محمد مرسی
محمد محمد مُرسی عیسی العیاط (۸ اوت ۱۹۵۱ – ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹) سیاستمدار مصری و پنجمین رئیس‌جمهور جمهوری عربی مصر، و نخستین و تنها رئیس‌جمهور با شیوه دموکراتیک انتخاب‌شده این کشور بود. او رئیس حزب آزادی و عدالت و کاندیدای این حزب در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۲ بود. او از ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ نمایندهٔ پارلمان مصر بود.
محمد مرسی | |
|---|---|
| پنجمین رئیس‌جمهور مصر | |
| دوره مسئولیت ۳۰ ژوئن ۲۰۱۲ – ۳ ژوئیه ۲۰۱۳ | |
| نخست‌وزیر | کمال جنزوری هشام قندیل |
| معاون رئیس‌جمهور | محمود مکی |
| پس از | محمد حسین طنطاوی (موقت) |
| پیش از | عدلی منصور (موقت) |
| دبیرکل جنبش عدم تعهد | |
| دوره مسئولیت ۳۰ ژوئن ۲۰۱۲ – ۲ اوت ۲۰۱۲ | |
| پس از | محمد حسین طنطاوی |
| پیش از | عبدالفتاح سیسی |
| رئیس حزب آزادی و عدالت | |
| دوره مسئولیت ۳۰ آوریل ۲۰۱۱ – ۲۴ ژوئن ۲۰۱۲ | |
| پس از | ایجاد پست |
| پیش از | سعد الکتاتنی |
| نماینده مجلس نمایندگان مصر | |
| دوره مسئولیت ۱ دسامبر ۲۰۰۰ – ۱۲ دسامبر ۲۰۰۵ | |
| پس از | نومان گوما |
| پیش از | محمود آبازا |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۸ اوت ۱۹۵۱ استان شرقیه، مصر |
| درگذشته | ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹ (۶۷ سال) دادگاه مصر |
| حزب سیاسی | حزب آزادی و عدالت |
| دیگر عضویت‌های سیاسی | اخوان‌المسلمین |
| همسر(ان) | نجلا محمود (۱۹۷۹–۲۰۱۹) |
| فرزندان | ۵ |
| محل تحصیل | دانشگاه قاهره دانشگاه کالیفرنیای جنوبی |
| دین | اسلام سنی |
| امضا | |
محمد مُرسی در دوازدهم تیر ۱۳۹۲ پس از ناآرامی‌های چندروزه و حالت بحرانی مصر، پس از کودتایی به دست ارتش مصر، برکنار و زندانی شد. مرسی بعد از بازداشت با چند مورد اتهام مواجه و به زندان‌های بلندمدت محکوم شده بود.
در ۲۷ خرداد ۱۳۹۸، مرسی به دنبال بی‌هوش‌شدن در دادگاه، درگذشت و بر اساس نظریه‌ای که دادگاه مصر و پزشک قانونی اعلام کرد، محمد مرسی در هنگام مرگ هیچ‌گونه علامت جرح در وی وجود نداشته‌است.
تحصیلات
او لیسانس و فوق لیسانس مهندسی فلزات (متالورژی) خود را از دانشگاه قاهره (در ۱۹۷۸) و دکترا و فوق دکترای محافظت از موتورهای فضاپیما را از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی گرفت که پس از پایان تحصیلات در این دانشگاه نیز به تدریس مشغول بود. او از ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۵ استادیار دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در نورتریج بود. در این سال استاد دانشگاه زقازیق مصر شد. ۲ تن از ۵ فرزند او متولد کالیفرنیا و شهروند آمریکا هستند.
