قاب‌بالان

در کل راسته قاب‌بالان به دو زیرراسته پرخواران (Adephaga) و سوسک‌های همه‌چیزخوار (Polyphaga) تقسیم می‌شوند. این دو زیرراسته از طریق ویژگی‌های اولین حلقه شکم قابل تفکیک هستند. در پرخواران، پیش‌ران (Coxa) پیشروی کرده‌است و ضلع عقبی اولین حلقه شکم را به دو قسمت تقسیم می‌کند، در حالیکه در همه‌چیزخواران اولین حلقه شکم کامل است. در زیرراسته پرخواران شماری از گونه‌ها آبزی هستند مانند خانواده (Gyrinidae) , (Haliplidae)، و خانواده (Dytiscidae) که لاروها و حشرات کامل آن‌ها در محیط آب از سایر حشرات، بندپایان و حتی در مواردی گونه‌هایی از خانواده (Dytiscidae) از ماهی‌های کوچک و قورباغه‌ها تغذیه می‌کنند.

در زیرراسته پرخواران تعدادی از گونه‌ها شکارگرند مانند خانواده سوسک‌های زمینی (Carabidae). این حشرات در شب فعالیت می‌کنند و از شته‌ها، گیاهان علوفه‌ای و غلات تغذیه می‌کنند. گونه دیگر این حشرات، خانواده (Staphylinidae) می‌باشند، که شامل گونه‌های شکارگر نیز هستند. در مواردی دیده شده که این حشرات به انسان نیز خسارت وارد می‌کنند. پرخواران از نظر تعداد گونه، فراوانی بیشتری دارند و تعداد زیادی از گونه‌های این زیرراسته گیاهخوار می‌باشند و از قسمت‌های مختلف گیاه از جمله برگ، گل، ساقه و حتی ریشه تغذیه می‌کنند.

بال جلو در این حشرات تبدیل به ساختمانی غلاف مانند شده‌است که وظیفه حفاظت از بدن را انجام می‌دهد و نقشی در پرواز ندارد که به آن بال‌پوش (الیترون یا الیترا) گفته می‌شود.

قفسه سینه

قسمت‌هایی از قفسه سینه که از سطح پشتی قابل رویت هستند عبارتند از پیش گرده Pronotum و سپرچه Scutellum. سایر قسمت‌های قفسه سینه معمولاً از طرف شکمی قابل رویت هستند. وقتی پیش گرده را از سطح پشتی نگاه کنیم به اشکال مختلف ممکن است باشد و لبه عقبی آن ممکن است مستقیم Streight، محدب Convez یا دندانه دار یا مقعر Sinuate باشد. پیش گرده در پهلوها ممکن است صاف یا دندانه دار باشد، ضمناً روی پیش گرده ممکن است لخت یا مو دار، صاف یا ناصاف (دارای دندانه، سوراخ سوراخ، شیار دار و غیره) باشد. سپرچه معمولاً از سطح پشتی به‌صورت یک مثلث کوچکی بلافاصله بعد از پیش گرده و بین قاعده بال پوش‌ها دیده می‌شود؛ ولی گهگاه سپرچه گرد یا قلبی شکل است و گاهی نیز مخفی می‌باشد. مهمترین خصوصیاتی که در قفسه سینه از سطح شکمی قابل رویت و مهم هستند عبارتند از: درزهای مختلف (Sutures)، شکل اسکلریت معین، و اسکلریت‌های مخصوصی که در مجاور پیش‌ران (Coxae) پاهای جلو و میانی هستند. بعضی از سخت بالپوشان دارای درزهای پشتی پهلویی (Notopleural sutures) هستند که پیش گرده را از پیش‌پهلو (Propleura) جدا می‌کند. عده ای دیگر دارای درزهای پیش سینه (prosternal sutures) هستند که پیش سینه را از بقیه قسمت‌های پیش قفسه سینه(prrothorax)جدا می‌کند. لبه جلویی پیش سینه معمولاً صاف و مستقیم است ولی وقتی کمی محدب باشد آن را لبه دار Lobed گویند. پیش‌سینه گاهی دارای یک زائده بوده که بطرف عقب و بین دو پیش ران جلو امتداد می‌یابد (مثل سوسک‌های Elateridae) این زائده به شکل زبان یا خار مانند است .(Prosternal spine) وقتی که اسکلریت‌های اطراف پیش قفسه سینه در اطراف پیش ران امتداد پیدا کنند، حفره‌های اطراف پیش ران (Coxal cavities) را حفره‌های بسته Closed گویند. برعکس وقتی که اسکلریت‌های پشت پیش ران اسکلریت‌های میان قفسه سینه باشند، این حفره‌ها را حفره‌های باز open می‌نامند. وقتی که پیش ران پاهای میانی توسط اسکلریت‌های شکمی احاطه شده باشند ولی تماسی با درزهای پهلویی نداشته باشند حفره‌های پیش ران را بسته Closed گویند ولی وقتی که اسکلریت‌های پهلویی با پیش ران میانی تماس حاصل کنند این حفره‌ها را باز open گویند.

