ماکسیمیان

سال‌های آغازین و رسیدن به قدرت

ماکسیمیان در حدود سال ۲۵۰ میلادی در سیرمیوم و در یک خانوادهٔ دکان‌دار ایلیری زاده شد. پس از پیوستنش به ارتش روم توانست تا با نمایش مهارت‌های نظامی خود در سپاه اورلیان و پروبوس به درجات بالای نظامی رسیده و به یکی از افسران و دوستان مورد اعتماد دیوکلتیان بدل شود. دیوکلتیان در ۲۰ نوامبر ۲۸۴ به امپراتوری روم رسید. روم در این زمان دچار بحران و آشوب بود و دیوکلتیان که قابلیت‌های نظامی کمی داشت و می‌دانست که به تنهایی نمی‌تواند تمام امپراتوری را اداره کند، ماکسیمیان را در ۲۸۵ با اعطای عنوان سزار، همکار خود ساخت و یک سال بعد در بهار ۲۸۶ عنوان آگوستوس را به ماکسیمیان اعطا نمود و او را به امپراتوری مشترک با خود برگزید. امپراتوری روم در این زمان به دو بخش خاوری و باختری تقسیم شده بود و دیوکلتیان ادارهٔ دولت باختری روم را به ماکسیمیان واگذار کرده و خود ادارهٔ نواحی خاوری را برعهده گرفت. با این وجود ماکسیمیان از نظر مقام کهتر از دیوکلتیان محسوب می‌شد و تابع فرمان او بود.

عملیات نظامی در گل

در ۲۸۵ سرزمین گل دچار آشوب شده بود. دستجاتی از راهزنان به نام باگودا که در اصل دهقانانی بودند که پس از تجاوز بربرها مجبور به ترک خانه‌هایشان شده بودند در برابر حکومت روم سر به شورش برداشته و حتی دو تن از رهبرانشان به نام‌های آئلیانوس و آماندوس ادعای امپراتوری کرده بودند. باوجودی‌که آن‌ها تجهیزات پیشرفته‌ای نداشتند و از نظر آموزش و رهبری نیز آنقدر ضعیف بودند که توان مقابله دربرابر لژیون‌های رومی را نداشته باشند، با این حال دیوکلتیان خطر آن‌ها را چنان جدی می‌دانست که ماکسیمیان را برای مقابله با آن‌ها فرستاد. در بهار ۲۸۶ ماکسیمیان موفق به سرکوب آن‌ها شد و در همین زمان مقام آگوستوسی به او اعطا گردید.

شورش کاروسیوس

ماکسیمیان در ادامهٔ ۲۸۶ و ۲۸۷ مرتباً درگیر جنگ در مرز آلمان بود و موفق شد تا تهاجم قبایل آلامانی و بورگوندی را در ژرمانیای علیا دفع نماید. او همچنین کاروسیوس را به فرماندهی ناوگانش برگزید تا با دزدان دریایی به مقابله پردازد. کاروسیوس در مأموریت خود موفق بود و شمار بسیاری از کشتی‌های دزدان دریایی را گرفت. اما او در زمستان ۲۸۶-۷ شورید و خود را امپراتور خواند. به دنبال این شورش، بریتانیا و نواحی شمالی گل نیز به او پیوستند و او پایگاه خود را در ژسوریاکوم (بولون امروزی) برپاکرد. ماکسیمیان و کنستانتیوس کلوروس، فرماندهٔ پرتورینها به مقابله با او شتافتند اما به دلیل نداشتن نیروی کافی به سختی شکست خوردند. پس تصمیم به کنار آمدن با کاروسیوس در آن زمان گرفتند.

