کربن منوکسید
کربن منوکسید (به انگلیسی: Carbon monoxide)، (با فرمول شیمیایی CO)، گازی است که بر اثر سوختن ناقص کربن به وجود می‌آید. این گاز بسیار سمی بوده و واکنش پذیری زیادی دارد ، به همین خاطر ناپایدار است اما رنگ و بوی خاصی ندارد. میل به واکنش کربن منوکسید با هموگلوبین خون حدود ۲۰۰ برابر بیشتر از میل واکنش با گاز اکسیژن است. در خون انسان حدود ۵ درصد کربن منوکسید وجود دارد امّا اگر این مقدار به ۲۰ درصد برسد باعث مرگ خواهد شد.
| کربن منوکسید | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
Carbon monoxide | |||
دیگر نام‌ها Carbon monooxide | |||
| شناساگرها | |||
| شماره ثبت سی‌ای‌اس | ۶۳۰-۰۸-۰ | ||
| پاب‌کم | ۲۸۱ | ||
| کم‌اسپایدر | ۲۷۵ | ||
| UNII | 7U1EE4V452 | ||
| شمارهٔ ئی‌سی | 211-128-3 | ||
| شمارهٔ یواِن | 1016 | ||
| KEGG | D09706 | ||
| MeSH | Carbon+monoxide | ||
| ChEBI | CHEBI:17245 | ||
| شمارهٔ آرتی‌ئی‌سی‌اس | FG3500000 | ||
| 3587264 | |||
| 421 | |||
| جی‌مول-تصاویر سه بعدی | Image 1 | ||
| |||
| |||
| خصوصیات | |||
| فرمول مولکولی | CO | ||
| جرم مولی | 28.010 g/mol | ||
| شکل ظاهری | colourless gas | ||
| بوی | odorless | ||
| چگالی | 789 kg/m liquid 1.250 kg/m at 0 °C 1 atm 1.145 kg/m at 25 °C 1 atm | ||
| دمای ذوب | −۲۰۵٫۰۲ درجه سلسیوس (−۳۳۷٫۰۴ درجه فارنهایت؛ ۶۸٫۱۳ کلوین) | ||
| دمای جوش | −۱۹۱٫۵ درجه سلسیوس (−۳۱۲٫۷ درجه فارنهایت؛ ۸۱٫۶ کلوین) | ||
| انحلال‌پذیری در آب | 27.6 mg/1 L (25 °C) | ||
| انحلال‌پذیری | soluble in کلروفرم، استیک اسید، اتیل استات، اتانول، هیدروکسید آمونیوم، بنزن | ||
| ضریب شکست (nD) | 1.0003364 | ||
| گشتاور دوقطبی | 0.122 D | ||
| ترموشیمی | |||
| 198 J·mol·K | |||
آنتالپی استاندارد
تشکیل ΔfH298 | -110.5 kJ·mol | ||
| خطرات | |||
| MSDS | ICSC 0023 | ||
| شاخص ئی‌یو | ۰۰۶-۰۰۱-۰۰-۲ | ||
| طبقه‌بندی ئی‌یو | Highly flammable (F+) Very toxic (T+) | ||
| کدهای ایمنی | R۶۱ R۱۲ R۲۶ R48/23 | ||
| شماره‌های نگهداری | S53 S45 | ||
| لوزی آتش | |||
| نقطه اشتعال | |||
| دمای خودآتشگیری | |||
| ترکیبات مرتبط | |||
| مرتبط با carbon oxides | کربن دی‌اکسید کربن سابوکسید Oxocarbon | ||
| به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa) | |||
 (بررسی) (چیست:  / ؟)
| |||
| Infobox references | |||
|
| |||
تأثیر کربن منوکسید
وقتی کربن منوکسید وارد سیستم تنفسی شخصی شود، بلافاصله با هموگلوبین های خون ترکیب شده و مادهای به نام کربوکسی هموگلوبین را به وجود می آورد که باعث می‌شود که اکسیژن کمتری به اعضای بدن برسد که اولین عارضه این مسئله در ابتدا سوزش چشم‌ها و پس از سپری شدن زمانی بین ۱ الی ۲ ساعت بسته به غلظت گاز کربن منواکسید موجود در مکان فرد احساس خواب آلودگی و خستگی مفرط می‌کند. در این حالت در اعضای بدن احساس درد (به زبان عامیانه گزگز کردن) ایجاد می شود، و اگر بدن شخص حساس باشد دچار خونریزی بینی می‌شود. اگر شخص سعی کند سرپا بایستد دچار سرگیجه به همراه حالت تهوع شده و چشم‌ها در این حالت اغلب سیاهی می‌رود. در ادامه ممکن است شخص دچار بیهوشی شود. البته روند تمام این عوامل بستگی دارد به شرایط فیزیکی بدن فرد و شرایط محل سکون و البته عواملی از جمله شرایط زندگی فرد مورد نظر از جمله سیگاری بودن محیط کاری و … که باعث تغییر در عملکرد ریه‌ها و سایر نقاط بدن بستگی دارد اما باز هم نتایج و روند مسمومیت در افراد مختلف با تمام شرایط بالا باز هم متغیر است و حتمی نیست.