ریاست‌جمهوری
در دورهٔ دوم انتخابات ریاست جمهوری مصر که در تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۱۲ برگزار گردید، محمد مرسی بر اساس آمار رسمی در رقابت با ژنرال احمد شفیق پیروز انتخابات گردید. وی اولین رئیس‌جمهور پس از انقلاب ۲۰۱۱ مصر و پنجمین رئیس‌جمهور تاریخ این کشور بود. از چالش‌های پیش روی محمد مرسی در دوران ریاست‌جمهوریش، اختلاف با فرماندهان عالی‌رتبه ارتش مصر در زمینهٔ دخالت آنها در سیاست در مصر بود. محمد مرسی همواره در سخنان خود تأکید داشت ارتش مصر تنها باید در خدمت دفاع از سرزمین مصر به کار گرفته شود.
هاآرتص عنوان می‌کند دوران ریاست جمهوری محمد مرسی یکی از بهترین دوران تاریخ تشکیل اسرائیل به‌شمار می‌رفت. اسرائیل گمان می‌کرد با روی کار آمدن محمد مرسی، عضو اخوان المسلمین، روابط دو کشور دچار تنش مضاعف می‌شود ولی در دوران ریاست جمهوری محمد مرسی دو کشور بیشتر از گذشته به هم نزدیک شده بودند. در این دوره اسرائیل توانست امتیازاتی از مصر دریافت کند که کسب آنها در دوره حسنی مبارک نیز ممکن نبود. اسرائیل به چهار دلیل از سقوط دولت محمد مرسی دچار آسیب شده و از این برکناری ناخرسند است:
- محمد مرسی از همان ابتدای کار پایبندی کامل خود را به پیمان کمپ دیوید اعلام کرد و در جهت آن کوشید.
- با توجه به نزدیکی و نفوذ اخوان‌المسلمین مصر بر گروه نظامی حماس، در طول دولت محمد مرسی، حملات موشکی شبه نظامیان فلسطینی به مناطق اسرائیلی‌نشین متوقف شده بود.
- محمد مرسی توانست در مدت یک سال تونل‌های زیرزمینی قاچاق سلاح به داخل نوار غزه را که در شبه جزیره سینا حفر شده‌اند، منهدم کند و از این طریق ارسال سلاح به داخل فلسطین را متوقف کند.
- اظهارات ضد محور مقاومت محمد مرسی موجب شده بود که اختلافات مذهبی بین شیعیان و اهل تسنن منطقه افزایش یابد.
از طرف دیگر برخلاف وعده‌های گذشته اخوان‌المسلمین مبنی بر نزدیک‌تر شدن روابط با حماس و اهالی نوار غزه، آنطور که گمان می‌رفت گذرگاه رفح در طول دوره ریاست‌جمهوری محمد مرسی به‌طور کامل باز خواهد شد و کمک‌ها به نوار غزه سرازیر می‌شود، اینگونه نشد و تنگنای اقتصادی اهالی منطقه تغییر چندانی نکرد که همین موجب نارضایتی حامیان مردم نوار غزه در مصر شد.
محمد مرسی در ۹ شهریور ۱۳۹۱ جهت سخنرانی در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد وارد تهران شد. او ریاست اجلاس جنبش غیرمتعهدها را به محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری وقت ایران واگذار کرد.
لغو حکم انحلال پارلمان
در ۸ ژوئیه ۲۰۱۲، محمد مرسی حکم انحلال پارلمان را لغو کرده و خواستار برگزاری جلسات آن شد. پیش از این شورای عالی نظامی، مجلس مصر را منحل کرده بود.
موضع‌گیری بر ضد نظام سوریه
محمد مرسی در قسمتی از سخنان خود در شانزدهمین نشست جنبش غیرمتعهدها گفت: «حکومت سوریه ظالم است و مخالفان آن باید متحد شوند.» او افزود: «اعلام همبستگی با مردم سوریه در مقابل حکومتی که مشروعیت خود را از دست داده‌است، وظیفه اخلاقی است. ما آماده حمایت از سوریه جدید و آزاد هستیم.» او همچنین خواستار یک «دخالت کارآمد» از سوی همگان برای پایان بحران سوریه شد.
سرنگونی
چند روز پیش از اولین سالگرد تحلیف محمد مرسی، موج جدیدی از اعتراضات علیه مرسی به نام جنبش تمرد به نمایندگی محمد البرادعی شکل گرفت. معترضان محمد مرسی را به تلاش برای گسترش اختیارات خود و اخوان‌المسلمین متهم و خواهان کناره‌گیری مرسی از قدرت و برگزاری انتخابات زودهنگام بودند. مرسی نیز گفته بود که منتخب مردم است و کنار نمی‌رود. چند روز پس از اوج‌گیری اعتراضات، هفت تن از وزرای مرسی و نخست‌وزیر مصر، هشام قندیل، استعفاء کردند. در چنین شرایطی ارتش مصر در ۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۳ مهلت ۴۸ ساعته داده بود تا اختلافات حل شوند در غیر این صورت مداخله خواهد کرد. مرسی و اعضای بلندپایهٔ اخوان المسلمین مصر در پاسخ، این کار ارتش را دخالت در سیاست خوانده بود. ارتش مصر نیز در شامگاه ۱۲ تیر ۱۳۹۲ (به وقت ایران) پس از اتمام ضرب‌الاجل دو روزه اعلام کرده بود که بیانیه‌ای صادر خواهد.
محمد مرسی در ۱۲ تیر ۱۳۹۲ (سوم ژوئیه ۲۰۱۳) طی کودتایی و با بیانیهٔ فرماندهٔ ارتش مصر عبدالفتاح السیسی و حمایت نماینده مخالفان دولت محمد البرادعی، شیخ الازهر شیخ احمد الطبیب و پاپ مسیحیان قبطی مصر پاپ تواضروس دوم از قدرت برکنار شد طی همان بیانیه عدلی منصور، رئیس دادگاه قانون اساسی مصر به عنوان رئیس‌جمهور موقت دولت انتقالی تعیین شد. چندین ساعت بعد محمد بدیع رئیس اخوان المسلمین مصر بازداشت شده اما روز بعد آزاد گشت. همچنین ۳۰۰ نفر از سران اخوان تحت تعقیب قرار گرفته و شخص محمد مرسی در گارد ریاست جمهوری بازداشت گردید. روز ۱۳ تیر ادعا شد که محمد البرادعی در طی مصاحبه با رویترز گفت: «این خون حسن شحاته بود که موجب سقوط محمد مرسی و اخوان المسلمین گشت.» این خبر ساعاتی بعد تکذیب شد.
محاکمه
در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۳، کاترین اشتون، سیاست خارجی اتحادیهٔ اروپا، به دیدار محمد مرسی رفت. وی نخستین مقام خارجی بود که از زمان سرنگونی حکومت محمد مرسی، توسط ارتش با او دیدار کرد. این دیدار دو ساعته در محل نگهداری محمد مرسی صورت گرفت. کاترین اشتون پس از این دیدار گفت: محمد مرسی به تلویزیون و روزنامه دسترسی دارد. وی همچنین در روز ۲۸ ژوئیه، با شماری از مقامات دولت موقت مصر از جمله عدلی منصور، رئیس‌جمهوری، محمد البرادعی، معاون رئیس‌جمهوری در امور بین‌الملل ژنرال عبدالفتاح السیسی، فرماندهٔ ارتش و سران حزب آزادی و عدالت، شاخه سیاسی اخوان‌المسلمین دیدار و گفتگو کرد.
در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۱۵ دادگاه جنایی قاهره محمد مرسی را به جرم تحریک خشونت‌ها بین نیروهای امنیتی‌اش و معترضان که منجر به مرگ سه نفر گردید به بیست سال زندان محکوم کرد. پس از این حکم سنگین سازمان عفو بین‌الملل با مخالفت شدید به این حکم واکنش نشان داد. سازمان عفو بین‌الملل در مطلبی اعلام کرد: نظام عدالت مصر به نظر ناتوان از اجرای محاکمه‌های عادلانه اعضا یا طرفداران رئیس‌جمهوری سابق مصر و اعضای اخوان المسلمین است. محمد مرسی باید در یک دادگاه مدنی و متناسب با معیارهای بین‌المللی به صورت عادلانه محاکمه شود یا اینکه آزاد شود. همچنین پس از این حکم حسیبه حاج صحراوی، معاون خاورمیانه و شمال آفریقا سازمان عفو بین‌الملل نیز اعلام کرد: «این حکم همه امیدها دربارهٔ استقلال و بی‌طرفی در نظام کیفری در مصر را از بین می‌برد.»
