قلعه کوه زردان

با توجه به شواهد موجود این قلعه از قلعه‌های اسماعیلیان به شمار می رود و از مهمترین قلاع اسماعیلیه در منطقهقهستان بوده و با توجه به موقعیت جغرافیایی این قلعه و نیز سازه های فرعی و انبوه پیرامونی آن، اهمیت آنرا نزد سازندگان و ساکنانش می رساند.ساکنین و حاکمین مستقر درقلعه کوه زردان با قلاع پیرامونی خصوصاً با قلعه کوه قاین در ارتباط تنگاتنگی بوده است؛ لذا اشراف کاملی بر مناطق شرقی قهستان و زیرکوه داشته و عبور و مرور در مسیر فرعی جاده ابریشم را کنترل می نمودند. این مسیر هرات و فراه افغانستان را به شهر های مرکزی ایران(اصفهان، یزد، کرمان و...) متصل می کند. این اثر به عنوان یکی از آثار منتسب به فرقه اسماعیلیه از جایگاه مناسبی در میان آثار تاریخی منطقه برخوردار است. وجود آثار معماری که یا کاملاً مشخص می باشند و یا به دلیل مدفون شدن در زیر آوار پنهان هستند و نیز پراکندگی آثار به جای مانده در محیط پیرامونی اثر نشان دهنده اهمیت این قلعه در منطقه می باشد. فرقه اسماعیلیه که به عنوان یکی از گروهها و نهضتهای مخالف حکومت سلجوقیان و خلفای عباسی مطرح می باشد، از سال ۴٨۴ تا سال ۶۵۴ هجری قمری که زمان حمله هولاکوخان مغول یعنی حدود ١٧٠ سال، حضوری مداوم در منطقه قهستان داشته اند.

قلعه کوه زردان برفراز کوهی به همین نام قرار گرفته. ظاهر آن به شکل کله قندی و از ۴ طرف تقریبا دارای شیب تندی است و ارتفاع آن دربلندترین نقطه حدودا 500 متر است. فضای محوطه بالای قلعه حدود 300 متر را شامل می شود. پلان معماری قلعه مستطیل شکل و از سنگ لاشه و ملات ساروج ساخته شده و دارای حصار بلند و برج هایی جهت دید بانی بوده است.راحت ترین معبر دست یابی به قلعه از سمت دیواره شرقی است که قبلا ساختمانی در اینجا برای کنترل و بازرسی افراد ورودی وجود داشته است.اين قلعه دردوره سلجوقیان و ایلخانی مسکونی بوده؛ تاسیسات قلعه به مرور زمان بر اثر حوادث طبیعی چون زلزله و باران آسیب های زیادی دیده و هم اکنون بسیار در هم ریخته است. باتوجه به اینکه این اثر تاریخی یکی از قلعه های منتسب به اسماعیلیان می باشد به لحاظ تاریخی ، فرهنگی و نیز باستان شناسی اهمیت فراوانی دارد.

استخر ذخیره آب، حوض انبار آب، غله خانه، سرباز خانه، برج نگهبانی، زندان تک سلولی و...

این اثر به تاریخ ۱۳۸۰/۰۹/۰۵ به شماره ۴۴۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• زردان
• رباط زردان
• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری