نقد عقل محض
سنجش خرد ناب یا نقد عقل محض (به آلمانی: Kritik der reinen Vernunft) یا نقد اول نخستین کتاب از سه‌گانهٔ فلسفه انتقادی از ایمانوئل کانت است که اولین‌بار در سال ۱۷۸۱ چاپ شد. این کتاب مهم‌ترین اثر کانت است و دربارهٔ ویژگی‌های عقل و توان آن در شناخت متافیزیک است.
صفحهٔ عنوان نسخهٔ چاپ ۱۷۸۱ | |
| نویسنده(ها) | ایمانوئل کانت |
|---|---|
| عنوان اصلی | Critik der reinen Vernunft |
| برگرداننده(ها) | see below |
| کشور | آلمان |
| زبان | آلمانی |
| موضوع(ها) | معرفت‌شناسی |
| انتشار | ۱۷۸۱ |
| شمار صفحات | ۸۵۶ (چاپ نخست آلمانی) |
| Kritik in modern German. | |
کانت در این کتاب به بررسی و تقسیم‌بندی مقولات شناخت و نیز بررسیِ محسوسات، ادراک و عقل محض پرداخته‌است. او در این کتاب عقل، محسوسات و ادراک، و ویژگی‌های عقل محض در شناخت متافیزیکی را شرح داده‌است.
منطق استعلایی
منطق استعلایی در کتاب نقد عقل محض کانت مبحثی است که در آن قواعد ذهنی پیشینی بررسی شده‌است. کانت منطق استعلایی خود را به دو بخش تحلیل و دیالکتیک استعلایی تقسیم کرده‌است. کانت از رشته راهنما استفاده می‌کند و می‌گوید که فاهمه یا درک همان قوه حکم کننده‌است که عملکردش همان مقوله‌ها هستند. فاهمه در واقع قوه شناخت از طریق مفاهیم است که این عمل همان حکم کردن است و ذهنیات را به هم مربوط می‌کند.
تحلیل استعلایی
تحلیل استعلایی منطق آنچه درست است می‌باشد. تحلیل استعلایی خود شامل دو بخش تحلیل مفاهیم و تحلیل اصول است که اولی استنتاج متافیزیک مفاهیم محض و استنتاج استعلایی این مفاهیم و دومی سیستم اصول را نتیجه می‌دهد.
دیالکتیک استعلایی
دیالکتیک استعلایی منطق آنچه نادرست است می‌باشد. دیالکتیک استعلایی بخشی از کتاب نقد عقل محض کانت است که راجع به تأمل استعلایی توضیح می‌دهد که در هر تأمل عقل محض سه ایده اصلی (نفس و جهان و خدا) را تولید می‌کند و این ایده‌ها مفاهیم محض فاهمه را وحدت می‌بخشد. دیالکتیک استعلایی کانت به سه بخش مغالطه و تعارض و ایده‌آل تقسیم‌بندی می‌شود. وقتی صحبت از دیالکتیک می‌آید همه منتظر تضاد هستند در دیالکتیک استعلایی، کانت از تضادهایی صحبت به میان میاورد که از مفاهیمی جهان به وجود میایند.
بخش‌بندی «نقد عقل محض»
بخش‌بندی کلی نقد اول کانت از این قرار است:
- پیشگفتارها و مقدمه‌های دو ویراست.
- ۱. آموزه استعلایی عناصر
- بخش اول. حسیات استعلایی
- بخش دوم. منطق استعلایی
- قسمت اول. تحلیل استعلایی
- کتاب اول. تحلیل مفاهیم
- فصل اول. دربارهٔ راهنمای کشف مفاهیم محض فاهمه
- فصل دوم. دربارهٔ استنتاج مفاهیم محض فاهمه
- کتاب دوم. تحلیل اصول
- فصل اول. دربارهٔ شاکله‌سازی مفاهیم محض فاهمه
- فصل دوم. نظام اصول فاهمه محض
- فصل سوم. دربارهٔ مبنای تمایز متعلقها به پدیدارها و ذوات معقول
- کتاب اول. تحلیل مفاهیم
- قسمت دوم. دیالکتیک استعلایی
- کتاب اول. دربارهٔ مفاهیم عقل محض
- کتاب دوم. دربارهٔ استدلالهای قیاسی دیالکتیکی عقل محض
- فصل اول. دربارهٔ مغالطه‌های عقل محض
- فصل دوم. تعارضهای عقل محض
- فصل سوم. ایده‌آل عقل محض
- قسمت اول. تحلیل استعلایی
- ۲. روش‌شناسی استعلایی
- فصل اول. انضباط عقل محض
- فصل دوم. قانون عقل محض
- فصل سوم. ساختمان معمارانه عقل محض
- فصل چهارم. تاریخ عقل محض
ترجمه فارسی
از این کتاب تاکنون دو ترجمه به زبان فارسی با مشخصات زیر انجام شده‌است:
- کانت، ایمانوئل، سنجش خرد ناب، ترجمهٔ میر شمس‌الدین ادیب‌سلطانی، ویراست ۲، تهران: امیرکبیر، ۱۳۶۲؛ ۱۳۸۳.
- کانت، ایمانوئل، نقد عقل محض، ترجمهٔ بهروز نظری، انتشارات ققنوس، ۱۳۹۰؛ ویراست دوم (با ویرایش محمدمهدی اردبیلی): تهران: ققنوس، ۱۳۹۴. (همانگونه که در مقدمهٔ ویراستار ذکر شده‌است، ترجمهٔ این کتاب از ترجمهٔ ادیب سلطانی تأثیر بسیار پذیرفته‌است)
میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی در ترجمهٔ خود در کنار متن اصلی آلمانی، از ترجمه‌های انگلیسی، فرانسوی، روسی، عربی و عبری نیز استفاده نموده‌است.
جستارهای وابسته
- عقل محض
- کانت
- دیالکتیک
منابع
پیوند به بیرون
- کانت در "نقد عقل محض"
- متن کامل کتاب (آلمانی) در پروژه گوتنبرگ
- متن کامل ترجمه انگلیسی کتاب University of Adelaide Library Electronic Texts Collection.