مونا لیزا
مونا لیزا (به ایتالیایی: Monna Lisa) (به انگلیسی: Mona Lisa) که به لبخند ژوکوند (به فرانسوی: La Gioconda) هم معروف است، نام یکی از پرآوازه‌ترین تابلوهای نقاشی لئوناردو داوینچی هنرمند مشهور ایتالیایی است که با رنگ روغن بر روی صفحه چوب سپیدار نقاشی شده‌است. این نقاشی دارای عناوینی همچون شناخته‌شده‌ترین، پُربازدیدترین و مورد تقلید واقع‌شده‌ترین اثر جهان است که بیشترین مطالب نوشته شده مرتبط را نیز شامل می‌شود.
| هنرمند | لئوناردو داوینچی |
|---|---|
| سال | ۱۵۰۳ تا ۱۵۰۶ میلادی |
| مواد | رنگ روغن روی چوب |
| ابعاد | ۷۷×۵۳ سانتیمتر |
| مالک | موزه لوور، پاریس |
این اثر در طول تاریخ چندین بار ربوده شده و با اینکه بیش از ۵۰۰ سال از زمان خلق آن می‌گذرد، آسیب چندانی ندیده‌است. مونا لیزا هم‌اکنون در تملک دولت فرانسه است و در موزه لوور در پاریس نگهداری می‌شود.
تابلوی مونا لیزا به دلیل لبخند بسیار مرموز مونا لیزا و همچنین سبک نوین نقاشی لئوناردو داوینچی در آن زمان، به شهرت جهانی رسید. گفته شده که داوینچی سفارش نقاشی این اثر را بین سال‌های ۱۵۰۳ تا ۱۵۰۶ دریافت کرد اما آن را به موقع تحویل نداد و چند بار آن را عوض کرد. در سال ۲۰۰۵ میلادی به‌طور قطع ثابت شد که لیزا دل ژوکوندو همان مدل شناخته شده برای پرترهٔ مونا لیزا است.
سبک نقاشی
تصور می‌شود که داوینچی همچنان به کار بر روی مونا لیزا به مدت سه سال پس از اینکه به فرانسه کوچ کرد تا مدت کوتاهی پیش از مرگش در سال ۱۵۱۹ ادامه داد. این اثر یکی از پر آوازه‌ترین تک‌چهره‌های جهان است. ابهام این چهره نتیجه علاقه داوینچی به سایه‌روشن‌کاری است. داوینچی این چهره را درون یک هرم قرار داده و سه لکه بزرگ روشنایی در اثر به‌وجود آورده‌است. ترکیب‌بندی درست، رنگ‌پردازی مناسب، تأکید بر عنصر انسانی، تصویر سه‌بعدی، و نمایی علمی از سایه‌روشن‌کاری از ویژگی‌های این اثر است که باعث زیبایی آن شده‌است. منظره کمی از بالا و چهره کمی از پایین دیده شده‌است.
ریشهٔ تاریخی
لئوناردو داوینچی نقاشیمونا لیزا را در ۱۵۰۳ یا ۱۵۰۴ در فلورانس آغاز کرد. به گفته جورجو وازاری (یکی از هم دوره‌ای‌های داوینچی) او پس از چهار سال تأخیر نقاشی را ناتمام رها کرد که چنین رفتاری در بسیاری از نقاشی‌های لئوناردو شایع است اما داوینچی بعدها در زندگی‌اش ابراز پشیمانی می‌کند و می‌گوید: «… هرگز یک کار را به پایان نرساندم …»
از تاریخ این چنین بر می‌آید که فردی بنام فرانسیسکو بارتولومئو از اشراف شهر فلورانس از داوینچی خواسته بود که پرتره همسر سوم خود یعنی لیزا آنتونیو ماریا را در بیست و پنج سالگی او و به مناسبت تولد دومین فرزندشان برای او نقاشی کند. داوینچی نزدیک به چهار سال روی این اثر هنری کار کرد و پس از پایان نقاشی در سال ۱۵۰۷ این تابلو را به فرانسیسکو نفروخت و فلورانس را ترک کرد و آن را نزد خود نگاه داشت.
