میر شمس‌الدین ادیب‌سلطانی
میرشمس‌الدّین ادیب‌سلطانی (زادهٔ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۱۰ ه.ش)، پزشک، فیلسوف، زبان‌شناس، نقّاش، ریاضی‌دان، نویسنده و مترجم متون مهمّ ادبی و فلسفی است. او مترجم منطق ارسطو، سنجش خرد ناب کانت و همچنین رسالهٔ منطقی-فلسفی ویتگنشتاین به زبان فارسی است. وی به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، یونانی باستان، عربی، ایتالیایی، روسی، عبری، ارمنی، لاتین، پارتی، اوستایی، پارسی میانه و پارسی باستان تسلّط دارد.
| میرشمس‌الدّین ادیب‌سلطانی | |
|---|---|
میرشمس‌الدّین ادیب‌سلطانی در نشست نقد کتاب «فرهنگنامهٔ تاریخی مفاهیم فلسفه» | |
| زادهٔ | ۲۱ اردیبهشت ۱۳۱۰ ۹۱ سال) بروجرد |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات | دکترای پزشکی |
| محل تحصیل | دانشگاه تهران |
| پیشه | نویسنده، مترجم، ویراستار |
| کارهای برجسته | راهنمای آماده ساختن کتاب |
زندگی‌نامه
میر شمس‌الدّین ادیب‌سلطانی، چهارمین فرزند زین‌العابدین ادیب‌سلطانی و بتول آغا، در سال ۱۳۱۰ و در محلّهٔ قلمستان تهران به دنیا آمد. در دانشنامهٔ دانش‌گستر آمده است که او در بروجرد چشم به جهان گشود. زبان فرانسه‌ای را در کودکی، با کتاب دست‌دوّمی به نام فرانسه بدون معلّم آموخت و زبان انگلیسی را از رادیو بی‌بی‌سی فرا گرفت. او در سال ۱۳۲۲ به دبیرستان می‌رود و در همین ایّام نیز به سازمان جوانان حزب تودهٔ ایران می‌پیوندد.
او پس از اتمام شش سال متوسّطه، در سال ۱۳۲۸ وارد دانشکدهٔ طبّ دانشگاه تهران می‌شود و دکترای پزشکی خود را از دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه تهران دریافت می‌کند. برای ادامهٔ تحصیل در زمینهٔ روان‌پزشکیِ بالینی و تحقیقات بیوشیمی به شهر وین رفت و بعد از گذران چند دورهٔ تحصیلی در آن‌جا، دستیار پروفسور هافمن، یکی از سرشناس‌ترین روان‌پزشکان آن ایّام، شد. او در سال ۱۳۴۰، برای دیدار خانواده به ایران بازگشت، امّا پس از آن دیگر به دانشگاه وین نرفت؛ بنابراین تحصیلاتِ روانپزشکی‌اش را نیمه‌کاره رها کرد و به لندن ره‌سپار شد. با این همه، اطّلاعات اندکی از زندگی و احوال او موجود است. لازم است ذکر شود عیادت جمعی، برخی مسئولین بنیاد ملی نخبگان با حضور آقای دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم ایران، دکتر علی اصغر مصلح رئیس دانشکده ادبیات و زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۹۴ صورت گرفت.
آثار
ادیب‌سلطانی آثار ترجمه‌کرده‌اش را مستقیماً از زبان مبدأ به فارسی برگردانده است. روشِ او را در ترجمه و نوشتار، نمی‌توان کاملاً سره‌نویسی نامید، زیرا وام‌واژه‌های بسیاری در آثارش یافت می‌شود. یکی از رویکردهای او در ترجمه و معادل‌سازی برایِ واژگان، روش شکستنِ واژه‌های زبان‌های اروپایی از نظرِ تک‌واژشناسی و چسباندن برابرهای آن تک‌واژها در زبانِ فارسی نو و میانه و باستانی به یکدیگر است. با این حال، آثار او در میان مردم و خوانندگان، به استفادهٔ گسترده از واژگان فارسی مشهور است. ادیب‌سلطانی باور دارد که برای برزیستن زبان پارسی در جهان دانش و فنّاوری، چاره‌ای جز بهره بردن از همهٔ توان زبان فارسی و هم‌خانواده‌هایش و نیاکانش (اوستایی،پارسی باستانی و پارسی میانه یا پهلوی) نیست. این‌گونه روش ترجمه از جانب برخی تشویق و از جانب برخی دیگر نیز نقد شده است. منتقدان ترجمه‌های او از آثار فلسفی باور دارند که ادیب‌سلطانی در ترجمهٔ این آثار نثری دشوارفهم به کار برده و به «زبان‌سازی یا اختراع زبانی» دست یازیده است. این منتقدان ترجمه‌های او از آثاری را که نام برده‌اند، «وفادار به متن ولی غیرقابل‌فهم» خوانده‌اند.
