قلمنی
قلم نی نوعی ابزار برای نوشتن است که از برش و شکلدادن به یک نی یا بامبو بدست میآید. قلم نی به عنوان ابزار نوشتن از مصر باستان مربوط به قرن ۴ پیش از میلاد پیدا شدهاست. قلم نی برای نوشتن بر روی پاپیروس استفاده میشد و شایعترین ابزار نوشتن در دوران باستان بودهاست.
قلم نی از قلم پر سختتر است و تراش نوک آن دشوارتر هرچند از آن برای مدت طولانیتری میتوان استفاده کرد. این سبب شد که در غرب به جای آن از قلم پر استفاده کنند. با این وجود قلم نی میتواند اثری پررنگتر و قویتر باقی بگذارد و از این رو ابزاری مهم در خوشنویسی است.
قلمنی بهویژه در خوشنویسی اسلامی و ایرانی از اهمیت ویژهای برخوردار است. نوع مرغوب قلمنی، قلم شوشتری و قلم دزفولی است که برای قلمهای ریز و متوسط بکار میرود و همچنین نی خیزران که برای درشتنویسی استفاده میشود. قلمنی شوشتری از دیرباز به عنوان قلم مرغوب شهرت داشته است. انوری در دیوان خود چنین سروده است:
| مرکب آید از تبریز توقیع منیرت را |
| قلم آید از شوشتر، قلمدان ز اصفهان بادت |
قاآنی در قصیده ۲۰ و قطعه ۱۷ اشعارش چنین میسُراید:
| به دستم شد آن شوشتر خامه (قلم) جنبان |
| چو در دست بربط نوازان مضارب |
| فصّاد نیستم ولی ای شُشتری قلم |
| در سفک خون خصم تو ماند به نشترم |
ویژگیها
یک قلم نی مرغوب بهتر است سرخ مایل به قهوهای سوخته، فاقد گره و پیچ و کاملاً راست و استوانهای (با مقطع دایرهای شکل) باشد و ضخامت آن با دست تناسب و هماهنگی داشته باشد. همچنین گوشت داخل قلم سفید رنگ و تا اندازهای سخت و محکم باشد. قلم خوب را بیش از اندازه کوتاه یا بلند و سبک، سست یا سیاه انتخاب نمیکنند و قطر سر و ته آن نباید زیاد اختلاف داشته باشد.
یک قلم مناسب هنگام تراشیده شدن زیاد سفت یا زیاد سست نیست و تراشههای آن به اطراف پرتاب نمیشود و همراه قلمتراش حرکت میکند. تراشیدن قلمنی تخصص و روش خاص دارد. معمولاً پس از کتابتهای مکرّر نوک قلمها کند شده و کیفیت اولیه خود را از دست میدهند از این رو باید بهطور مرتّب نوک قلمها را تراشیده و قط زد.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ "Palette de scribe". Antiquités égyptiennes du Louvre (به فرانسوی).
- ↑ Glossary definition بایگانیشده در ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine from cartage.org
- ↑ Gottfried Pott – A Look into the World of Calligraphy from Linotype.com
- ↑ «دیوان انوری، ص ۴۷۳، نقل از کتاب ظرایف و طرایف، نوشته دکتر محمد آبادی باویل». انتشارات انجمن استادان زبان و ادب فارسی.
- ↑ «دیوان قاآنی، قصیده ۲۰». پایگاه اینترنتی گنجور، شعرهای ادب پارسی.
- ↑ «دیوان قاآنی، قطعه ۱۷». پایگاه اینترنتی گنجور، شعرهای ادب پارسی.
منابع
- فضائلی، حبیبالله، تعلیم خط، انتشارات سروش، ۱۳۵۶
- حاجیآقاجانی، هادی، روش تدریس هنر کتاب اول راهنمایی، دفتر برنامهریزی و تألیف کتابهای درسی وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۷۳