مهدی عراقی
مهدی عراقی (زاده ١۶ شهریور ۱۳۰۹ تهران – درگذشته ۴ شهریور ۱۳۵۸) زندانی و فعال سیاسی ایرانی بود، که از اعضاء فدائیان اسلام و از پایه‌گذاران اولیه حزب موتلفه اسلامی محسوب میشد.
| مهدی عراقی | |
|---|---|
| زادهٔ | ١۶ شهریور ۱۳۰۹ محله پاچنار، تهران، ایران |
| درگذشت | ۴ شهریور ۱۳۵۸ (۴٨ سال) |
| علت مرگ | ترور |
| آرامگاه | قم |
| محل زندگی | تهران |
| ملیت | ایرانی |
| شهروندی | ایران |
| سال‌های فعالیت | ١٣٣٠-١٣۵٨ |
| عنوان | حاج مهدی |
| دوره | پهلوی جمهوری اسلامی |
| حزب سیاسی | موتلفه اسلامی |
| مخالف(ها) | حکومت پهلوی گروه فرقان |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| اتهام(های) جزایی | ترور حسنعلی منصور |
| مجازات(های) جزایی | تا زمان پیروزی انقلاب ۵۷ زندانی بود |
| منصب | اولین مسول زندان قصر پس از انقلاب |
دوران کودکی و نوجوانی
محمدمهدی عراقی در سال ۱۳۰۹ شمسی در محله پاچنار در خانواده ای مذهبی با سطح اقتصادی متوسط به دنیا آمد. پدرش کوره آجرپزی داشت. دوران ابتدایی را در دبستان حافظ سپری کرد و سپس به دبیرستان رفت، اما به علت مشکلات اقتصادی، ترک تحصیل کرد و وارد بازار کار شد. بنابر روایت مادرش وقتی به سن ۱۳-۱۴ سالگی می رسد مدام در هیئت های مذهبی بود.
سوابق و فعالیت ها
فدائیان اسلام
عراقی از آغاز جوانی سال ۱۳۲۴ به عضویت فداییان اسلام درآمد و از همان ابتدا نقش برجسته ای در گروه مزبور داشت و در اکثر فعالیت آن حاضر بود و حتی پاره ای از جلسات فدائیان در خانه او تشکیل میشد.
در سال ۱۳۲۷ شمسی به همراه فدائیان اسلام در نظارت بر صندوق های رای گیری به نفع نمایندگان جبهه ملی نقش داشت که به سب تقلب های صورت گرفته نتایج باطلب و به انتخابات مجدد کشیده شد که باز هم با عدم صحت کامل برگزار گردید.
در سال ۱۳۲۹ شمسی وی با برخی از اعضای فدائیان اسلام در چاپ و انتشار روزنامه شاهد وابسته به حزب زحمتکشان همکاری می نمود و در برابر افرادی که قصد خرابکاری در چاپخانه را داشتند ایستادگی می کردند. اما بعد مدتی روابط آنها تیره شد و طرفداران حزب زحمتکشان در صدد توهین به نواب در روزنامه ها بر آمدند. عراقی و فدائیان از موضوع مطلع شدند و به کمک تعدادی از لوطی های رودخانه پاچنار به محل چاپ روزنامه رفتند و پس از درگیری به آنها که به دخالت نیروهای شهربانی منجر شد مانع چاپ مطالب دروغ و توهین آمیز شدند.
در سال ۱۳۳۰ به گزارش شهربانی عراقی با تعدادی از فدائیان مامور مقابله با جلسات طرفداران کسروی شدند و شبانه به آنجا رفتند و به هدف خود نایل گردیدند.
در جریان بازداشت سید مجتبی نواب صفوی در سال ۱۳۳۰ مهدی عراقی به همراه ۵۲ نفر دیگر معترضانه وارد زندان قصر شدند و در محوطه آن متحصن شدند. آنان پس از تسخیر بند، حفاظت از زندانیان را به عهده گرفتند و اعلام داشتند تا تعیین تکلیف در زندان خواهند ماند. بعد از مدتی رژیم موفق به یورش به داخل زندان شد و پس از مضروب کردن افراد، آنان را با دستبند و پابند دستگیر کرد. در این مرحله مهدی عراقی نیز گرفتار شد و تا ۲۵ تیر ۱۳۳۱ به مدت ۶ ماه در زندان باقی ماند.
عراقی تا اواسط بهار ۱۳۳۲ با فدائیان اسلام همکاری نمود و پس از آن از این گروه جدا شد. و برای چندین سال از فعالیت های سیاسی دور ماند و در این فاصله ازواج کرد و توجه خود را بر روی فعالیت های اقتصادی به منظور تامین معاش خانواده متمرکز نمود.
