذهنیِ آن شخص توجه می‌کنند تا بفهمند چرا دستش را بالا می‌بَرَد. اما در حالت دوم که دستگاهْ دستِ او را بالا می‌بَرَد، نیازی نیست که به حالت ذهنیِ دستگاه توجه کنند، زیرا به وجودِ ذهنی برای دستگاهْ قائل نیستند.

این قبیل آزمایشات در کنار مطالعهٔ کسانی که لوب فرونتال یا TPJ آن‌ها آسیب دیده و در پیِ آن دچار نقص در زمینهٔ تئوری ذهن شده‌اند، رابطهٔ نواحیِ مختلفِ مغز و عملکردِ نظریهٔ ذهن را هرچه آشکارتر کرده‌است.

[1] temporoparietal junction

[2] medial prefrontal cortex

[3] posterior superior temporal sulcus

• فلسفه ذهن