قلاویز و حدیده

قلَاویز و حَدیده ابزاری برای تراش دنده‌های پیچ بر روی موادی مانند فلز، چوب و پلاستیک.

قلاویز برای دنده‌کردن داخل استوانه‌ها (مهره) به‌کار می‌رود. حدیده سطوح بیرونی مثل لوله استوانه را در گام مشخص دنده می‌کند. فرایند تراشیدن با قلاویز را قلاویزکاری، و فرایند تراشیدن دنده‌های پیچ با حدیده را رِزوِه‌تراشی یا پیچ‌تراشی می‌گویند.

قلاویز ها در نوع کلی دستی و ماشینی هستند. قلاویزهای دستی معمولا دو یا سه مرحله ای هستند که روی بدنه قلاویز به وسیله خط مشخص شده انده (یک خط: اول رو، دو خط:دوم رو، بدون خط:سوم رو یا آخر رو). قلاویزهای ماشینی غالبا تک مرحله ای هستند و از لحاظ شکل دندانه به دو نوع مستقیم(جهت قلاویزکاری قطعات با انتهای باز یا همان ته باز) و مارپيچ (جهت قلاویزکاری قطعات با انتهای بسته یا ته بسته)تقسیم بندی می شوند.

قلاویز کاری دستی به وسیله دسته قلاویز و نیروی دست انجام می شود. اما قلاویز کاری با ماشین، گشتاور مورد نیاز به وسیله ماشین قلاویز یا دستگاه های مشابه دیگر ایجاد می شود.

قلاویز ها با توجه به جهت چرخش به دو دسته ، راست ( جهت عقربه های ساعت ) و چپ ( خلاف جهت عقربه های ساعت ) تقسیم می شوند.

حدیدهٔ دوپارچهٔ قابل تنظیم از دو نیمهٔ جدا از هم ساخته شده‌است که معمولاً در حدیده‌گیر که شامل کَلّگی و راهنماست، جای می‌گیرد.

به هنگام رزوه‌تراشی و قلاویزکاری، باید نکات زیر را به‌کار بست:

۱- در هر دور که ابزار به‌طرف راست می‌چرخد نیم دور آن را به‌طرف چپ می‌گردانند تا براده‌های جداشده از بین لبه‌های بُرنده آزاد گردد.

۲- اِعمال نیروی زیاد باعث شکستن ابزار، خراب‌شدن قطعه کار و ناصاف شدن دنده‌ها می‌شود.

۳- در موقع دنده‌کردن قطعات فولادی، بهتر است روغن به ابزار بزنند.

۴- برای دنده‌کردن قطعات آلومینیمی، زدن نفت بهتر است.

۵- برای دنده‌کردن برنج یا چدن، نباید هیچ‌گونه روغن به‌کار برد. (فقط در ابعاد کوچک)

باید قبل از قلاویزکاری از جداول استاندارد قطر مته جهت سوراخ‌کاری را پیدا کرد. برای مثال، پیچ M6 فقط در سوراخی که به قطر 5mm قلاویزکاری شده قابلیت چرخش دارد. (رزوه‌های ایزومتریکی، ابعاد مقایسه با DIN 13 (12.86) first Serie)

قلاویز ماشینی

یک ماشین ابزار برای انجام کار ابزار یا ایجاد دندانه، تمام کار توسط خود ابزار انجام می شود. این ابزار هم به صورت تکی و هم سری دوتایی در بازار موجود است. قلاویز ماشینی دارای قسمت رزوه دار طولانی تری است و می توان از آن برای تمام مراحل سوراخ کاری و ضربه زدن استفاده کرد.

قلاویز دستی

قبل از استفاده از قلاویز دستی ابتدا سوراخ مناسبی به قطر مورد نیاز با مته بر روی سطح مورد نظر دریل می شود و در مرحله بعد از قلاویز برای ایجاد دندان در داخل سوراخ ایجاد شده استفاده می شود.

قلاویز دستی در انتها دارای قسمت مربعی شکل است که به راحتی می توان آن را در دست گرفت. حرکت چرخشی این ابزار هنگام استفاده از این قطعه آسان تر می شود. انواع قلاویزهای دستی دارای سه سری هستند که عموماً از هر سه نوع ابزار دستی هنگام ضربه زدن استفاده می شود.