در تاریخ ۱۶ مهٔ ۲۰۱۵ دادگاهی در قاهره، محمد مرسی را به اعدام محکوم کرد. اتهام وی سازماندهی در حمله به یک زندان در سال ۲۰۱۱ که فرار هزاران زندانی از جمله خود او را در پی داشت، اعلام شده‌بود. در تاریخ ۱۶ ژوئن ۲۰۱۵ حکم اعدام محمد مرسی تأیید شد.
حضور در دادگاه با لباس اعدام
یکشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۴ دادگاه جنایی قاهره برای محاکمهٔ مجدد مرسی و تعدادی از رهبران اخوان‌المسلمین در پروندهٔ جاسوسی برای قطر تشکیل جلسه داد و مرسی با «لباس قرمز» که لباس اعدام است در این جلسه حاضر شد. در مصر زندانیان محکوم به اعدام باید لباس قرمز بپوشند.
طبق گزارش، تحقیقات دیوان عالی امنیت دولت در این پرونده نشان می‌دهد که محمد مرسی و تعدادی از متهمان، گزارش‌های صادره از دستگاه‌های اطلاعات عمومی و جنگی، نیروهای مسلح، نیروهای امنیت ملی در وزارت کشور و سازمان نظارت اداری را به سرقت برده‌اند که در میان آنها اسناد کاملاً محرمانه مربوط به ارتش، مکان‌های استقرار نیروهای ارتش و سیاست‌های کلی دولت نیز دیده می‌شود. بر اساس گزارش فوق این متهمان قصد داشتند این گزارش‌ها و اسناد را به دستگاه اطلاعات قطر و شبکهٔ ماهواره‌ای الجزیره متعلق به این کشور تحویل داده و به مصر و امنیت ملی آن لطمه بزنند.
مرسی همچنین به خاطر اتهامات مربوط به قتل تظاهرات‌کنندگان در پروندهٔ موسوم به کاخ الاتحادیه به ۲۰ سال زندان محکوم شده‌بود.
در فروردین ۱۳۹۸ روزنامه یوم السابع چاپ قاهره به نقل از دادستانی مصر خبری در خصوص درخواست مجازات اعدام به دلیل جاسوسی برای سپاه پاسداران ایران برای محمد مرسی را منتشر کرد.
مرگ
در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹، محمد مرسی بعد از حاضر شدن در دادگاه حدود ۲۰ دقیقه در مقابل قاضی صحبت کرد و گفت رازهایی می‌داند که اگر آنها را فاش کند، موجب آزادی وی خواهد شد اما به جهت حفظ مصالح کشور چنین نخواهد کرد. پس از مطرح شدن این موضوع وی در حالیکه در یک محفظهٔ شیشه‌ای قرار داشت از حال رفت.
او بعد از انتقال به بیمارستان جان خود را از دست داد.
فعالان و خانوادهٔ مرسی مدت‌ها اعلام می‌کردند که مسئولان زندان به بیماری‌های جدی‌اش از قبیل فشار خون بسیار بالا و دیابت رسیدگی نمی‌کنند. به گزارش یک گروه پارلمانی بریتانیا به سرپرستی کریسپین بلانت (Crispin Blunt) در سال ۲۰۱۸، مرسی را ۲۳ ساعت از ۲۴ ساعت شبانه‌روز در زندان انفرادی نگه می‌داشتند که می‌تواند نوعی شکنجه باشد و موجب مرگ زودرس شود. به گفتهٔ ماگدالنا مغربی (Magdalena Mughrabi)، معاون بخش خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل، مرسی تقریباً شش سال در انفرادی حبس کشید که همین امر مشکلات روحی و جسمی فراوانی را به او وارد کرد. سارا لی، مسئول بخش خاورمیانه دیدبان حقوق بشر، نیز اعلام کرد مرگ مرسی وحشتناک، ولی کاملاً قابل پیش‌بینی بود. مرسی سه‌شنبه ۱۸ ژوئن ۲۰۱۹ در قبرستانی در شرق قاهره دفن شد. پسر او، عبدالله نیز در ۵ سپتامبر ۲۰۱۹ در اثر حملهٔ قلبی درگذشت که با توجه به سابقهٔ زندانش، یک مرگ مشکوک ارزیابی شد.
