سوگواری

عزاداری یا سوگواری (به انگلیسی: mourning) به مراسمی آیینی گفته می‌شود که به یادبود فرد درگذشته و به منظور صبر بر مصیبت وارد شده برای بازماندگان برگزار می‌شود.

گورستان بهشت فضل، زنی که عمیقاً برای پدرش گریه می‌کند.

تاریخچه

عزاداری در اقوام و ملل گوناگون سابقه طولانی دارد. در دره زرافشان در حوالی سمرقند، نقش‌برجسته‌ای مربوط به دهه‌های پیش از میلاد وجود دارد که مجلس سوگ سیاوش نمایش می‌دهد.

آیین‌ها و رسوم

مراسم سوگواری در سراسر جهان دارای ریشه‌های مشترک بوده ولی رسوم و آیین‌ها بسته به زمان، مکان و فرهنگ متفاوت است.

در بسیاری از مناطق ایران رسم بر این است که دوستان و اقوام فرد درگذشته پس از تدفین وی به منزل صاحبان عزا رفته و با خواندن نماز میت به وی تسلیت می‌گویند. سپس در مجالس متعدد (مانند سوم، شب هفت، چهلم و سال) وی شرکت کرده و با خواندن سوره فاتحه الکتاب برای روح مرده طلب مغفرت می‌نمایند. تسلیت به بازماندگان با گفتن جملاتی نظیر «تسلیت عرض می‌کنم» و «خداوند رحمت کند» صورت می‌گیرد.

گاهی دعوت از آشنایان برای شرکت در مراسم عزاداری به وسیله چاپ آگهی فوت و ترحیم صورت می‌گیرد. در این‌صورت، چاپ آگهی ترحیم، یکی از اولین اقداماتی است که پس از مرگ متوفی و توسط خانواده و دوستان وی صورت می‌پذیرد.

عزاداری مذهبی و سیاسی

عزاداری روز عاشورا در کربلا

گاهی برگزاری مراسم عزاداری جزئی از فرهنگ یک قوم می‌شود. سوگ سیاوشان نه تنها هزاران سال است که ادامه دارد، بلکه منشأ خلق یکی از قدیمی‌ترین نمایشنامه‌های تاریخ بشر بوده و بر عزاداری تاریخی و مهم دیگری همچون عاشورا نیز تأثیر گذاشته‌است.

در مذهب شیعه عزاداری برای شهیدان واقعه عاشورا نوعی عمل مذهبی تلقی می‌شود که توسط مختار ثقفی پایه‌گذاری شده و تا به امروز ادامه یافته‌است. گاهی نیز مراسم عزاداری جنبه سیاسی به خود گرفته و کارکردی به کلی متفاوت می‌یابد. قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ با واقعه مدرسه فیضیه قم در یک مجلس عزاداری آغاز گردید. مراسم بیست و یکمین سالگرد درگذشت آیت‌الله خمینی در سال ۱۳۸۹ در تهران نمونه دیگری از غلبه سیاست بر جنبه سوگواری مراسم است.

پوشش سوگ

یکی از روش‌های عزاداری پوشیدن لباس مخصوص عزا است. اگرچه پوشیدن لباس سیاه به عنوان لباس عزا بسیار متداول است، ولی لباس‌های دیگری نیز برای عزاداری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بخش‌هایی از اروپا و در سده‌های میانی لباس رسمی عزاداری سفید بوده‌است. با اینحال، رسم پوشیدن لباس تیره و به‌خصوص لباس سیاه، به پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. لباس عزا می‌تواند شامل لباس کامل، کلاه، عینک و دستکش باشد. در برخی از نقاط جهان خصوصاً اروپا، زنان بیوه برای مابقی عمر خود فقط نوع خاصی از لباس می‌پوشند.

آرایش عزاداری

امروزه تظاهر به غمگین بودن و نقش و کارکرد نمایشی مراسم عزاداری چنان اهمیت یافته‌است که برخی برای غمگین نشان داده شدن، مجبور به انجام آرایش مخصوص عزا می‌شوند. اگرچه آرایشگاه‌ها رسماً آرایش عزا نمی‌کنند، ولی مشتریان خاص خود را نیز دارند. نحوه آرایش فرد عزادار در مجالس گوناگون تفاوت می‌کند. برای مثال برای مجلس سوم، آرایش باید فرد را پریشان‌تر نشان دهد و به همین دلیل مدل موهای باز توصیه شده‌است. در عوض در مجالس هفت یا چهلم موهای بسته و رنگ پریده توصیه می‌شود. آرایش و گریم افراد برای عزا از گران‌قیمت‌ترین گریم‌ها است.

