موج نوی سینمای ایران

جمشید اکرمی این نام را حوالی ۱۳۵۰ به تقلید از موج نوی فرانسه پیشنهاد کرد.

فیلم‌های گاو از داریوش مهرجویی، قیصر از مسعود کیمیایی و آرامش در حضور دیگران از ناصر تقوایی از نمایندگان اصلی این موج به‌شمار می‌روند؛ اگرچه نشانه‌های آغاز موج نوی سینمای ایران پیش‌تر، اوایل دههٔ ۱۳۴۰، با فیلم‌های خانه سیاه است (فروغ فرخ‌زاد) جلد مار (هژیر داریوش)، خشت و آینه (ابراهیم گلستان) و شب قوزی (فرخ غفاری) در واکنش به فیلمفارسی ظهور کرده بود.

سینمای موج نو عمدتاً در دو مسیر اصلی گسترش یافت؛ جبههٔ فیلم‌های شخصی و انتزاعی با آثاری مانند رگبار، چشمه، یک اتفاق ساده، شازده احتجاب، دایره مینا و پستچی و جبههٔ فیلم‌های با سویه‌های پررنگ اجتماعی و تجاری مانند فرار از تله، سه‌قاپ، خداحافظ رفیق، طوقی، رضا موتوری و گوزن‌ها که اغلب تحت تأثیر موفقیت عظیم قیصر ساخته می‌شدند. نسل سینماگران موج نو شناخت عمیق‌تری از هنر سینما داشتند و به‌شدت متأثر از ادبیات معاصر ایران بودند چنان‌که می‌توان شاخصهٔ اصلی سینمای موج نو در ایران را ارتباط عمیقش با ادبیات معاصر دانست.

در بحبوحهٔ ورشکستگی عمومی سینمای ایران طی سال‌های منتهی به انقلاب، «موج نو» که به دلیل افزایش سانسور و در نظر نگرفتن سلیقهٔ تماشاگران از سوی فیلمسازها رو به افول گذارده بود، با به محاق رفتن چند فیلم در آستانهٔ انقلاب از جریان ایستاد اما پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، در سال ۱۳۶۳ با فیلم دونده (امیر نادری) جریان تازه‌ای آغاز شد که توجه جهان را بار دیگر به سینمای ایران جلب کرد. این موج جدید با حضور سینماگرانی چون عباس کیارستمی، محمدرضا اصلانی، اصغر فرهادی، رخشان بنی اعتماد، مجید مجیدی، جعفر پناهی، بهمن قبادی ،محسن مخملباف و ابوالفضل جلیلی تثبیت شد که جوایز ارزشمندی از جشنواره‌های معتبر جهانی برای سینمای ایران به ارمغان آورد. در امتداد این جریان در سالهای اخیر با سینمای نئورئال ایران مواجه می‌شویم که برجسته‌ترین آثار آن را در آثار فیلمسازانی همچون اصغر فرهادی نظاره‌گر هستیم.

فیلم‌های شاخص موج نو نسل اول (به ترتیب سال ساخت)

فیلم‌های شاخص نسل دوم

• دونده (امیر نادری)
• ناخدا خورشید (ناصر تقوایی)
• طعم گیلاس (عباس کیارستمی)
• کلوزآپ (عباس کیارستمی)
• بچه‌های آسمان (مجید مجیدی)
• زیر پوست شهر (رخشان بنی اعتماد)
• زمانی برای مستی اسب‌ها (بهمن قبادی)
• گبه (محسن مخملباف)

فیلم‌های شاخص نسل سوم

• زمانی برای مستی اسب‌ها (بهمن قبادی)
• کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره (بهمن قبادی)
• طلای سرخ (جعفر پناهی)
• درباره الی (اصغر فرهادی)
• جدایی نادر از سیمین (اصغر فرهادی)
• نفس عمیق (پرویز شهبازی)
• یه حبه قند (رضا میرکریمی)
• فروشنده (اصغر فرهادی)

• غلامعلی، اسدالله (۱۳۹۳). روایت مدرن و موج نوی سینمای ایران. نشر و پژوهش رسم: رسم.
• طالبی‌نژاد، احمد (۱۳۷۳). یک اتفاق ساده: بررسی جریان موج نو در سینمای ایران. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری شیدا.
• موج نو سینمای ایران تاریخ ایران - بازبینی شده در ۱۶ تیرماه ۱۳۹۴
• نگاهی به موج نو دویچه وله فارسی - بازبینی شده در ۱۶ تیرماه ۱۳۹۴
• تأثیر روایت مدرن نشریه دانشگاه تهران - بازبینی شده در ۱۶ تیرماه ۱۳۹۴