مریانج

ویژگی های جغرافیایی

موقعیت

شهر مریانج در ۵ کیلومتری غرب شهر همدان و در عرض جغرافیایی ۴۵، ۴۹، ۳۴ و طول جغرافیایی ۳۰، ۲۷، ۴۸ قرار گرفته‌است. در تقسیمات کشوری یکی از شهرهای شهرستان همدان می‌باشد که در ابتدای مسیر روستاهای سولان، توئیجین، موئیجین و برفجین قرار گرفته است.

حدود

مریانج از شرق به همدان، از غرب به اراضی پادگان نظامی شهید قهرمان، از جنوب به بخش‌هایی از دامنه سلسله ارتفاعات کوهستان الوند و دره ماوشان(امام زاده کوه) و از شمال به روستاهای ینگجه (انصار الامام)، یکن آباد و شهر بهار محدود است. در تقسیمات کشوری، یکی از دهستان‌های شهرستان همدان به نام الوند کوه غربی به مرکزیت شهر مریانج است که روستاهای سولان، توئیجین، موئیجین، برفجین، انصارالامام، یِکن آباد، اوزانا، حیدره پشت شهر و چشمه قصابان را در بر می‌گیرد.

وسعت و ناهمواری

مریانج با وسعتی در حدود ۳۶ کیلومتر مربع دشتی است نسبتاً کوچک که در پهنه دامنه شمالی الوند واقع شده و رونق اقتصاد کشاورزی آن وابسته به رودخانه@۱۲@ها و جویبار‌هایی است که از دامنه‌های الوند سرچشمه می‌گیرد.

مهمترین آن‌ها رودخانه برفین ( ماوشان / قوری جای یا قرو چای) است که از دامنه‌های شمالی الوند سرچشمه میگیرد.

زمین‌های مریانج از نظر زمین‌شناسی بر روی ورقه تویسرکان قرار دارد که متعلق به دوره هولوسن از دوران کواترنر و سنوزوئیک است. اجزای سازنده اراضی محدوده مریانج دربر گیرنده شن، ریگ، ماسه و سیلیس است.

بر اساس نقشه ۱:۱۰۰۰۰۰ سازمان زمین‌شناسی کشور هیچ گسل فعالی که موجب زلزله شود در اطراف شهر مریانج وجود ندارد.

آب و هوا

حداکثر مطلق درجه حرارت هوا در این شهر ۸/۳۶، و حداقل مطلق آن ۶/۲۹- و متوسط حرارت آن ۶/۹ درجه سانتی گراد است. گرمترین ماه‌های سال با حداکثر دمای ۳۵ درجه سانتی گراد تیر و مرداد است و سردترین ماه‌های سال با میانگین ۴/۲۵- درجه سانتی گراد دی و بهمن است.

میزان سالانه بارندگی بیش از ۳۰۰ میلی لیتر است؛ به طوری که در فروردین ماه حداکثر ۹۵ میلی لیتر، در اردیبهشت ۸۲ میلی لیتر در خرداد ۸۱ میلی لیتر و در بقیه ماه‌های سال به تناسب متغیر است. روزهای یخبندان در مریانج به‌طور میانگین ۱۴۳ روز می‌باشد.

جمعیت

اولین آمار ثبت شده در خصوص جمعیت مریانج، به سال ۱۳۲۹ برمی گردد. در سال قصبهٔ مریانج بالغ بر ۴۵۵۵ نفر جمعیت داشته و به لحاظ تقسیمات سیاسی به استان کردستان تعلق داشته‌است. در اولین سرشماری نفوس و مسکن (سال ۱۳۳۵) جمعیت این شهر به ۴۸۴۶ نفر افزایش یافت که به نظر می‌رسد در طول این ۶ سال ۶٫۴ درصد رشد داشته‌است. محل جغرافیایی مریانج به لحاظ تقسیمات سیاسی از محدوده استان کردستان، خارج و به محدوده سیاسی استان کرمانشاه ملحق گردیده و سرانجام در سال ۱۳۴۵ در محدوده سیاسی استان همدان قرار گرفت. جمعیت شهر مریانج به ترتیب در سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۴۵ - ۱۳۵۵ - ۱۳۶۵ - ۱۳۷۵ - ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۵۱۴۸ - ۵۷۹۴ - ۸۲۴۲ - ۹۵۲۳ - ۹۵۲۹ و ۱۰۲۰۷ نفر رسید. در حال حاضر جمعیت شهر مریانج بر اساس آخرین سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۱۱۷۶۲ نفر می‌باشد.

اقتصاد و معیشت

اقتصاد شهر مریانج از دیرباز بر کشاورزی و دامداری استوار بوده و در فرهنگ نامه دهخدا این چنین توصیف شده‌است؛ «مریانج . [ م َرْ ن َ ] (اِخ ) (مریایه ) قصبه ای است از دهستان چهار بلوک بخش سیمینه رود شهرستان همدان ، در ۶ هزارگزی غرب همدان کنار راه همدان به کرمانشاه، در منطقه ٔ کوهستانی سردسیر واقع و دارای ۴۵۵۵ تن سکنه است. آبش از قنات و رودخانه ٔوفرجین ، محصولش غلات، حبوبات، لبنیات، صیفی، میوه جات و شغل مردمش زراعت و گله داری و صنایع دستی زنان قالیچه و جاجیم بافی است. متجاوز از ۲۰۰ باب دکان در این قصبه وجود دارد.» (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۵).