حکومت چهار نفره

در ۲۹۳ دیوکلتیان به منظور تقویت ثبات امپراتوری، کنستانتیوس کلوروس را سزار مناطق غربی نمود تا در خدمت ماکسیمیان باشد و گالریوس را نیز به عنوان سزار و همکار خود در مناطق شرقی برگزید. بدین ترتیب دیوکلتیان حکومتی چهار نفری را به وجود آورد که نه تنها باعث تقویت موضع دو امپراتور می‌شد، بلکه احتمال وقوع جنگ بر سر جانشینی را نیز از بین می‌برد. همچنین برای استحکام رابطه بین ماکسیمیان و سزارش، کنستانتیوس با تئودورا، دختر بزرگ ماکسیمیان ازدواج کرد و یک دههٔ بعد، کنستانتین، پسر کنستانتیوس، فاوستا، دختر کوچک ماکسیمیان را به همسری خود برگزید.

عملیات نظامی در بریتانیا، گل، آلمان و شمال آفریقا

در ۲۹۳ سزار کنستانتیوس وارد جنگ با کاروسیوس شد و توانست او را در نزدیکی بونونیا شکست داده و نواحی شمالی گل را بازپس گیرد. با شکست کاروسیوس، آلکتوس جانشین او شد ولی کنستانتیوس او را نیز سرانجام در ۲۹۶ شکست داد و بریتانیا را به امپراتوری روم بازگرداند. در مدتی که کنستانتیوس مشغول نبرد در بریتانیا بود، ماکسیمیان نیز مراقب نواحی مرزی با آلمان در کناره‌های رود راین بود و در ۲۹۷ به سوی استان‌های ناحیهٔ دانوب در شرق حرکت کرد و توانست کارپیها را درآنجا شکست دهد. در همان سال ماکسیمیان به کارتاژ در شمال آفریقا رفت. در آنجا یکی از قبایل چادرنشین به نام Quinquegentiani دردسرساز شده بود و ماکسیمیان توانست کنترل اوضاع را در دست گیرد. او سپس به تقویت و سازماندهی دوبارهٔ مرزها از موریتانی تا لیبی پرداخت.

کناره‌گیری از قدرت

دیوکلتیان به دلیل تشدید بیماریش در یکم مه ۳۰۵ در نیکومدیا از قدرت کناره‌گیری کرد. ماکسیمیان نیز که قدرت را به‌طور مشترک با او در اختیار داشت در همان روز و احتمالاً با فشار دیوکلتیان در مدیولانوم از قدرت کنار رفت. پس از آن‌ها کنستانتیوس کلوروس و گالریوس از سزار به آگوستوس ارتقاء مقام یافته و امپراتوران جدید روم شدند. ماکسیمینوس دایا (خواهرزادهٔ گالریوس) و سوروس (از دوستان قدیمی گالریوس) نیز به‌عنوان سزارهای جدید به جانشینی آن‌ها درآمدند.

امپراتوران بازنشسته پس از این کناره‌گیری به زندگی شخصی خود بازگشتند. دیوکلتیان به دالماتیا رفت و ماکسیمیان در لوکانیا یا کامپانیا گوشه‌نشینی اختیار نمود.

شورش ماکسنتیوس

دوران کناره‌گیری ماکسیمیان خیلی طولانی نبود. تقریباً یک سال بعد در ۲۸ اکتبر ۳۰۶، ماکسنتیوس، پسر ماکسیمیان که از این توزیع قدرت که به نادیده گرفتن کامل او انجامیده بود خشنود نبود در رم دست به کودتا زد و خود را امپراتور نامید. او سپس با تأیید سنا و برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود به دنبال پدرش فرستاد تا به عنوان امپراتور مشترک با او دوباره قدرت را در دست گیرد. ماکسیمیان این پیشنهاد را پذیرفت و در فوریه ۳۰۷ مجدداً به مقام امپراتوری رسید.