برخی معتقدند از آنجایی که لئوناردو تابلو را تمام نکرده بود آن را به فرانسیسکو نفروخت و بسیاری دیگر معتقد هستند که لئوناردو عاشق این تابلو بود.
داوینچی در سال ۱۵۱۶ هنگامی که تابلو مونا لیزا را در چمدان‌های خود داشت وارد فرانسه می‌شد و آن را به پادشاه وقت فرانسه فرانسوای یکم فروخت. پس از آن به مرور زمان این اثر به شهرهای مختلف فرانسه برده شد تا اینکه از هنگام انقلاب فرانسه، مونا لیزا در موزه لوور نگهداری می‌شود.
ناپلئون بناپارت آن را از موزه برداشت و به اتاق خواب خصوصی خود در کاخ تویلری برد. اما پس از تبعید ناپلئون این اثر دوباره به لوور بازگردانده شد.
رویدادها
دزدی
در ۲۱ اوت سال ۱۹۱۱ تابلو مونا لیزا از لوور دزدیده می‌شود تا فردای آن روز کسی از دزدی آگاه نمی‌شود. هنگامی که یک نقاش، لوئی برود وارد موزه می‌شود و به سالن کَرِه (سالن چهارگوش) جایی که مونا لیزا برای ۵ سال نصب بود می‌رود و متوجهِ نبودِ تابلو می‌شود. او بی‌درنگ با مسئول حفاظت موزه تماس می‌گیرد. اما مسئول حفاظت گمان می‌کند قرار است از تابلو عکاسی شود. لوئی برود از مسئول موزه سؤال می‌کند و متوجه می‌شود نقاشی پیش عکاسان نیست. از این رو موزهٔ لوور برای تحقیقات به مدت یک هفته بسته می‌شود.
شاعر فرانسوی، گیوم آپولینر در دوره‌ای گفته بود باید لوور را آتش زد و درش را بست؛ وی به دلیل این اظهار نظر مظنون واقع می‌شود و بازداشت و زندانی می‌شود. پس از او، دوستش پابلو پیکاسو هم بازجویی می‌شود اما در نهایت هر دو بیگناه شناخته می‌شوند و آزاد می‌شوند. دو سال بعد دزد شناسایی می‌شود. دزد فردی ایتالیایی به نام وینچنزو پروجیا بود که خود کارمند لوور بود. او در ساعت اداری طبق معمول وارد موزه شده بود و مونا لیزا را با خود برده بود و در کمد جاروها پنهان کرده بود. او پس از آنکه موزه تعطیل می‌شود هنگام خروج، نقاشی را زیر کُتش پنهان می‌کند و موزه را ترک می‌کند. پروجیا بر این باور بود که نقاشی باید به زادگاهش بازگردد و در یک موزهٔ ایتالیایی به نمایش گذاشته شود. پروجیا دو سال نقاشی را در آپارتمانش نگه می‌دارد و هنگام فروش آن به مدیر اوفیتزی در فلورانس شناسایی می‌شود. نقاشی به مدت دو هفته در اوفیتزی به نمایش گذاشته می‌شود و سرانجام در ۴ ژانویهٔ ۱۹۱۴ به لوور بازمی‌گردد.
پروجیا برای این جرم، شش ماه به زندان می‌رود اما در ایتالیا به دلیل میهن‌پرستی از او تقدیر می‌شود. تا پیش از این دزدی، در دنیای بیرون از هنر، مونا لیزا چندان شناخته شده نبود.
پروجیا احتمالاً از سوی یک مؤسسهٔ مرتبط با کپی آثار مشهور، ترغیب شده بود چون در دوره‌ای که محل مونا لیزا نامعلوم بود ۶ کپی از آن به قیمت بالا در آمریکا فروخته شد. گمان آن می‌رفت که فردی به نام ادواردو د والفیرنو مغز متفکر دزدی مونا لیزا باشد.
اسیدپاشی
در سال ۱۹۵۶ شخصی اقدام به پاشیدن اسید به قسمت پایینی تابلو نمود که مرمت آن سال‌ها به طول انجامید.