نهضت خمینی
پس از رحلت بروجردی و شروع نهضت خمینی عراقی به وی می پیوندند و به ملاقات خمینی می رود و به او وظیفه می دهد که مردم را روشن کنند. عراقی در سال ۱۳۴۱ شمسی در اعتراض به لایحه انجمن های ایالتی و انقلاب سفید تاثیرگذار بود. سال ۱۳۴۲ در حوادث فیضیه از بیت خمینی محافظت می کرد و زمانی که خانه خمینی به وسیله نیروهای امنیتی پهلوی در محاصره قرار میگرید با اینکه خمینی به همه اطرافیانش دستور تخلیه خانه را داده بود، او حاضر به ترک خانه نمی شود. و بعد از مدتی بخاطر پخش اعلامیه در تهران و قزوین چند روز بازداشت می شود و با گذاشتن وثیقه آزاد می شود.
عراقی سپس به حزب موتلفه اسلامی که در سال ۱۳۴۲ تاسیس شده بود، پیوست و در آنها نقشش برجسته تر از فدائیان اسلام بود و در آنجا نقش اجراییات را به عهده داشت و پس از کشته شدن امانی مدیریت موتلفه را تا پیروزی انقلاب بر عهده داشت.
با دستگیری خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ عراقی نقش مهمی در قیام ۱۵ خرداد داشت. وی برخی بازاریان از جمله طیب حاج رضایی را تحریک نمود علیه ماموران امنیتی ایستادگی کنند تا آنجا که وارد کلانتری شده و آنجا را بهم می ریزند. سال بعد در سالروز قیام ۱۵ خرداد تظاهراتی را انجام میدهد که منجر به دستگیری وی می شود و بعد سه ماه آزاد می شود.
به دنبال ادعای خمینی درباره اعطای امتیاز کاپیتولاسیون به ماموران ایالت متحده، عراقی با کمک موتلفه و دیگر طرفداران خمینی اعلامیه و متن سخنرانی خمینی را چاپ و در سراسر کشور پخش میکنند.
او و برخی از اعضای هیئت‌های موتلفه اسلامی اقدام به ترور حسنعلی منصور، نخست‌وزیر، می کنند. بعد از دستگیری وی و صادق و هاشم امانی مسئولیت آن را به عهده گرفتند تا دیگران را دچار درد سر نکنند. سرانجام در حالی که عراقی به عنوان متهم ردیف پنجم به همراه متهمان یک تا شش به اعدام محکوم شد، در آخرین ساعات با هشدارهای روحانیون حکم متهمان پنجم و ششم (عراقی و هاشم امانی) با یک درجه تخفیف به حبس دائم با کار تبدیل شد.
دوران زندان
دوستانش در ملاقات وی روحیه اش را خیلی قوی گزارش کرده اند. رجوی سرکرده مجاهدین خلق در خاطرات زندانش گفته وی و دیگران را انقدر شکنجه کردند تا بگوییم غلط کردیم که پس از چند ضربه گفتیم غلط کردیم. اما عراقی آن قدر مقاومت کرد تا ضعف کرد و بیهوش شد. محبوبیت عراقی در بین زندانیان آنقدر زیاد بود که هر گاه قرار بود نماینده ای از سوی زندانیان انتخاب شود ۹۰ درصد آنها به عراقی رای میدادند. هنگامی که در زندان اعلام کردند نماز صبح برای افراد زیر ۴۰ سال ممنوع می باشد عراقی به شدت مقاومت کرد و گفت اگر ۲۰ نفر در این راه کشته شود ارزشش را دارد. در نهایت با مقاومت عراقی این قانون لغو گردید. اواخر سال ۱۳۵۵ شمسی به تدریج بسیاری از زندانیان سیاسی آزاد گردیدند و عراقی نیز بعد از ۱۳ سال حبس آزاد شد. بعضی از نیروهای چپ گرا شایعه کرده بودند که وی اظهار ندامت و تقاضای عفو کرده است اما گزارش ساواک و رجال سیاسی آن را رد کرده اند.
دوران انقلاب
عراقی بعد از آزادی از زندان ابتدا درصدد احیای موتلفه برآمد سپس به دنبال ارتباط و همکاری با سایر گروههای مخالف حکومت پهلوی برامد. چنانچه در گزارش ساواک آمده وی دیدارهایی با فروهر یکی از رهبران جبهه ملی داشته است. در کمتر از یکسال مانده به انقلاب عراقی در راستای مبارزه مسلحانه علیه پهلوی برخی از اعضای گروههای فلق را به سوریه و لبنان برای تعلیم نظامی فرستاد. وی همچنین با سایر گروهها از جمله فلاح، بشیر، صف، منصورون و فلق ارتباط داشت.