منابع
- ↑ Walsh، Declan؛ Kirkpatrick، David D. (۲۰۱۹-۰۶-۱۷). «Mohamed Morsi, Egypt's First Democratically Elected President, Dies» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «سازمان ملل خواستار تحقیق دربارهٔ مرگ محمد مرسی شد». BBC Farsi. ۲۰۱۹-۰۶-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۹.
- ↑ «"شوری الإخوان" یسمی د. مرسی رئیسًا لـ"الحریة والعدالة"». إخوان أون لاین. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ Bradley، Matt؛ Levinson، Charles؛ Horvath، Adam Z. (۲۰۱۲-۰۴-۱۸). «Egypt Candidate Warns on Islamists» (به انگلیسی). Wall Street Journal. شاپا 0099-9660. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «محمد مرسی، رئیس‌جمهوری سابق مصر، در شهر قاهره به خاک سپرده شد». صدای آمریکا. ۱۳۹۸-۰۳-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۹.
- ↑ محمد مُرسی، رئیس‌جمهوری سابق مصر در جلسه دادگاه درگذشت یورونیوز فارسی
- ↑ نظر رئیس‌جمهور مصر درباره رابطه با ایران تابناک
- ↑ Hussein، Abdel-Rahman (۲۰۱۲-۰۶-۱۸). «Mohamed Morsi claims victory for Muslim Brotherhood in Egypt election» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ Ernesto Londoño (12 August 2012). "Egypt's Morsi replaces military chiefs in bid to consolidate power" (به انگلیسی). Washington Post. Retrieved 4 July 2013.
- ↑ Pfeffer, Anshel (3 July 2013). "Four reasons why Israel may miss Morsi after all" (به انگلیسی). HAARETZ. Retrieved 4 July 2013.
- ↑ محمد ایرانی (۲۱ تیر ۱۳۹۲). «تحولات مصر به نفع بشار اسد نیست». دیپلماسی ایرانی. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۳.
- ↑ «واگذاری ریاست جنبش غیرمتعهدها به ایران». موج‌نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۲.
- ↑ «محمد مرسی حکم انحلال پارلمان مصر را لغو کرد». رادیو زمانه. ۱۳۹۱-۰۴-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «محمد مرسی در نشست تهران: نظام بشار اسد، سرکوبگر است». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «نخست‌وزیر مصر هم استعفاء کرد / هشدار اوباما به مرسی». مشرق نیوز. ۱۱ تیر ۱۳۹۲.
- ↑ «کودتا در جریان است؛ محمد مرسی دستگیر شده‌است». تابناک. ۱۱ تیر ۱۳۹۲.
- ↑ ««مرسی» ممنوع‌الخروج شد». تابناک.
- ↑ «لحظه به لحظه با تحولات مصر: برکناری مرسی و تعلیق قانون اساسی». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ تیر ۱۳۹۲.
- ↑ «ارتش مصر، محمد مرسی را از قدرت برکنار کرد». تابناک. ۱۱ تیر ۱۳۹۲.
- ↑ «عدلی منصور رئیس‌جمهور موقت شد/ محمد مرسی در مکانی نامعلوم است». ۱۳ تیر ۱۳۹۲.
- ↑ «البرادعی یقول ان دم الشهید حسن شحاته أسقط مرسی وجماعته» (به عربی). ۱۳ تیر ۱۳۹۲.
