لیگ برتر والیبال مردان ایران

اولین دوره لیگ والیبال ایران در سال ۱۳۵۴ به همت ابراهیم نعمتی اولین داور بین‌المللی والیبال ایران با عنوان جام پاسارگاد در زمان ریاست فرهاد مسعودی بر فدراسیون والیبال ایران با حضور ۱۲ تیم برگزار شد که در انتها دخانیات تهران قهرمان شد تا نامش به عنوان نخستین قهرمان لبگ حرفه‌ای ایران ثبت شود، دو نشریه قدیمی نیز رویکرد ایده‌آلی برای انعکاس هفتگی لیگ داشتند. این جام در سال ۱۳۵۵ با همان تعداد تیم ادامه یافت که این بار تاج تهران قهرمان شد. در سال ۱۳۵۶ مسابقات با شرکت ۱۰ تیم آغاز و در سال ۱۳۵۷ پایان یافت و استقلال بار دیگر بر سکوی اول تکیه زد. در سال ۱۳۵۷ با اوج‌گیری انقلاب اسلامی ایران تشکیلات ورزش و والیبال دستخوش تغییراتی شد و لیگ تعطیل شد.

مسابقات والیبال حذفی باشگاه‌های ایران نیز در کنار لیگ برگزار می‌شده‌است که در سال ۱۳۵۶ این مسابقات با عنوان جام ستاره‌ها برگزار شد که در آن تیم والیبال تاج پس از شکست دادن تیم ایرانا به مقام قهرمانی دست یافت. در سال ۱۳۶۸ اولین دوره جام حذفی باشگاه‌های والیبال ایران پس از انقلاب در زمان پرویز خاکی رئیس وقت فدراسیون والیبال انجام گرفت که استقلال تهران با غلبه بر تیم نئوپان گنبد قهرمان شد.

آن زمان والیبال ایران وضعیت اسف باری داشت ولی در مسابقات حذفی کشور وقتی تیمهای استقلال و پرسپولیس در دو دیدار رفت و برگشت به مصاف هم رفتند بیش از ۵ پنج هزار نفر در سالن هفت تیر حضور داشتند. که رکوردی عجیب برای والیبال ضعیف ایران بود.

دوران ریاست پرویز خاکی از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۶۸ بود و مسابقات والیبال ایران به صورت استانی انجام می‌شد که تهران قهرمان سه دوره لقب گرفت.

اواخر سال ۱۳۶۸ با انتصاب محمدرضا یزدانی‌خرم به ریاست والیبال در دوره ریاست حسن غفوری فرد بر سازمان تربیت بدنی تحولات اساسی در ساختار والیبال به وجود آمد و لیگ برتر والیبال به مسئولیت رضا هدایتی هفتمین داور جهانی والیبال راه‌اندازی شد. پس از حمله عراق به ایران و آغاز جنگ از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ لیگ برتر والیبال ایران به مدت ۱۲ سال برگزار نشد تا اینکه در سال ۱۳۶۹ چهارمین دوره این رقابت‌ها با حضور ۱۰ تیم به صورت دوره‌ای برگزار شد . از سال ۱۹۷۹ در جام موسوم به صلح رقابت‌های والیبال باشگاهی در ایران وارد فاز جدیدی شد که هر روز تکامل بیشتری یافت. از سال ۱۳۶۹ لیگ برتر والیبال با شرکت ۱۰ تیم با عنوان جام فجر شروع شد و تا سال ۱۳۷۷ که با این نام انجام می‌شد هر سال تعداد تیم‌ها به صورت عجیبی زیاد یا کم می‌شد. با وجود آنکه گاهی تعداد تیمها یه ٩،،، ٨ و حتی به ٧ رسید اما فدراسیون به بهانه‌ی نرسیدن تعداد تیمها به حدنصاب، لیگ را تعطیل نکرد.

