محمود فرشچیان

محمود فرشچیان

نقاش و نگارگر
اطلاعات کلی
زادروز	۴ بهمن ۱۳۰۸ش
زادگاه	اصفهان
اطلاعات علمی
محل تحصیل	هنرستان هنرهای زیبای اصفهان
استادان	حاج میرزا آقا امامی اصفهانی • عیسی بهادری و ...
آثار	طراحی و نظارت بر ساخت ضریح حرم امام رضا(ع)، ضریح حرم امام حسین (ع) • تابلوهای عصر عاشورا، غدیر، علی اصغر و...
اطلاعات دیگر
وبگاه

محمود فرشچیان (زاده ۱۳۰۸ش) نقاش و نگارگری که به سبب خلق آثاری درباره برخی موضوعات شیعی، مشهور است. وی در عین توجه به مبانی سنتی نقاشی، سبکی نو دارد. خارج‌کردن نقاشی از هنری وابسته به شعر و ادبیات و استقلال‌بخشیدن به آن، سه‌بعدی کردن نقاشی با نگاه به هنر غرب و همچنین نگاه ویژه به بازسازی مفاهیم دینی و شیعی، از جمله شاخص‌های هنر و آثار اوست.

آثاری چون تابلو عصر عاشورا، تابلو شام غریبان و تابلو ضامن آهو و نیز طراحی و نظارت بر ساخت ضریح امام رضا(ع) و ضریح امام حسین(ع) از برجسته‌ترین کارهای هنری فرشچیان است. وی از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۳ش، ۱۵ اثر خود را به حرم امام رضا(ع) اهدا کرده است.

زندگی

محمود فرشچیان، ۴ بهمن ۱۳۰۸ش در اصفهان متولد شد. پدر او غلامرضا فرشچیان، تاجر و تولیدکننده فرش بود و شیفتگی فرزندش به طراحی و نقاشی را دریافت و او را برای فراگرفتن نقاشی، به کارگاه دوست خود حاج میرزا آقا امامی اصفهانی (۱۲۶۰ - ۱۳۳۴ش) فرستاد. حاج میرزا آقا امامی احیاگر هنر سوخت معرق و چهره‌ای نامدار در هنر نگارگری است. فرشچیان در کارگاه میرزا آقا امامی با طرح‌ها و نقش‌های دوره تیموری و صفوی آشنا شد.

همسر و فرزندان

محمود فرشچیان در سال ۱۳۳۴ش با نیادخت قوامی ازدواج کرد و حاصل این ازدواج، سه فرزند است به نام‌های علی‌مراد، لیلا و فاطمه. علی‌مراد فرشچیان، پزشک، و لیلا فرشچیان، روانشناس است. فاطمه فرشچیان عضو سازمان مجاهدین خلق ایران بود و در جریان عملیات مرصاد به همراه همسرش ابوذر ورداسبی کشته شد.

هنرستان هنرهای زیبا

فرشچیان در سال ۱۳۲۴ش به هنرستان هنرهای زیبای اصفهان رفت که در آن زمان استاد عیسی بهادری از شاگردان برجسته کمال الملک، مدیر آن بود. او در این هنرستان به مطالعه نقاشی و مینیاتور و طرح‌های برگرفته از کاشیکاری‌های ابنیه تاریخی اصفهان پرداخت و با رنگ‌ها و ابزار نقاشی آشنا شد.

فرشچیان در این سال‌ها با قراردادن موهای گربه سفید در انتهای پر کبوتر، قلم‌موهایی ظریف و انعطاف‌پذیر ساخت که همچنان در طراحی از آن قلم‌ها استفاده می‌کند. نخستین نمایش رسمی آثار او، در سال ۱۳۲۷ش، و در انجمن فرهنگی ایران و انگلیس بود که تابلو «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند» و چند تابلو دیگر که همگی در ۱۸ سالگی خلق شده بود، به نمایش گذاشته شد.