سفر در جهان
در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی شهرهای نیویورک، توکیو و مسکو میزبان این تابلو بودند.
کیک‌مالی
در ۳۰ می ۲۰۲۲ مردی در لباس یک پیرزن در موزه لوور بر روی این اثر کیک مالید. البته کیک در واقع با شیشه‌ای که از آثار لئوناردو داوینچی در موزه لوور پاریس محافظت می‌کند، برخورد کرده و آسیبی به این نقاشی وارد نشد. بر اساس اعلام شاهدان، عامل این اقدام مردی زن نما روی ویلچر با کلاه گیسی بر سر بوده که ناگهان از جای خود برخاسته و با نزدیک شدن به مونا لیزا یک کیک خامه ای را به سمت آن پرتاب کرده‌است و فریاد زد که زمین را نجات بدهیم (منظور گرمایش زمین بود). پس از آن مسوولان حراست موزه با سرعت این مرد را از محوطه بیرون می‌کنند، در حالی که سایر بازدیدکنندگان حاضر بی‌وقفه به گرفتن عکس ادامه دادند.
نگارخانه
تابلوی مونا لیزا اثر لئوناردو داوینچی، شاخص‌ترین اثر موزه لوور در پشت شیشه ضد گلوله
پانویس
- ↑ Lichfield, John (1 April 2005). "The Moving of the Mona Lisa". The Independent.
- ↑ تاریخ هنر در فرانسه، لین‌ترین، ترجمه دکتر سعید حقیر
- ↑ "Mona Lisa – Heidelberger Fund klärt Identität (English: Mona Lisa – Heidelberger find clarifies identity)". University Library Heidelberg. Archived from the original on 2011-05-08. Retrieved 2008-01-15.
- ↑ کتاب درک عمومی هنر مبتکران ص 139
- ↑ Francesco di Bartolommeo
- ↑ Lisa di Antonio Maria
- ↑ (Farago 1999، ص. 123)
- ↑ تاریخ فرانسه از آغاز تا رنسانساثر؛ دانیل ریویر، محمدجواد محمدی،انتشارات اطلاعات
- ↑ Francis I
- ↑ Bohm-Duchen, Monica (2001). The private life of a masterpiece. University of California Press. p. 53. ISBN 978-0-520-23378-2. Retrieved 10 October 2010.
- ↑ "Theft of the Mona Lisa". Stoner Productions via Public Broadcasting Service (PBS). Archived from the original on 29 October 2009. Retrieved 24 October 2009.
- ↑ R. A. Scotti (April 2010). Vanished Smile: The Mysterious Theft of the Mona Lisa. Vintage Books. ISBN 978-0-307-27838-8. Archived from the original on 2 January 2016.
- ↑ "Top 25 Crimes of the Century: Stealing the Mona Lisa, 1911". TIME. 2 December 2007. Archived from the original on 14 July 2007. Retrieved 15 September 2007.
- ↑ Bartz, Gabriele (2001). Art and architecture, Louvre. Barnes & Noble Books. ISBN 978-0-7607-2577-1. Retrieved 10 October 2010.
- ↑ "Noah Charney, Chronology of the Mona Lisa: History and Thefts, The Secret History of Art, Blouin Artinfo Blogs". Archived from the original on 27 October 2015. Retrieved 25 October 2015.
- ↑ The Lost Mona Lisa بایگانی‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine by R. A. Scotti (Random House, 2010)
- ↑ «مونالیزا». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۰۷.
- ↑ حمله به «مونالیزا» با لباس مبدل و کیک ایسنا
منابع
- Farago, Claire J. (1999). Leonardo's projects, c. 1500–1519. Oxford, England: Taylor & Francis. ISBN 978-0-8153-2935-0.
پیوند به بیرون
- راز لبخند ژوکوند: 'مونا لیزا آبستن بوده‌است' بی‌بی‌سی (فارسی)
- مراحل عکس برداری‌های سه بعدی از تابلوی مونالیزا سی بی سی (انگلیسی)
- کوچکترین تابلوی مونالیزا در جهان با رشته‌های DNA ساخته شد