در سال ۱۳۸۳ لیگ والیبال ١٨ تیمی شد و به مدت پنج سال ادامه یافت، سال سال ۱۳۸۸ مسابقات به ۱۶ تیم کاهش یافت و با نام جام وحدت پیگیری شد. در سال ۱۳۸۹ که لیگ به صورت قانونی، حرفه ای شد، با حضور ۱۲ تیم تا ۱۳۹۲ ادامه یافت. سال ۱۳۹۳ تصمبم بر آن شد که لیگ با ۱۴ تیم در دو گروه هفت تیمی انجام شود ولی تیمها از این روش استقبال نکردند و عمر آن یکسال بیشتر نبود. در نهایت از سال ١٣٩۴ لیگ برتر والیبال با ١۴ تیم در یک گروه برگزار میشود. از آنجا که فدراسیون والیبال اولین فدراسیونی بود که مسابقات باشگاهی خودش را تحت عنوان «لیگ برتر» برگزار کرد و بعد از برگزاری رقابت‌ها به این شیوه بوذدر دیگر فدراسیون‌ها هم فراگیر شد. در حال حاضر هر سال سوپر لیگ ایران به نام‌های مختلف یا همان پسوند نامگذاری می‌شود.

در مجموع باید گفت در دوران رکود و نگاه سرد به والیبال و در شرایطی که بالاترین افتخار گرفتن یک ست از پاکستان بود، ابتدا حضور مدیران مجرب و کاربلد و از همه مهمتر دلسوز و پرتلاش و راه اندازی هرساله‌ی لیگ به هر نحو ممکن و با هر تعداد تیم مسابقات والیبال به گونه ای شکوفا شدکه حیرت آور بود. لازم است اشاره کنیم به تلاش معمار والیبال نوین ایران مرحوم محمدرضا یزدانی خرم که در کنار راه اندازی لیگ، با استعدادیابی در شهرها و روستاها و معرفی آنها به باشگاه ها چنان بنای والیبال را محکم و استوار قرار داد که نتیجه‌ی آن شد بزرگی والیبال ایران در جهان.

جام پاسارگاد

دسته‌یک

لیگ برتر

• در سال‌های ۱۳۹۰، ۱۳۹۴، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ عنوان سوم مشترک برای دو تیم در نظر گرفته شده است.
• تیم شهرداری ارومیه قبلاً با نام پگاه ارومیه در لیگ حضور داشت.

از سال ۱۳۶۹ که رقابت‌ها دوباره بعد از توقف ۱۲ ساله آغاز شد، لیگ برتر تا کنون به طور پیاپی ادامه یافته است. در سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۴ و ۱۳۷۶ (پنج دوره) این رقابت‌ها با هشت تیم برگزار شده است. از نظر تعداد تیم‌های شرکت کننده، کم‌ترین تعداد در دوره دوازدهم یعنی سال ۱۳۷۷ بوده است که رقابت‌ها با حضور هفت تیم برگزار شد و بیش‌ترین حضور تیم‌ها نیز در دوره هجدهم در سال ۱۳۸۳ که رقابت‌‌ها با حضور ۱۸ تیم برگزار شد. در حال حاضر ۱۴ تیم در لیگ برتر والیبال ایران حضور دارند.

قوانین جدید نقل و انتقالات، محرومیت، پلی آف در سال ۹۳–۱۳۹۲:

• بازیکنان دو ساله: از سال آینده به بعد باشگاه‌ها تنها مجاز به قرارداد دو ساله با بازیکنانی هستند که زیر ۲۸ سال سن دارند و در صورت فسخ آن دیگر زیانی متوجه باشگاه یا بازیکن نیست. تا امسال اگر بازیکن یا باشگاه قرار داد فسخ می‌کرد باید ۳۰ درصد زیان می‌داد.
• بازیکنان سرباز: بازیکنان سرباز در اختیار فدراسیون والیبال هستند و اولویت نخست فدراسیون برای تعیین باشگاه آنان، باشگاهی است که قبل از شروع سربازی با آن‌ها قرارداد داشته‌اند. هر زمانی مدت سربازی این بازیکنان تمام شود، آنان بازیکن آزاد محسوب می‌شوند.
• پلی آف لیگ برتر: هشت تیم از مرحله مقدماتی لیگ برتر سال ۱۳۹۲ به مرحله پلی آف صعود می‌کنند و مرحله نهایی پلی اف با حضور چهار تیم برتر به صورت متمرکز در سالن دوازده هزار نفری آزادی برگزار خواهد شد.
• بازیکنان مصدوم: اگر بازیکنان تا قبل از نیم فصل اول مصدوم شوند، باشگاه‌ها مجاز به جذب یک بازیکن جایگزین از بازیکنان آزاد هستند. اگر بازیکنان مصدوم بعد از نیم فصل آماده حضور در مسابقات شوند، بازیکن آزاد محسوب می‌شوند و هم باشگاه قبلی و هم باشگاه جدید می‌توانند آنان را جذب کنند.
• بازیکنانی که با دو باشگاه یا بیشتر قرارداد دارند: از سال آینده هر بازیکنی که با دو باشگاه یا بیشتر قرارداد داشته باشد، این بازیکنان بدون مطرح در کمیته انضباطی به مدت یک سال از حضور در مسابقات محروم می‌شوند.
• آخرین مهلت ثبت قراردادها: باشگاه‌های لیگ برتر تا ۱۶ شهریورماه برای بازیکنان داخلی و ۳۱ شهریور برای بازیکنان خارجی فرصت دارند قرارداد بازیکنان خود را در فدراسیون والیبال ثبت کنند. همچنین در شورای عمومی سازمان لیگ امروز مقرر شد، باشگاه‌هایی که آیین‌نامه داخلی دارند یک نسخه از آن را به سازمان لیگ ارائه کنند تا در مورد جرایم بالاتر از پنج درصد بازیکنان تأیید نهایی گرفته باشند.
• ۱۴ تیمی شدن لیگ: از فصل جدید سال ۹۳ سوپر لیگ در دو گروه هفت تیمی برگزار می‌شود و از هر گروه چهار تیم به مرحله پلی‌آف صعود می‌کنند و در نهایت هم چهار تیم برتر به صورت ضربدری برای راهیابی به نیمه نهایی و فینال به مصاف هم می‌روند.

قوانین جدید برگزاری و پلی آف در سال ۱۳۹۴

• پلی آف: یکی از نکات متفاوت لیگ برتر ۹۵–۱۳۹۴ نحوه برگزاری مرحله پلی آف است. در سال‌های گذشته تیم‌های اول تا چهارم جدول در مرحله پلی آف میزبان بودند و از دیدارهای به بازی سوم می‌کشید دو باره آنان میزبان می‌شدند. یعنی تیم‌ها در مدت ۱۰ روز سه بار سفر می‌کردند، اما از این فصل تیم‌های پنجم تا هشتم جدول میزبان دیدار نخست هستند و تیم‌های اول تا چهارم جدول میزبان دو مسابقه بعدی خواهند بود.
• امتیاز: در این فصل لیگ، همانند لیگ جهانی و جام جهانی، اولویت جدول، تعداد پیروزی تیم‌ها و بعد امتیازها خواهد بود.

یک تیم از ایران در قهرمانی باشگاه‌ های آسیا حضور دارد که تیم اول (قهرمان) لیگ برتر والیبال ایران خواهد بود.

• در این دوره از مسابقات لیگ برتر (فصل ۱۴۰۱-۱۴۰۰) چهارده تیم حضور دارند:
  • گیتی پسند اصفهان
  • مقاومت شهداب یزد
  • باشگاه والیبال پیکان تهران
  • راه‌یاب ملل مریوان
  • سایپا تهران
  • فولاد سپاهان اصفهان
  • پاس گرگان
  • شهرداری ارومیه
  • مس رفسنجان
  • شهرداری گنبد
  • ایفا سرام اردکان
  • فولاد سیرجان ایرانیان
  • هراز آمل
  • هورسان رامسر

از سال ۱۳۷۷ تا به حال: (قبل از سال ۱۳۷۹ بازیکن سرشناس به لیگ ایران ترانسفر نشد و اگر هم ترانسفر شده، نام و اطلاعات دقیقی از آن‌ها موجود نیست - در لیست زیر بازیکنان سرشناس و تأثیرگذار از سال ۱۳۷۹ به بعد ذکر شده‌است)