طراحی قالی و سرامیک‌سازی نیز دیگر هنرهایی بود که فرشچیان در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان فراگرفت و چنان مهارتی یافت که در سال ۱۳۲۸ش یکی از گلدان‌های ساخته او را عیسی بهادری به آرتور پوپ، پژوهشگر مشهور فرهنگ و معماری ایرانی اهدا کرد. او در سال ۱۳۲۹ش از هنرستان هنرهای زیبای اصفهان دیپلم عالی گرفت.

سفر به غرب

او در سال ۱۳۲۹ش به اروپا سفر کرد و برای هنرآموزی و آشنایی با آثار و نقاشان برجسته غرب، هفت سال در وین ماند و توانست به آثار موجود در کتابخانه ملی پاریس، موزه بریتانیا، گالری فریر واشنگتن، موزه متروپولیتن نیویورک و دانشگاه هاروارد دست یابد «تا با فراگیری فنون نقاشی کلاسیک به سبک اروپایی و آمیختن آن اصول با معیارهای نقاشی سنتی ایران، مکتبی نو را پایه گذارد تا به مدد آن، خلاقیت تصویری هم مانند سایر مظاهر هنر، بتواند فرهنگ غنی این مرز و بوم را به سایر ملل معرفی کند».

درباره فرشچیان

فرشچیان خود درباره کودکی، روحیات و ویژگی‌های خود مواردی ذکر کرده و به‌علاوه، از اعتقادات عمیق مذهبی پدر و مادرش سخن گفته است. استوارت کری ولش و مجید مهرگان، درباره ویژگی‌های آثار فرشچیان سخن گفته‌اند. برخی از این موارد عبارتند از:

عشق به هنر، و خانواده مذهبی

1. از کودکی آدمی درخودفرورفته و درونگرا بودم. از همسالان خود کمتر رغبت به بازی داشتم و سعی داشتم خود را به کاری مشغول کنم. گچبری‌های سرستون‌ها و بخاری‌ها و دیوارهای منزل ما و نقوش بعضی از تابلوها، ذهن مرا به خود مشغول می‌داشتند. پدرم بازرگان فرش‌های اصیل ایرانی بود و طراحان و نقاشان قالی، کارهای خود را به ایشان ارائه می‌دادند. گاهی همراه پدرم به کارگاه آن هنرمندان می‌رفتم و از همان خردسالی از آن نقوش و رنگ‌ها، غرق در حیرت می‌شدم و خطوط موازی و مدوری که با دست‌های پرقدرت آنان بر صفحه کاغذ نقش می‌بستند، مرا به اعجاب و شگفتی وامی‌داشتند. روحیه عشق به هنر در همان زمان در من تقویت شد.
2. پدر و مادر من افرادی به شدت مذهبی بودند. مادرم از عاشقان حضرت امام حسین(ع) بودند. کافی بود که فقط نام امام حسین(ع) را بشنود تا سیل اشک از گونه‌هایش روان شود. در تولد آن حضرت، گریه شوق و در شهادت آن بزرگوار گریه غم، و من در این فضا بزرگ شدم و شروع کار من که در ۵ سالگی بود، تحت تاثیر همین محتویات و شرایط مذهبی خانواده بود. من اعتقاد دارم ماندگارترین آثار هم آثاری هستند که با مذهب رابطه دارند.

هم‌رده نقاشان عصر صفوی

1. استوارت کری ولش (stuart cary welch)، پژوهشگر برجسته هنر اسلامی و هندی: اگر این هنرمند پرتوان خلاق ایران قرن بیستم، استاد گمنام در دوره صفوی سده شانزدهم می‌بود، نگارندگان تاریخ هنر او را استاد پرندگان می‌نامیدند. محمود فرشچیان، نقاشی‌ها و طراحی‌هایش با همه پیوندی که با سنت‌های ایرانی دارند، متعلق به این روزگارند. وی استاد پژوهنده‌ای است که با احاطه کامل بر گنجینه دیرپای هنر سنتی ایران که در طی مسافرت‌های متعدد، هنر اروپا و امریکا را نیز به خوبی مطالعه کرده و به عصر بین‌المللی هنر خو گرفته است. اگر فرشچیان نه در سال ۱۳۰۸ شمسی در اصفهان، بلکه در سال ۱۵۰۰ میلادی در تبریز یا هرات به دنیا آمده بود و نقش و نگارهایش از مایه‌های جهانی کمتری برخوردار می‌شدند، در آن صورت می‌توانست در دربار شاه‌طهماسب همکار گرانقدری برای سلطان محمد، میر مصور یا میرزا علی باشد. این اساتید بزرگ عصر صفوی، نقاشی‌های فرشچیان را می‌ستودند، همچنان که او اکنون پس از قرن‌ها آثار آنان را ارج می‌نهد.
2. مجید مهرگان، دارنده مدال درجه یک هنر از موسسه اکو و مدال درجه یک هنری در رشته نگارگری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: یکی از خصوصیات استاد فرشچیان، شناخت است. ایشان فردی معتقدند که از گذشته بر اعتقادات خود پایبند بوده و بر همین مبنا کار می‌کردند و به نظر من این یکی از ویژگی‌های بارز شخصیتی ایشان است. ... نقوش تزیینی ایرانی بسیار وسیع و متنوع است و در هیچ جای دنیا مثل و مانندی ندارد. امتیاز استاد فرشچیان، احاطه بر تمامی این نقوش است.

تابلوها

تعداد دقیق آثار محمود فرشچیان روشن نیست، اما تاکنون ۵ جلد از منتخب آثار او منتشر شده و آخرین جلد، حاوی ۱۵۰ اثر است. همچنین در کتابی که حاوی آثار مینیاتور اوست، ۱۲۰ اثر گنجانده شده است. ۵۰ اثر نقاشی و نگارگری نیز در موزه سعدآباد به نمایش گذاشته شده، ۱۵ تابلو محمود فرشچیان هم به موزه حرم امام رضا (ع) اهدا شده است. برخی از آثار او عبارتند از:

اهدا شده به موزه حرم امام رضا (ع)

کتاب‌ها

محمود فرشچیان، علاوه بر مشارکت در نقاشی، تذهیب و طراحی آثار مشهور اسلامی و ادبیات فارسی مانند غزلیات حافظ و نامه امام علی به مالک اشتر، برگزیده آثار خود را هم چاپ و منتشر کرده است. همچنین آثاری درباره فرشچیان چاپ شده است. در ادامه برخی از این موارد ذکر شده‌اند:

مشارکت

نمایشگاه‌ها

بسیاری از آثار محمود فرشچیان به صورت دائمی در نمایشگاه‌های سراسر جهان به نمایش درآمده و نمایشگاه‌هایی از آثار او به طور موقت برگزار شده است. برخی از این موارد عبارتند از:

دائمی

موقت

آثار محمود فرشچیان در فاصله سال‌های ۱۳۲۷ تا ۱۳۷۳ش در ۸۳ نمایشگاه گروهی و ۵۱ نمایشگاه انفرادی در شهرهای زیر به نمایش درآمده‌اند:

افتخارات

فرشچیان از سال ۱۳۳۱ش، افتخارات و جوایزی به دست آورده است که مواردی از آن عبارتند از:

نگارخانه

• تابلوی غدیر خم

• مولود کعبه

• عصر عاشورا (تابلو)

• ضامن آهو

• حضرت ابراهیم(ع) در گلستان

• تابلوی شهید

• ابراهیم در آتش

• شام غریبان

• عرش بر زمین (گودی قتلگاه)

• تابلوی علمدار کربلا

• آسمان چهارم

• معراج پیامبر(ص)

• تابلوی کوثر درباره حضرت زهرا(س)

• رمی جمرات (امتحان سخت)

• تابلوی نیایش

• تابلوی حضرت علی‌اصغر(ع)

پانویس

منابع