گالریوس پس از آگاهی از این رویداد، سوروس را با سپاهی به رم فرستاد تا ماکسنتیوس را سرنگون سازد. اما بیشتر سربازان سپاه او پیشتر تحت فرمان ماکسیمیان قرار داشتند و با پشت کردن به سوروس به ماکسیمیان و پسرش پیوستند. سوروس به راونا گریخت اما ماکسیمیان آنجا را محاصره کرد. راونا استحکامات قدرتمندی داشت و ماکسیمیان با پیشنهاد شرایطی توانست سوروس را از آنجا خارج کرده و به عنوان گروگان همراه با نگهبانانی به ویلایی در جنوب رم بفرستد. پس از این اتفاق گالریوس خود در ۳۰۷ علیه ماکسنتیوس لشکرکشی کرد اما باز در فتح رم ناکام ماند و همراه با سپاهیانش به سمت شمال عقب‌نشینی نمود. ماکسنتیوس پس از دفع این حمله فرمان به قتل سوروس داد و او کمی بعد اعدام شد.

ماکسیمیان سپس در همان سال به منظور اتحاد با کنستانتین، پسر کنستانتیوس کلوروس که در ژوئیهٔ ۳۰۶ درگذشته بود به گل رفت، دختر کوچکش فاوستا را به همسری او درآورد و خود کنستانتین را نیز به آگوستوس ارتقاء مقام داد. ماکسیمیان سپس در ۳۰۸ به رم بازگشت و سعی کرد تا پسرش ماکسنتیوس را از قدرت برکنار سازد اما در این کار موفق نبود. سربازان به ماکسنتیوس وفادار ماندند و ماکسیمیان با خواری مجبور به ترک ایتالیا شد.

در ۱۱ نوامبر ۳۰۸، گالریوس برای پایان بخشیدن به این بی‌ثباتی سیاسی از دیوکلتیان و ماکسیمیان خواست تا در جلسهٔ شورای عمومی‌ای که در شهر نظامی کارنونتوم در دانوب علیا برگزار می‌شد شرکت نمایند. در طی این جلسه ماکسیمیان مجبور شد تا دوباره از قدرت کناره‌گیری نموده و کنستانتین نیز از آگوستوس به سزار تنزل مقام یافت. این شورا سپس لیسینیوس، از همراهان وفادار به گالریوس را به امپراتوری مناطق غربی برگزید. ماکسیمیان پس از این کناره‌گیری در اوایل ۳۰۹ به دربار کنستانتین در گل رفت. در این زمان آنجا تنها جایی بود که هنوز او را می‌پذیرفتند.

قیام علیه کنستانتین و مرگ

ماکسیمیان در ۳۱۰ و هنگامی که کنستانتین برای نبرد با ژرمن‌ها در راین به سر می‌برد علیه او قیام نمود و برای سومین بار خود را امپراتور خواند. کنستانتین با آگاهی یافتن از موضوع به‌سرعت همراه با لشگریانش به گل بازگشت. ماکسیمیان که از سرعت عمل او غافلگیر شده بود نتوانست در برابر کنستانتین مقاومت نماید و به سمت جنوب به ماسیا (مارسی امروزی در فرانسه) گریخت. کنستانتین شهر را به محاصرهٔ خود درآورد و آن‌ها را مجبور کرد تا ماکسیمیان را تسلیم نمایند.

ماکسیمیان دستگیر و از تمام القابش خلع گردید و کمی بعد در ژوئیهٔ ۳۱۰ خود را حلق‌آویز کرد.

• "Marcus Aurelius Valerius Maximianus(AD ca 250 - AD 310)" (به انگلیسی). www.roman-empire.net - The Illustrated History of the Roman Empire. Archived from the original on 26 March 2004. Retrieved 17 October 2010.
• Michael DiMaio, Jr. "Maximianus Herculius (286-305 A.D)" (به انگلیسی). De Imperatoribus Romanis: An Online Encyclopedia of Roman Rulers and Their Families. Retrieved 17 October 2010.
• "Maximian" (به انگلیسی). Universitat de València / Encyclopedia Britannica. ۱۹۹۵. Retrieved 17 October 2010.