علاوه بر کشاورزی و دامداری و باغداری در دهه‌های اخیر اشتغال به اموری مثل حمل و نقل، مرغداری، صنایع چوب و مشاغل اداری، نظامی و امور خدماتی رواج یافته‌است. عمده محصولات کشاورزی در این منطقه سیر و سیب زمینی می‌باشد .

ورزشگاه شهر مریانج صاحب یک مجموعه ورزشی بزرگ و ۱۰ هزار نفری به نام شهید حاجی بابایی است که امروزه تمامی اردوهای تیم ملی به میزبانی استان همدان و مسابقات تیم های فوتبال شهرداری همدان در لیگ دسته اول کشور و پاس همدان در لیگ دسته دوم کشور به میزبانی این ورزشگاه برگزار می شود. این مجموعه ورزشی بزرگترین و مجهزترین مجموعه ورزشی غرب کشور است.

مرکز مهارت بزرگترین مرکز مهارت آموزی یا فنی و حرفه ای غرب کشور در این شهر است که خیل عظیمی از کارآموزان در سطح کشور در این مرکز مهارت و حرفه آموخته اند.

کتابخانه یا مرکز مطالعات کتابخانه شهید مظاهری این شهر امروز مرکز همایش های کتاب و کتابخوانی استان همدان است و به عنوان اولین کتابخانه دیجیتال استان نیز فعالیت دارد.

مریانج از میان شهرهای مجاور همدان کمترین مهاجر را پذیرفته‌است. مردمان آن عموماً از طریق کشاورزی، دامداری، مبل سازی و صنایع چوبی و کامیون داری و… امرار معاش می‌نمایند. وجه تسمیه آن دقیقاً مشخص نیست بعضاً مبتنی بر حدس و استنباط‌های شخصی است اما اهالی به آن مرگانه و همدانی‌ها مریانه می‌گویند و در نقشه‌ها و مکاتبات اداری به صورت معرب مریانج استعمال می‌شود. دکتر اذکایی در کتاب مادستان (همدان نامه) بر این باور است که مرگانه از دو جز مرگ + آنه تشکیل شده و مرگ یا مرغ بمعنی چمن می‌باشد و در مجموع یعنی محلی که در آنجا چمن فراوان است.

احتمالا کلمه مریانه یا مرگانه یک واژه اوستایی یا آرامی یا کوردی به معنای مر+کانه یا پای+چشمه نیز باشد

در باب حرف [ج] موجود در انتهای کلمه مریانه ، به نحوه کتابت و املای زبان پارسی در دوران نه چندان دوری باید اشاره نمود که کلمات پارسی در دیوان خانه ها همگی در متونی مملو از کلمات سنگین معرب شده توسط کاتبان و میرزابنویسان ایرانی نگاشته میشدند و کمتر کلمه ای ازین آسیاب کلمه شکن در امان میماند برای نمونه نام چند شهر و کلمه معرب شده را بهمراه تلفظ محلی آنان میاوریم که در همگی حرف [ج] در انتهای آنان مکتوب بوده ولی در زبان های هند و اروپایی قابل گویش آسان را ندارند :

سنندج / سنه (مرکز استان کردستان)

مریانج / مریانه (شهری در اطراف همدان)

فارسینج / پارسینه (از توابع شهرستان سنقر کلیایی)

لیلمانج / لیلمانه (از توابع شهرستان سنقر کلیایی)

دیزج ، دزج / دیزه ، دزه (بمعنای ده کوچک)

نموذج / نمونه (کلمه پارسی معرب شده)

برنامج / برنامه (کلمه پارسی معرب شده)

اگر چه در منابع تاریخی نام و نشان چندانی از مریانج به وضوح دیده نمی‌شود اما وجود شرایط مساعد زیست‌محیطی، آب فراوان، خاک‌های رسوبی حاصلخیز، وجود رودخانه و جویبارهای جاری از دامنه‌های کوهستان الوند و موقعیت جغرافیایی خاص که آنجا را در مدخل دره برفجین امامزاده کوه و مسیر راه ارتباطی هگمتانه به کنگاور قرار می‌داده همواره باعث استقرار گروه‌های یکجانشین در آن منطقه بوده‌است. وجود چند تپه باستانی و کشف اتفاقی گورهای تاریخی در حوالی مریانج نشان از قدمت آن در هزارهای پیش از میلاد دارد، امروزه در دره دوستعلی و دو خواهران چندین سنگ نگاره چوپانی دیده می‌شود که حکایت از مسکون بودن منطقه در عصر سنگ می‌نماید.

