مردم جات
مردم جات یا زَط، زُط، جط، زوت، جاط، گات یا جَت نام مردمانی است که خاستگاه اصلیشان شمال هندوستان و پاکستان کنونی میباشد. اینان در آغاز در درهٔ رود سند میزیستند. تعداد جتهای هندوستان در سال ۲۰۱۲ میلادی ۸۲٫۵ میلیون تن گزارش شدهاست. چودهاری چاران سینگ ششمین نخستوزیر هندوستان از این قوم بود. در پاکستان نیز سیاستمدار نامی حنا ربانی کهر از این قوم است.
پیشینه
هنگامی که عربهای مسلمان به فرماندهی محمد بن قاسم ثقفی در سدهٔ هشتم میلادی سرزمینهای گرداگرد سند را گشودند، با قوم اصلی جت روبهرو شدند. در سدههای پانزدهم و شانزدهم میلادی گروهی از شبانان جت از خاستگاه اصلیشان به سوی پنجاب کوچیدند. در دورهٔ مغولی در پنجاب واژهٔ جت برابر با مفهوم رعیت بود. جتها در غرب پنجاب به اسلام گرویدند، حال آنکه در شرق پنجاب آنان پیرو آیین سیک و در دیگر مناطق هندو بودند. در سدهٔ هژدهم میلادی بسیاری از آنان شهرنشین شدند.
زطها در ایران
برپایهٔ نوشتههای کلاسیک اسلامی (نام ببرید یا معرفی کنید.) زطها یا لوریان (آیا این دو یک مردم هستند؟ رفرنس دهید.) قومی از مردمان سند بودند که به درخواست بهرام گور از شنگل پادشاه هندوستان تعداد ۴ تا دوازدههزار تن از آنان را به ایران کوچاندند. بهرام در ازای در اختیار گذاشتن وسایل کشاورزی و دامپروری از آنان میخواهد تا ابزار طرب مردمان را فراهم آورند. طبق افسانه ای که در شاهنامه آمده است ، فردوسی (شاعر یا تاریخ دان ؟)به این واقعه چنین اشاره میکند:
از آن لوریان برگزین ده هزار نر و ماده بر زخم بربط سوار
به ایران فرستش که رامشگری کند پیش هر کهتری بهتری
چو برخواند آن نامه شنگل تمام گزین کرد زان لوریان به نام
به ایران فرستاد نزدیک شاه چنان کان بود در خور نیکخواه
چو لوری بیامد به درگاه شاه بفرمود تا برگشادند راه
به هریک یکی گاو داد و خری ز لوری همی ساخت برزیگری
همان نیز خروار گندم هزار بدیشان سپرد آنک بد پایدار
بدان تا بورزد به گاو و به خر ز گندم کند تخم و آرد به بر
کند پیش درویش رامشگری چو آزادگان را کند کهتری
بشد لوری و گاو و گندم بخورد بیامد سر سال رخساره زرد
باز بر طبق همین منابع ( کدام منابع ؟ ) سرانجام گروهی از آنان در حدود اندیمشک در شمال خوزستان یعنی ایالت ماسپیان ساکن شدند. در پایان روزگار ساسانی از آنها برای خدمت در ارتش ایران نیز استفاده میشد. با آمدن اسلام به منطقه زطها از خود مقاومت چندانی نشان ندادند ( چه کسانی مقاومت نشان دادند ؟) و به زودی اسلام آوردند .
طبق دانشنامه ایرانیکا، واقعیت این است که تقریباً در همه جای ایران گروههایی با ویژگیهای مشابه کولیها وجود دارد، اما آنها را با نامهای متفاوتی میخوانند که گاهی به منشأ جغرافیایی یا قومی، گاهی موقعیت اجتماعی و گاهی به حرفه آنها اشاره میکند: لوری (بلوچستان، مرکز، با اهالی لرستان اشتباه نشود) ، لوطی (کرمان، لرستان، نباید با اوباش شهری قرن نوزدهم اشتباه شود، رجوع کنید به Migeod، 1959)، لولی (چند مکان) .
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «articles/gypsy-i». iranicaonline.org (به انگلیسی). دریافتشده در ۲۰۲۲-۱۲-۲۵.
- لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ زط
- شبانه، رحیم، زطها در تاریخ، مجله رشد آموزش تاریخ، تابستان ۱۳۸۶، شماره ۲۷ [۱]
- غروی، زط، مجله وحید، شهریور ۱۳۵۳، شمارهٔ ۱۲۹ [۲]
- Wikipedia contributors, "Jat people," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jat_people&oldid=631763007 (accessed November 2, 2014).