تألیف‌ها
- The Question of the Left and Its Future: Notes of an Outlooker. Hermes Publishers, Tehran, 2010. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۶۳۶۴۰۱
- Topics in Decision Problem. Amir Kabir Publishers, Tehran, 2013. شابک ۹۷۸−۹۶۴−۰۰−۱۴۹۵−۰
- پژوهشی در پیرامون مسئلهٔ تصمیم در منطق: طرح چند خوارزمیک تحلیلی-معنایی. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۳. شابک ۹۶۴−۰۰−۰۰۶۸-x
- درآمدی بر چگونگی‌یِ شیوهٔ خطِّ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر: ۱۳۵۴؛ ویراست دوّم: ۱۳۷۱؛ ویراست سوّم: ۱۳۷۸.
- راهنمای آماده ساختن کتاب: برای مؤلّفان، مترجمان، ویراستاران، کتابداران، ناشران، چاپخانه‌ها و دوستداران کتاب. تهران: ۱۳۶۵؛ ویراست دوّم: ۱۳۷۴؛ ویراست سوّم: ۱۳۸۱.
- رسالهٔ وین: بازنمود و سنجش مکتب فلسفی تحصل‌گروی منطقی یا آروین‌گروی منطقی حلقهٔ وین. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، بنیاد فرهنگ و هنر ایران، مرکز ایرانی مطالعهٔ فرهنگ‌ها، ۱۳۵۹.
ترجمه‌ها
- ارسطو، منطق ارسطو (ارگانون)، تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۷۸؛ ویراست دوّم: ۱۳۹۰.
- لودویگ ویتگنشتاین، ویراست دو زبانهٔ رسالهٔ منطقی-فلسفی، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۹
- برتراند راسل، جُستارهای فلسفی، تهران: انتشارات امیرکبیر: ۱۳۶۳؛ ویراست دوّم: ۱۳۸۷.
- ویلیام شکسپیر، ویراستهٔ هرولد جنکینز، سوگنمایش هملت شاهپور دانمارک، تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۸۵.
- ایمانوئل کانت، سنجش خرد ناب، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۲؛ ویراست دوّم: ۱۳۸۳.
- داوید هیلبرت و ویلهلم آکرمان، بنیادهای منطق نگریک، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۰.
- ویلیام شکسپیر، سوگنمایش شاه ریچارد سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۹.
- ویلیام شکسپیر، بودن یا نبودن: تک‌گفتار هملت در سوگنامهٔ هملت شاهپور دانمارک سرودهٔ ویلیام شیکسپیر. تهران: نشر نی، ۱۳۷۵.
- لودویگ ویتگنشتاین، رسالهٔ منطقی-فلسفی، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۱.
پانویس
- ↑ رامین، علی؛ فانی، کامران؛ سادات، محمدعلی, ویراستاران (۱۳۸۹). «میر شمس‌الدین ادیب سلطانی». دانشنامه دانش‌گستر. ج. ۲. تهران: مؤسسه دانش‌گستر. ص. ۱۲۳. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۵۳۴-۰۰-۹.
- ↑ اکبری، علی. اندیشه‌های آقای مترجم: درآمدی بر سبک ترجمهٔ دکتر میر شمس‌الدّین ادیب‌سلطانی بایگانی‌شده در ۲۰۱۱-۰۷-۰۷ توسط Wayback Machine. گروه مجلات همشهری، ۱۹ بهمن ۱۳۸۹.
- ↑ ماهنامهٔ اندیشهٔ پویا، سال پنجم، شماره ۳۸، مهر و آبان ۱۳۹۵
- ↑ «همشهری آنلاین». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ آوریل ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱ آوریل ۲۰۰۹.
- ↑ گزارش مهر از نشست «ویتگنشتاین در ایران»
- ↑ دربارهٔ هملت با برگردان ادیب‌سلطانی
- ↑ پرهام، باقر. باهم‌نگری و یکتانگری. مجموعه مقالات، انتشارات آگاه، ۱۳۷۸، ص. ۴۰۷.
- ↑ کلانتری، عبدی. میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی و مسئلهٔ چپ. رادیو زمانه، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۰.
منابع
- درباره میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی - روزنامهٔ ایران
- صفحهٔ ادیب بر روی وبگاه انتشارات امیرکبیر
- همشهری: دربارهٔ هملت با برگردان ادیب‌سلطانی
- خردنامهٔ همشهری، شمارهٔ ۳۹، تاریخ پانزدهم اسفند ۱۳۸۸، «نگاهی به سبک ترجمهٔ ادیب‌سلطانی»
- «اندر احوالات غریب آقای ادیب»، مجلهٔ اندیشهٔ پویا، شمارهٔ ۳۸، مهر و آبان ۱۳۹۵