پاها

پیش‌ران پاهای قاب‌بالان از نظر شکل و اندازه بسیار متنوع هستند. در بعضی از آنها پیش ران گرد یا خیلی کم کشیده شده‌است(Globose)، در بعضی دیگر پیش ران بدون اینکه طولاً کشیده شوند در طرفین کشیده و پهن شده‌است (Transverse)، در گروهی دیگر پیش ران مخروطی شکل می‌باشد. در بعضی از این حشرات پیش ران دارای یک زائده اسکلریت مانند بنام Trochantin در طرف جانبی پیش ران می‌باشند. پی ران Trochanter بیشتر سخت بالپوشان درست بین پیش‌ران و ران femur واقع نشده بلکه تا حدودی به یک طرف تمایل پیدا کرده‌است. پی ران بیشتر آنها مثلثی شکل ولی در عده معدودی چهارگوش است. در بیشتر آنها تعداد مفصل‌های پنجه بین ۳ تا ۵ بوده و معمولاً روی تمام پاها تعداد آنها یکسان است، ولی در بعضی از آنها پنجه پاهای عقبی دارای یک مفصل کمتر از پاهای میانی و جلویی است. فرمول پنجه پاها در هر گروه سخت بال پوشان از نظر شرح خصوصیات و شناسایی آنها اهمیت داشته و معمولاً به صورت ۵٫۵٫۵ – ۴٫۵٫۵ – ۴٫۴٫۴ – ۳٫۳٫۳ و غیره بیان می‌گردد که مبین تعداد پنجه پاهای جلو، میانی و عقبی است ولی به‌طور کلی بیشتر سخت بالپوشان دارای فرمول پنجه ۵٫۵٫۵ می‌باشند. در عده معدودی از قاب‌بالان مفصل ماقبل آخر خیلی کوچک و نامشخص است، در حالیکه در گروه دیگری ممکن است مفصل اول خیلی کوتاه باشد. در صورتیکه پنجه پاها به نظر ۴ مفصلی باشد ولی مفصل سوم باریک بوده و تفاوت زیادی با مفصل آخر نداشته باشد معمولاً آنها ۴ یا ۵ مفصلی هستند که مفصل اول آنها خیلی کوچک است. ناخن‌های پنجه Tarsal claws پاهای سخت بالپوشان نیز متنوع است، در بیشتر گونه‌ها ناخن‌ها ساده هستند یعنی بدون انشعاب یا دندانه، ولی در بعضی از آنها ناخن‌ها دندانه دار، شیاردار، یا شانه ای هستند.

