انحلال‌پذیری

انحلال پذیری (به انگلیسی: Solubility) مفهومی بنیادی در علم شیمی و مبحث محلول‌ها است که میزان حل شدن یک ماده (جامد، مایع یا گاز) را در یک حلال مشخص (جامد، مایع یا گاز) بیان می‌کند. این کمیت با عواملی چون نوع حلال، دما و فشار رابطه دارد. هر محلولی یک مقدار مشخص از یک حل شونده را می‌تواند در خود حل کند. برای مثال گفته می‌شود انحلال پذیری شکر در آب برابر X است؛ یعنی بیشترین مقداری که می‌شود شکر را در آب حل کرد برابر X گرم است. اگر کمتر از X گرم در آب شکر حل شود، به این محلول، محلول سیر نشده می‌گویند. اگر در آب به مقدار X گرم شکر حل شود، به این محلول، محلول سیر شده می‌گویند. حال می‌توان محلول را گرم کرد تا انحلال پذیری اش بالا برود. حال شکر بیشتر از قبل در آن حل می‌شود. اگر این ماده سرد شود،رسوب می‌کند. به این محلول، محلول فراسیر شده می‌گویند.

محلولی که به جنس ماده بستگی دارد اندازه انحلال پذیری خود در دما و فشار مشخص، ماده‌ای را در خود حل کرده باشد، محلول اشباع (سیر شده) گویند و در صورتی که بیش از این مقدار ماده در محلول حل شود، محلول را فوق اشباع (فراسیر شده) می‌نامند.

معمولاً انحلال پذیری مواد مختلف را به صورت گراف

نسبت به عوامل دیگری چون دما و فشار نمایش می‌دهند.

انحلال پذیری به نوعی بیانگر این است که در ۱۰۰ گرم حلال در شرایط X، چند گرم حل شونده می‌توان حل کرد. اگر درصد حل شونده ما در محلول از این مقدار بیشتر باشد، گفته می‌شود یک محلول فرا سیر شده داریم، اگر مقدار درصد حل شونده در محلول از این مقدار کمتر باشد، گفته می‌شود محلول سیر نشده داریم.

بیشترین مقدار ماده ای که می‌تواند در ۱۰۰ گرم آب (یا هر حلال دیگر) با دمای معین حل شود را انحلال پذیری آن ماده می‌گویند.

خلاصهٔ نمودار انحلال پذیری (نمودار صعودی):

افزایش دما:محلول سیر نشده

کاهش سریع دما:محلول سیر شده

کاهش تدریجی دما:محلول فراسیر شده

خلاصهٔ نمودار انحلال پذیری (نمودار نزولی):

کاهش دما:محلول سیر نشده

افزایش سریع دما:محلول سیر شده

افزایش تدریجی دما:محلول فراسیر شده