عراقی با اوج گرفتن جریان انقلاب به توصیه بهشتی برای سر و سامان دادن به وضع محل اسکان سید روح الله خمینی رهسپار نوفل‌لوشاتو در پاریس شد. او مدیریت داخلی بیت خمینی را بر عهده گرفت و سپس به توصیه مشارٌ‌الیه برای سازماندهی تظاهرات تاسوعا و عاشورای ۱۳۵۷ به تهران بازگشت. او پس از انجام موفقیت‌آمیز این تظاهرات مجدداً رهسپار فرانسه شد و سپس همراه خمینی به تهران بازگشت.
پس از انقلاب
مهدی عراقی پس از استقرار حکومت جمهوری اسلامی اولین مسئول زندان قصر تهران بود که خود به تازگی از آن آزاد شده بود. وی سپس به ریاست شورای مرکزی بنیاد مستضعفان درآمد و در همین سمت بود که مدتی سرپرستی امور مالی روزنامه کیهان را بر عهده گرفت. مهدی عراقی مدیر مالی مؤسسه و حسین مهدیان مدیر کل آن بود.
ترور
گروه مسلمان فرقان (نام آیه‌ای در قرآن) در همان سال اول حکومت جمهوری اسلامی، در ۴ شهریور ۱۳۵۸، مهدی عراقی و پسرش حسام عراقی را ترور کرد.
این اقدام در ساعت ۷ صبح، در خیابان زمرد که خانه حسین مهدیان در آنجا قرار دارد و در زمانی که آنها عازم محل کار خود در مؤسسه کیهان بودند، صورت گرفت. تروریست‌های فرقان که سوار یک موتور هوندا بودند، به محض مشاهده خودروی حامل آنها از کمین‌گاه بیرون آمدند و سرنشینان آن را به رگبار اسلحه یوزی بستند.
گلوله‌ای که به گردن مهدی عراقی اصابت کرد موجب مرگ سریع وی شد ولی مردم دو مجروح دیگر را به بیمارستان ایران‌مهر قلهک انتقال دادند. حسام عراقی فرزند مهدی عراقی در بین راه جان داد ولی حسین مهدیان که هدف اصلی ترور بود تحت عمل جراحی قرار گرفت و زنده ماند.
به گفته برخی از اهالی محل، موتورسواران مشکوکی از چندین روز قبل در محل رفت‌وآمد می‌کردند، ضمناً در روز حادثه افرادی که در یک پژوی سفید رنگ بودند، خیابان‌هایی را برای اجرای دقیق ترور بسته بودند.
پیکر مهدی عراقی و پسرش حسام به حسینیه ارشاد و سپس به دستور روح الله خمینی به قم منتقل شد. روح‌الله خمینی نیز از میدان سعیدی تا نزدیک صحن فاطمه معصومه در تشییع شرکت کرد. پیکر مهدی عراقی در قم در حرم فاطمه معصومه ، صحن بزرگ ، کنار در حجره 43 به خاک سپرده شد .
گروه مسلمان فرقان یکی از گروههای مبارز علیه سرنگونی شاه بود که پس از انقلاب ۱۳۵۷ نیز به دلیل آنچه انحراف در افکار برخی مسئولین نظام می‌خواند دست به ترور برخی آنها زد که از آن جمله می‌توان به مرتضی مطهری اشاره نمود.
پانویس
- ↑ محمدحسن پورقنبر و ابراهیم سیفی. «شهید مهدی عراقی از نگاه دیگر». مطالعات تاریخی بهار 1391 شماره 36 به واسطه پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ محمود صادقی، ناگفته ها: خاطرات شهید حاج مهدی عراقی، صفحه 53-66.
- ↑ پیشکسوت انقلاب؛ شهید حاج محمد عراقی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، صفحه8.
- ↑ محمود صادقی، ناگفته ها: خاطرات شهید حاج مهدی عراقی، صفحه 151-164.
- ↑ علی باقری، خاطرات15خرداد، انتشارات سوره مهر، صفحه 196.
- ↑ پیشکسوت انقلاب؛ شهید حاج محمد عراقی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، صفحه 27-59.
- ↑ نشریه یاران شاهد، سال1392، شماره36، صفحه7-12.
- ↑ محمود مقدسی، ناگفته ها: خاطرات شهید حاج مهدی عراقی، صفحه 183-207.
- ↑ پیشکسوت انقلاب؛ شهید حاج محمد عراقی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، صفحه 113-119.
- ↑ پیشکسوت انقلاب؛ شهید حاج محمد عراقی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، صفحه 138-139.
- ↑ محمود مقدسی، ناگفته ها: خاطرات شهید حاج مهدی عراقی، صفحه 224-249.
- ↑ محمدحسن پورقنبر و ابراهیم سیفی. «شهید مهدی عراقی از نگاه دیگر». پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ «جزئیات ترور «مهدی عراقی»». خبرگزاری ایسنا. ۴ شهریور ۱۳۹۷.
- ↑ «امام در تشییع شهید عراقی شرکت کرد». خبرگزاری مهر. ۶ شهریور ۱۳۹۵.