به نظر می‌رسد اولین سند مکتوبی که در آن نام و نشانی از مریانج به میان آمده مربوط به دو چکامه‌ای است که ابوالوفای همدانی ادیب و شاعر قرن سوم هجری به زبان عربی در زیبایی‌ها و مناظر خاطره انگیز و اماکن دره ماوشان سروده‌است، ابوالوفای همدانی در ابیاتی از آن چکامه به توصیف و تمجید زیبایی‌های طبیعی مریانج می‌پردازد و می‌گوید:

بسفح مرجانه المحسود و ساکنها روض اریض و ما ثم موار و شعب قروذ فیه کل مونقه و فیه للهوا اشجار و انهار

یعنی این که در دامنه مریانه که بر آرمندگانش رشک برند گلزاری نظر گیر و آب زاری هموار است و دره قروه که در آن هر چیز دلپسندی است و در ختان و جویباری فرح‌انگیز در آنجاست.

از نظر اسکلت و فرم صورت و جمجمه نیز اهالی مریانج از سایر همسایگان شهر خود کاملا متمایز میباشند بصورتی که همگی این افراد به مانند مردمان ساکن در استان کردستان دارای بینی بزرگ و کشیده میباشند و استخوان جمجمه ایشان در پشت سر کاملا تخت میباشد که در دیگر نقاط استان همدان به ندرت دیده میشود ، از نظر بافت و توده استخوانی نیز دارای شانه هایی فراخ و استخوان هایی ضخیم و متمایل با تنومند میباشند

با توجه به ویژگی های زبانشناختی و نیز فرم اسکلت و ساختار بدنی این مردمان ، به احتمال بسیار بالا مردمان مریانج قوم بازمانده از کوچ دسته جمعی مادها در دوران پایانی امپراطوری ماد و آغاز دوران طلایی هخامنشیان در ۲۵۵۰ سال پیش میباشند که از کهن شهر هکمتانه و حومه آن به اراضی فعلی کردستان کوچ نکرده و به زندگی یکجا نشینی خود در دامنه های سرسبز و پر آب الوند کوه ادامه داده اند

چگونگی سخن گفتن اهالی مریانج باز ماندهٔ و تغییر یافته پارسی پهلوی بوده و ورود واژه‌های عربی، آذری و اروپایی به اصالت آن آسیب رسانیده‌است. اما گویش مرگانه‌ای در بین فارس زبانان همدان و اطراف آن مانند دره مرادبیگ، علی‌آباد، ینگجه، سولان، برفین، حصار، دیزج و… منحصر می‌باشد و از این حیث نسبت به آن‌ها دارای استقلال است.

در مریانج هنوز بسیاری از واژه‌ها به صورت قدیمی خود استعمال می‌شوند. مانند به کار بردن فتحه (اَ کشیده) در مورد کلماتی که به «های» ملفوظ و غیر ملفوظ ختم می‌شوند و همچنین حذف علامت مفعولی «را» و قرار دادن واکه «دَ» به جای آن از ویژگی‌های بارز گویش مرگانه‌ای می‌باشد؛ و در مورد جملاتی که دارای حرف ربط «هم» بوده نیز به همان صورت عمل می‌شود. مانند:

• خانهَ دَ ساختم خستهَ دَ شدم. خانه را ساختم و خسته هم شدم.
• شیشهَ‌دَ اشکست. شیشه هم شکست.
• در مواردی که اسم «نکره» باشد حرف «یَ» قبل از «دَ» َ قرار می‌گیرد. مانند: پسرهَ یَ دَ به خدا اِسپردم.
• در واژه‌هایی که دارای واکه «اْ» هستند با آواگروه «اِو» تلفظ می‌شوند. مانند: اولاد، گوجه، موز، برو،
• موارد مذکور و غیره نوعی غلیظ ادا کردن را در گویش مریانجی‌ها باعث شده‌است که گویشوران آن را از دیگران متمایز می‌نماید.

• تپه مریانج
• دره امامزاده کوه
• دره ماوشان
• دریاچه زراومند

• عبدالله مظاهری، نگاهی به تاریخ و فرهنگ مریانج، چاپ اول، انتشارات برکت کوثر، ۱۳۹۵ ه ش
• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.
• صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران ج ۱، امیر کبیر، ۱۳۵۵
• صمیمی، حمید رضا، عکاس شهرهای ایران، سایت مریانج، ۱۳۹۱خ.
• بهار، محمد تقی، سبک‌شناسی ج۱، امیرکبیر، ۱۳۶۹
• گروسین، هادی، زیستگاه‌های دره الوند، فردوسی، ۱۳۸۳
• رضایی باغ بیدی، حسن، تفاوت‌های آوایی فارسی معیار و فارسی ملایری، فصلنامه فرهنگ همدان ش۷، ۱۳۷۵
• ولایی، هما، مقایسه دو لهجه همدانی و تویسرکانی، فصلنامه فرهنگ همدان ش۲۵، ۱۳۸۰
• ظفری، ولی‌الله، مختصات آوایی گویش نهاوندی، فصلنامه فرهنگان نهاوند ش۳، ۱۳۷۹
• اذکایی، پرویز، همدان نامه بیست گفتار دربارهٔ مادستان، مادستان، ۱۳۸۰
• جهانپور، علی، دره ماوشان الوند، فصلنامه فرهنگ همدان ش۷، ۱۳۷۵