یکی از نشانه‌های مسمومیت با کربن منوکسید این است که وقتی شخص محیط خود را تغییر می‌دهد بهبود یافته و در قرار گرفتن مجدد در محیط دچار حالات قبلی می‌گردد. اگر غلظت کربن منوکسید در خون بیشتر از ۳۰ درصد شود ضربان قلب شخص نیز افزایش می‌یابد. در غلظت‌های بیش از ۴۰ درصد اختلالت حرکتی، سرگیجه، کاهش حافظه و ناتوانی در حرکت اندام‌ها می‌شود.
تمامی وسایل و دستگاه‌هایی که وظیفه سوزاندن چیزی را به عهده دارند (مانند یک بخاری گازی یا نفتی، یک آب‌گرم‌کن یا حتی موتور یک خودرو) تا حدودی منواکسیدکربن تولید می‌کنند، میزان این تولید به شرایط احتراق (سوختن) بستگی دارد؛ هرچه میزان اکسیژن در هنگام سوختن کمتر باشد بخش بیشتری از کربن‌ها دچار ناقص سوزی می‌شوند و به جای دی‌اکسید کربن (CO۲) منواکسیدکربن (CO) تولید می‌کنند.
افرادی که در یک فضای سربسته در معرض استنشاق این گاز قرار می‌گیرند ابتدا احساس کرختی و خواب آلودگی می‌کنند و در صورتی که هرچه سریعتر مکان را ترک نکنند یا هوای تازه تنفس نکنند دچار بیهوشی و در نهایت خفگی می‌شوند.
برای دوری از خطرات همین گاز است که مدام توصیه می‌شود برای بخاری‌های گازی منازل حتماً از دودکش‌های H استفاده شود.
کربن منوکسید از هوا سبکتر است و در قسمت‌های فوقانی محل‌های سرپوشیده بیشتر تجمع می‌کند. در کربن منوکسید یک پیوند سه‌گانه کربن را به اکسیژن متصل می‌نماید که طول آن حدود ۱۱۲/۸ پیکومتر است.
پادزهر سم منوکسید کربن
محققان در آزمایشگاه با استفاده از نوروگلوبین پادزهری برای مقابله با این سم ساختند. نوروگلوبین پروتئینی که معمولاً در مغز و شبکیه چشم یافت می‌شود. این پروتئین به وسیله اتصال اکسیژن و نیتریک اکسید از سلول‌ها در برابر آسیب‌ها دفاع می‌کند. این آزمایش روی موش‌ها با موفقیت اجرا شد. در این مطالعه که روی موش شد، دسته‌ای از نوروگلوبین‌ها تغییر یافته‌ای که اتصال با CO آن‌ها ۵۰۰ بار قوی‌تر از اتصالات هموگلوبین بود را استفاده کردند. مولکول‌های CO-laden از طریق کلیه‌ها دفع می‌شدند. به گزارش این گروه، در طی ۵ دقیقه که موش در معرض این سم کشنده بود، نوروگلوبین تا ۸۷ درصد موجب نجات موش شد. با این حال، مسمویت منوکسید کربن یک سری مسیرهای ایمنی‌شناختی را فعال می‌کند که موجب آسیب‌های شدید به سیستم‌های قلب و اعصاب می‌شود.
منابع
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ نوامبر ۲۰۱۹.