سوگواری در فلسفه

اولین بار فروید بود که تمایز میان سوگواری و افسردگی را تشخیص داد. او متوجه شد که بیمارانِ افسرده‌حالش دچار فقدانی عمیق‌اند اما – برخلاف بیمارانی که با موفقیتی گر چه دردناک دوران سوگواری را سپری می‌کنند – خودشان هم نمی‌دانند چه / که را از دست داده‌اند. شاید عزیزی را. شاید جایگاه و منزلتی اجتماعی را. شاید اعتقادی سیاسی یا مذهبی را، باوری را. اما بنا به دلایلی، جزئیات این فقدان دردآورتر از آن بوده که بتوانند با آن رودررو شوند. آن‌ها نمی‌توانند از آن‌چه بر سرشان آمده بود سر درآورند.‏ «درباره سوگواری و فقدان». متمم. 12بهمن ۱۳96. دریافت‌شده در ۱۸ ژانویهٔ ۲۰16. </ref> </section><h2 class="section-heading" onclick="mfTempOpenSection(7)"><div class="mw-ui-icon mw-ui-icon-element indicator mw-ui-icon-small mw-ui-icon-flush-left mw-ui-button mw-ui-quiet"></div>همچنین بنگرید</h2><section class="mf-section-7 collapsible-block" id="mf-section-7"> <ul><li>آگهی ترحیم</li> <li><a href="/article/wp/%D8%A2%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="آمرزش‌خوانی">آمرزش‌خوانی</a></li> <li>اختلال تنش‌زای پس از رویداد</li> <li><a href="/article/wp/%D9%BE%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="پیر شالیار">پیر شالیار</a></li> <li>تنیدگی</li> <li>جنازه</li> <li>خاک‌سپاری</li> <li><a href="/article/wp/%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="خاکستر کردن">خاکستر کردن</a></li> <li>رودالی</li> <li><a href="/article/wp/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%82%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="سنگ‌قبر">سنگ‌قبر</a></li> <li>سوگ</li> <li><a href="/article/wp/%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%B4" title="سوگ سیاوش">سوگ سیاوش</a></li> <li><a href="/article/wp/%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85" title="سوگواری محرم">سوگواری محرم</a></li> <li>سوگواری محرم در ایران</li> <li>کرب‌زنی</li> <li><a href="/article/wp/%DA%AF%D9%88%D8%B1" title="گور">گور</a></li> <li>غم</li> <li><a href="/article/wp/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گورستان">گورستان</a></li> <li><a href="/article/wp/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="نماز میت">نماز میت</a></li></ul></section><h2 class="section-heading" onclick="mfTempOpenSection(8)"><div class="mw-ui-icon mw-ui-icon-element indicator mw-ui-icon-small mw-ui-icon-flush-left mw-ui-button mw-ui-quiet"></div>منابع</h2><section class="mf-section-8 collapsible-block" id="mf-section-8"> <div class="reflist references-small references-column-count references-column-count-2" style="column-count: 2; -moz-column-count: 2; -webkit-column-count: 2;"> <ol class="references"><li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-97faedaef68f41f4b5349fc9cb33b0af-fa.html">«عزا»</a>. لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B9%D8%B2%D8%A7&rft.pub=%D9%84%D8%BA%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.loghatnaameh.com%2Fdehkhodaworddetail-97faedaef68f41f4b5349fc9cb33b0af-fa.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100730225036/http://www.emamhossein.com/azadare%20haghighi%201.htm">«عزاداری چیست»</a>. سایت تخصصی امام حسین. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.emamhossein.com/azadare%20haghighi%201.htm">اصلی</a> در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA&rft.pub=%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%AA%D8%AE%D8%B5%D8%B5%DB%8C+%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85+%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.emamhossein.com%2Fazadare%2520haghighi%25201.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-en.wikipedia.org-3">↑ Wikipedia, the free encyclopedia →<a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mourning">Mourning</a> (بازدید: ۲۰ خرداد ۱۳۸۹) </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130312175717/http://www.tebyan-ardebil.ir/description.aspx?id=6676">«عزاداری»</a>. تبیان. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tebyan-ardebil.ir/description.aspx?id=6676">اصلی</a> در ۱۲ مارس ۲۰۱۳. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C&rft.pub=%D8%AA%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tebyan-ardebil.ir%2Fdescription.aspx%3Fid%3D6676&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100315044058/http://www.etemaad.ir/Released/88-10-14/296.htm">«تاریخ»</a>. روزنامه اعتماد. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.etemaad.ir/Released/88-10-14/296.htm">اصلی</a> در ۱۵ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در <bdi>۲۰ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE&rft.pub=%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.etemaad.ir%2FReleased%2F88-10-14%2F296.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100527104557/http://www.gonabadnoor.com/About-city/95-fargang/999-1388-12-09-19-18-01.html">«فرهنگ عامه»</a>. پایگاه اطلاع‌رسانی شهرستان گناباد. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gonabadnoor.com/About-city/95-fargang/999-1388-12-09-19-18-01.html">اصلی</a> در ۲۷ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در <bdi>۲۰ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%87&rft.pub=%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%DA%AF%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gonabadnoor.com%2FAbout-city%2F95-fargang%2F999-1388-12-09-19-18-01.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100117052847/http://anthropology.ir/node/293">«بررسی اعلامیه‌های مرگ (با مطالعه در پنج شهر ایران)»</a>. سایت انسان‌شناسی و فرهنگ. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://anthropology.ir/node/293#">اصلی</a> در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در <bdi>۲۰ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C+%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D8%B1%DA%AF+%28%D8%A8%D8%A7+%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87+%D8%AF%D8%B1+%D9%BE%D9%86%D8%AC+%D8%B4%D9%87%D8%B1+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%29&rft.pub=%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D9%88+%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF&rft_id=http%3A%2F%2Fanthropology.ir%2Fnode%2F293%23&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091231011532/http://www.aftab.ir/articles/art_culture/theater/c5c1261397403_siavash_tahmores_p1.php">«حکایت سیاوش گمشده انسان‌ها»</a>. آفتاب. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aftab.ir/articles/art_culture/theater/c5c1261397403_siavash_tahmores_p1.php">اصلی</a> در ۳۱ دسامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AD%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%B4+%DA%AF%D9%85%D8%B4%D8%AF%D9%87+%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&rft.pub=%D8%A2%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%A8&rft_id=http%3A%2F%2Faftab.ir%2Farticles%2Fart_culture%2Ftheater%2Fc5c1261397403_siavash_tahmores_p1.php&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110813193241/http://www.chn.ir/news/?section=1">«تورهای عاشورا در ابیانه و یزد برگزار می‌شود»</a>. خبرگزاری میراث فرهنگی. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.chn.ir/news/?Section=1&id=21702">اصلی</a> در ۱۳ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7+%D8%AF%D8%B1+%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87+%D9%88+%DB%8C%D8%B2%D8%AF+%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1+%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF&rft.pub=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB+%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.chn.ir%2Fnews%2F%3FSection%3D1%26id%3D21702&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tebyan.net/Weblog/mohsenkhosro/post.aspx?PostID=82155">«نمایش ایران قبل از اسلام»</a>. تبیان. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%82%D8%A8%D9%84+%D8%A7%D8%B2+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&rft.pub=%D8%AA%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tebyan.net%2FWeblog%2Fmohsenkhosro%2Fpost.aspx%3FPostID%3D82155&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> <cite class="citation web">«پیشینه عزاداری امام حسین (ع)». سایت موعود.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87+%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85+%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86+%28%D8%B9%29&rft.pub=%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121210195223/http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87+%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87+%D9%81%DB%8C%D8%B6%DB%8C%D9%87&SSOReturnPage=Check&Rand=0">«فاجعه مدرسه فیضیه»</a>. دانشنامه رشد. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87+%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87+%D9%81%DB%8C%D8%B6%DB%8C%D9%87&SSOReturnPage=Check&Rand=0">اصلی</a> در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87+%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87+%D9%81%DB%8C%D8%B6%DB%8C%D9%87&rft.pub=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%B1%D8%B4%D8%AF&rft_id=http%3A%2F%2Fdaneshnameh.roshd.ir%2Fmavara%2Fmavara-index.php%3Fpage%3D%25D9%2581%25D8%25A7%25D8%25AC%25D8%25B9%25D9%2587%2B%25D9%2585%25D8%25AF%25D8%25B1%25D8%25B3%25D9%2587%2B%25D9%2581%25DB%258C%25D8%25B6%25DB%258C%25D9%2587%26SSOReturnPage%3DCheck%26Rand%3D0&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jahannews.com/vdcb5wb85rhb8gp.uiur.html">«سخنرانی سیدحسن ناتمام ماند»</a>. جهان نیوز. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B3%D8%AE%D9%86%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86+%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85+%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF&rft.pub=%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86+%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jahannews.com%2Fvdcb5wb85rhb8gp.uiur.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.askdin.com/showthread.php?t=1821">«فلسفه لباس سیاه در عزاداری»</a>. مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87+%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3+%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87+%D8%AF%D8%B1+%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C&rft.pub=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2+%D9%85%D9%84%DB%8C+%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE%DA%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C+%D8%A8%D9%87+%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA+%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.askdin.com%2Fshowthread.php%3Ft%3D1821&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alborznews.net/fa/pages/?cid=11017">«لباس جدید برای عزاداری»</a>. خبرگزاری البرز. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3+%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF+%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C&rft.pub=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%B2&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.alborznews.net%2Ffa%2Fpages%2F%3Fcid%3D11017&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://rahva.ir/archive/6487-news.html">«مدل جدید گریم و آرایش مجالس سوگواری»</a>. خبرگزاری رهوا. دریافت‌شده در <bdi>۲۰ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%85%D8%AF%D9%84+%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF+%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%85+%D9%88+%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4+%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%84%D8%B3+%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C&rft.pub=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%B1%D9%87%D9%88%D8%A7&rft_id=http%3A%2F%2Frahva.ir%2Farchive%2F6487-news.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> </ol></div>    </section></div>  </div> </div> <div class="post-content" id="page-secondary-actions"> </div> </main></body></html>