محمد یوسف نگارگر

محمدیوسف و دیگر همکاران‌اش مانند محمد قاسم و محمدعلی نگارگر، جزء شاگردان و پیروان سبک رضا عباسی، و شاید آخرین نقاشان مکتب نقاشی اصفهان‌ باشند. در طراحی‌های این سه تن، شباهت‌های بسیاری می‌توان یافت، که متاثر از سبک استاد، تصاویر دلپذیری آفریده‌اند.

موضوع آثار این سه تن، عموماً زن و مردهای ایستاده یا نشسته، دراویش، حیوانات و پرندگان است. بیشتر آثار محمدیوسف بین سالهای ۱۰۴۷ تا ۱۰۶۸ هجری قمری رقم خورده‌است. اما به نظر می‌رسد محمدیوسف از شاگردان بالافصل رضاعباسی یا از پی‌سپاران مستقیم هنری وی بوده‌است. از لقب عباسی او پیداست که در دربار شاه عباس دوم صاحب مقام شده و اجازهٔ استفاده از نام شاه را یافته‌است. محمدیوسف نگاره‌های خود را با اسامی مختلفی چون: محمدیوسف عباسی، محمدیوسف حسینی، محمدیوسف حسین‌جامی و میریوسف رقم زده‌است. بعضی معتقدند که بیشتر آثار محمدیوسف برخلاف معاصران وی، تغییرات و چندگونگی‌های سبْکی را به نمایش گذاشته‌است. محمدیوسف احتمالاً حدود سال ۱۰۴۲ هجری‌شمسی از دنیا رفته‌است.

بزرگترین مجموعه‌ای که محمدیوسف در نگارگری آن دخیل بوده، یک نسخه از شاهنامه است که با همکاری محمد قاسم تصویر شده و هم اینک در موزهٔ آستان قدس مشهد محفوظ است. به نظر می‌رسد که وی و محمدقاسم همکارانی نزدیک بوده‌اند، چه اینکه در اکثر مجموعه‌های بجا مانده، نام این دو تن در کنار یکدیگر آورده می‌شود.

در دیوان حافظ با ۵۵ نگاره که در زمان شاه صفی اول نگارگری شده (تاپقاپی-استانبول)، نقاشی یکی از نگاره‌ها به تاریخ ۱۰۵۰ قمری یا ۱۶۴۰ میلادی به امضای محمدیوسف و دیگری به امضای محمدعلی است. همچنین در شاهنامه قرچغای خان مشتمل بر ۱۴۸ یا ۱۴۹ نگاره، به جز دو نگارهٔ نخست، که توسط ملک حسین اصفهانی نگارگری شده، سایر تصاویر، توسط نسخه شناسان به محمد قاسم و محمدیوسف نسبت داده شده‌است، که از این میان نگارهٔ مجلس کمند انداختن افراسیاب و برزو مشخصاً امضای محمدیوسف را داراست. در شاهنامهٔ مذکور، حداقل پنج نگاره دربردارندهٔ ویژگی‌های سبکی اوست. نگاره‌های این شاهنامه شباهت‌های بسیاری با شاهنامهٔ رشیدا داشته و به همین دلیل نقاشان این دو اثر یکسان انگاشته می‌شوند. در موزهٔ رضاعباسی سه نگاره به رقم محمدیوسف موجود است که با سبک و شیوهٔ مجالس شاهنامهٔ رشیدا کار شده‌است. این شاهنامه امروزه در موزه کاخ گلستان به شمارهٔ ۲۲۳۹ نگهداری می‌شود. همچنین در کاخ گلستان نگاره‌های گل و مرغ منتسب به وی نگهداری می‌شود. سچوکبن نوزده نگاره را با رقم این هنرمند گردآوری یا به او منسوب کرده، بعدها شمار این نگاره‌ها به ۴۹۰ تا ۵۵۵ نگاره رسید.

• چهار نگاره از محمد یوسف در موزه آرمیتاژ.

• رستم افراسیاب را با کمر بند بلند می‌کند، نگاره‌ای از شاهنامه قرچغای خان
• نگارهٔ محمود و ایاز. منسوب به محمد یوسف، موزهٔ رضا عباسی، تهران. در ذیل نگاره، این شعر به چشم می‌خورد: نیازی هست از ناظر به منظور...

1. ↑ نگاره‌های محمد یوسف در موزهٔ آرمیتاژ سنت پترزبورگ
2. ↑ پروژهٔ شاهنامه بایگانی‌شده در ۲۲ ژانویه ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine، نگاره‌ای از شاهنامهٔ قرچغای خان یا وینزور، منسوب به محمد یوسف