نجیب کاشانی

نورالدین محمد شریف کاشانی متخلّص به «نجیب» یا «جیبا» یا ملا نورا، فرزند خواجه محمدحسین کاشانی بود. پدرش در اصفهان شغل بزازی داشت. او دو سال پیش از نگارش «تذکرهٔ نصرآبادی» (تألیف شده در ۱۰۸۳ق) به اصفهان رفت و در محلهٔ خان کاشیان به شغل بزازی مشغول شد، ولی طبع شاعری وی باعث شد که آن پیشه را کنار بگذارد. به آوردهٔ صاحب تذکرهٔ روز روشن وی در زمان شاه سلطان حسین صفوی به دربار راه یافت و مورد احترام قرار گرفت و از طرف او ملقب به ملک‌الشعراء گردید، ولی بعداً به هند مهاجرت کرده در آن‌جا به منصب ملک‌الشعرایی جلال‌الدین اکبر رسید و از احترام بهره‌مند شده و حکومت کشمیر نیز به او واگذار شد.

با این وجود در سال ۱۰۹۰ یا پس از آن‌که جلال الدین اکبر سر از اطاعت پدر پیچید به ایران بازگشت. نجیب کاشانی پس از بازگشت به ایران کتابی به نام «کشیک‌خانه» تألیف کرد و سرانجام در سال ۱۱۲۳ ق. در اصفهان درگذشت.

تا مدتی در بعضی از تذکره‌ها و زندگی‌نامه‌های شاعران تنها به ذکر نام یا مختصری از شرح احوال و نمونهٔ اشعار او اکتفا شده بود تا این‌که مرکز پژوهشی میراث مکتوب، مجموعهٔ اشعار او را تحت عنوان «کلیّات نجیب کاشانی» «نورالدین محمد شریف کاشانی» (۱۰۶۳–۱۱۲۳ ق) با مقدمه، تصحیح و تعلیقات اصغر دادبه و مهدی صدری چاپ و منتشر کرد.

برای اول بار دیوان نجیب کاشانی را احمد کرمی در سال ۱۳۷۲ در تهران منتشر نمود و پس از وی حبیب‌الله خباز کاشانی بر اساس چند نسخهٔ خطی از شاعران آیینی کاشان منتشر کرد.

تو هم ای شاخ گل دستی به خون ما نگارین کن

به خون عندلیبان غنچه رنگین کرد پیکان را.

در بحر غمت همچو حباب از دل بی‌تاب

آهی نکشیدیم که از خویش نرفتیم.

• سجادی، سید محمود: شعر نجیب کاشانی، شاعری از روزگار صفویه. در نشریه: «نامه پارسی»، تهران: بهار ۱۳۸۵ - شماره ۴۰.
• لغتنامه دهخدا: نجیب کاشانی.