- ↑ «آیا البرادعی گفته‌است: «خون شحاته مرسی را سرنگون کرد» ؟!». خبرگزاری ابنا. ۱۴ تیر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۹ ژوئیه ۲۰۱۳.
- ↑ کاترین اشتون: حال محمد مرسی خوب است، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «مذاکرات اضطراری کاترین اشتون با ژنرال سیسی و عدلی منصور». BBC News فارسی. ۱۳۹۲-۰۵-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «محمد مرسی به 20 سال زندان محکوم شد». DW.COM. ۲۰۱۵-۰۴-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ "EGYPT: QUESTIONS AND ANSWERS: TRIAL OF MOHAMED MORSI". Amnesty International (به انگلیسی). 2015-04-21. Retrieved 2019-06-18.
- ↑ «واکنش عفو بین‌الملل به حکم حبس «مرسی»». پایگاه خبری الف. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «دادگاهی در مصر محمد مرسی را به مرگ محکوم کرد». یورونیوز فارسی.
- ↑ «حکم اعدام مرسی تأیید شد». ایرنا. ۲۰۱۵-۰۶-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «مرسی با لباس اعدام در دادگاه حاضر می‌شود». دیپلماسی ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «عکس: محمد مرسی در لباس اعدام». پایگاه خبری الف. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «مرسی با لباس قرمز در دادگاه + فیلم». fa.alalamtv.net. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «درخواست اعدام برای محمد مرسی به اتهام جاسوسی برای حماس، سپاه و حزب‌الله». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۱۴.
- ↑ «Mohammed Morsi, deposed president of Egypt, has collapsed and died in court, according to state TV». www.cbsnews.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ AP. «Ousted Egyptian president Mohamed Morsi dies suddenly in court». www.timesofisrael.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ "Egypt's Former President Mohammed Morsi Has Died During a Court Session, State TV Reports". Time (به انگلیسی). Archived from the original on 18 June 2019. Retrieved 2019-06-18.
- ↑ Fedschun، Travis (۲۰۱۹-۰۶-۱۷). «Egypt's ousted President Mohammed Morsi dead after collapsing in court». Fox News (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ Mostyn، Trevor (۲۰۱۹-۰۶-۱۷). «Mohamed Morsi obituary» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ "Former Egypt president Mohamed Morsi dies in court". The Irish Times (به انگلیسی). Retrieved 2019-06-18.
- ↑ "The Latest: Amnesty urges Egypt to investigate Morsi's death". The Washington Post. Archived from the original on 17 June 2019. Retrieved 17 June 2019.
- ↑ «محمد مرسی، رئیس‌جمهور پیشین مصر، بعد از غش کردن در دادگاه درگذشت - BBC News فارسی». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۷.
- ↑ ««محمد مرسی» هنگام جلسه محاکمه درگذشت- اخبار بین‌الملل - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۷.
- ↑ «محمد مُرسی فوت کرد». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۷.
- ↑ "Former Egyptian president dies during court appearance". The Independent (به انگلیسی). 2019-06-17. Retrieved 2019-06-17.
- ↑ CNN، Vasco Cotovio and Kara Fox. «Mohamed Morsy, ousted Egyptian president, dies in court». CNN. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۷.
- ↑ «Egypt's ousted president Morsi dies during trial» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۰۶-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۷.
- ↑ Walsh، Declan (۲۰۱۹-۰۶-۱۷). «Mohamed Morsi, Ousted Egyptian President, Dies» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۷.
- ↑ "Ousted ex-Egyptian president Mursi dies after court hearing: state TV" (به انگلیسی). 2019-06-17. Retrieved 2019-06-17.
- ↑ «Egypt's ousted president Mohammed Morsi dies during trial». BBC. ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹.
- ↑ «محمد مرسی بی سر و صدا دفن شد». BBC Farsi. ۲۰۱۹-۰۶-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۸.
- ↑ «Morsi's son dies of alleged heart attack». ۵ سپتامبر ۲۰۱۹.