بال‌پوش‌ها

بالپوش‌های قاب‌بالان معمولاً در پشت بدن در امتداد یک خط مستقیم در وسط بدن در مجاورت یکدیگر قرار گرفته و تا انتهای بدن ادامه می‌یابند، که این خط اشتراک را درز suture گویند. این درز ممکن است تا انتهای بالپوش‌ها ادامه یابد یا ممکن است انتهای بالپوش‌ها کمی از یکدیگر فاصله بگیرند. زوایای داخلی – پهلویی بالپوش‌ها را Humeri گویند، بال‌پوش‌ها از قسمت درز وسط به طرف خارج کمی شیب دار هستند، وقتی این شیب خیلی زیاد باشد و یک دفعه به طرف پایین خمیده شده باشند این قسمت خمیده شده را Epipleura (Plural, epipleure) می‌گویند. بالپوش‌ها از نظر شکل، اندازه، و بافت بسیار متنوع هستند، معمولاً در قسمت جلو موازی یکدیگر هستند ولی در قسمت عقب منحنی و باریک می‌شوند، گاهی تخم مرغی یا نیم دایره هستند، بال پوش‌های بعضی از آنها فاقد قسمت انتهایی است. بالپوش‌ها معمولاً دارای نقش و نقوش متنوعی هستند، از جمله دارای برجستگی‌های متعدد، شیارها، نقطه‌های فرورفته خط مانند و غیره می‌باشند. در بعضی دیگر ممکن است بالپوش‌ها کاملاً صاف باشند. در صورتیکه بالپوش‌ها در زیر میکروسکوپ با درشت نمایی متوسط مودار به نظر آمده به آن مودار Pubescent گویند. بالپوش‌ها در بعضی از سخت بالپوشان کاملاً سخت و شکننده است و در اطراف شکم انحناء پیدا می‌کند و آن را محافظت می‌کند در حالیکه در بعضی دیگر نسبتاً نرم و قابل انعطاف هستند و کاملاً شکم را نپوشانده و محافظت کامل نمی‌کنند.

شکم

ساختمان اولین حلقه شکم در تشخیص دو زیر راسته پرخواران و سوسک‌های همه‌چیزخوار اهمیت دارد. در زیر راسته پرخواران پیش ران پای عقبی بطرف عقب کشیده شده و اولین حلقه شکم را در سطح زیرین به دو نیم تقسیم می‌کند، و لبه عقبی پیش ران به‌طور کامل در عرض بدن قرار نمی‌گیرد بلکه حالت مورب دارد؛ ولی در زیر راسته سوسک‌های همه‌چیزخوار پیش ران پاهای عقبی از فاصله ای بالاتر بطرف عقب کشیده شده و هرگز اولین حلقه شکم در سطح زیرین را به دو نیم تقسیم نمی‌کند؛ و لبه عقبی پیش ران به‌طور کامل در عرض بدن قرار می‌گیرد. تعداد مفصل‌های قابل رویت شکم در سطح زیرین در گروه‌های مختلف متفاوت است و در کلید شناسایی از آنها استفاده می‌شود. در بعضی از آنها مثل Buprestidae دو حلقه اولین زیرین شکم کم و بیش در یکدیگر ادغام شده‌اند و درز بین آنها کمتر از درز بین سایر حلقه‌ها قابل رویت است. اگر وضعیت درزهای شکمی همگی یکسان باشند فرض بر این است که حلقه‌ها در یکدیگر ادغام نشده‌اند. سطح پشتی آخرین حلقه شکم Last ab.Tergum که اغلب به آن پیژیدیوم گویند گاهی از انتهای بالپوش‌ها بیرون و قابل رویت است.

سایر خصوصیات:

خصوصیاتی مثل اندازه، شکل و رنگ اغلب در شناسایی سخت بالپوشان بکار می‌روند و ضمناً تشخیص آنها زیاد مشکل نیست.

• ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخهٔ ۳۱ دسامبر ۲۰۰۶.
• برابرهای واژه‌های علمی از:

عطری، مرتضی، واژه‌نامه علوم زیستی، دوجلدی، همدان: اداره انتشارات دانشگاه بوعلی‌سینا، ۱۳۸۴.

• صفایی خرم، مهدی: کلیات رده‌بندی حشرات: سخت بالپوشان - جلد پنجم. ناشر: آرمان رشد. ۱۶ بهمن، ۱۳۸۴.
• Löbl, I. 2017. Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 1, Volume 1. Catalogue of Palaearctic Coleoptera.
• تومان، جان: قاب بالان، پروانه‌ها و برخی دیگر از انواع جانوران. ناشر: شب پره. آبان، ۱۳۹۵.