فیلمنامه
فیلمنامه یا سناریو (به فرانسوی: Scénario) داستانی است که همراه با توضیح صحنه‌ها برای ساخت فیلم نوشته می‌شود. به نویسندهٔ فیلمنامه، فیلم‌نامه‌نویس می‌گویند. عناصر فیلمنامه از داستان و شخصیت‌ها، صحنه‌ها، سکانسها، پرده‌ها، موسیقی، مکان‌ها و … تشکیل شده‌اند. فیلمنامه یا اسکریپت؛ یک اثر نوشته شده توسط فیلم‌نامه‌نویس برای یک فیلم، برنامه تلویزیونی یا بازی ویدیویی است. این سریال‌ها می‌توانند کارهای اصلی یا سازگاری از قطعات موجود در نوشتن باشند. در آنها، جنبش، اعمال، بیان و گفت و گوهای شخصیت‌ها نیز نقل شده است. فیلمنامه‌ای که برای تلویزیون نوشته شده نیز به عنوان یک نمایش تلویزیونی شناخته می‌شود.
بخش‌های فیلمنامه
صحنه
صحنه کوچک‌ترین واحد کنش دراماتیک در فیلمنامه ست. در هر صحنه دو عنصر زمان و مکان اهمیت دارد و حداقل یکی از این دو عنصر یا هر دو باید پیوستگی داشته باشد. فیلمنامه به صورت صحنه‌های شماره‌گذاری شده نوشته می‌شود. از نظر شیوه نگارش هر «صحنه» شامل سه بخش است:*
- سطر معرفی - نشان می‌دهد صحنه داخلی است یا خارجی و در چه زمانی و در چه مکانی اتفاق می‌افتد.
- شرح صحنه - ضمن توصیفی حداقلی مکان اتفاقات فیزیکی که در صحنه رخ می‌دهد شرح داده می‌شود.
- گفتگو - نام شخصیت، طرز بیان یا نام مخاطب که در پرانتز می‌آید و خودِ گفتگو.
گاه شیوهٔ انتقال به صحنهٔ بعد مانند برش، فید یا دیزالو… در پایان صحنه نوشته می‌شود.
سکانس
سکانس، یک فصل از فیلمنامه است که می‌تواند از یک یا چند صحنه تشکیل شود و یک موضوع را دنبال می‌کند که با پایان یافتن آن موضوع، سکانس نیز عوض می‌شود.
نظر سید فیلد
سید فیلد یکی از نظریه‌پردازان آمریکایی سینما در حوزهٔ فیلم‌نامه‌نویسی عقیده داشت که اگر بخواهیم فیلمنامه را به سه قسمت تقسیم کنیم و از آنها با عنوان، شروع، میان و پایان نام ببریم اینگونه میتوان توضیحش داد:
- شروع: ایجاد مخمصه. شخصیت اصلی چه می‌خواهد؟ چه چیز لازم دارد؟ باید چه بکند که به آنچه می‌خواهد برسد؟
- میان: تعارض، عمل و عکس‌العمل. شخصیت اصلی برای به دست آوردن آنچه که می‌خواهد تقلا می‌کند و معمولاً در انتهای قسمت میانه شکست می‌خورد. اما در اثنای این شکست شروع به درک نیازهای حقیقی‌اش می‌کند.
- پایان: تقلای نهایی، رفع مشکل و پیامد. پایان احساسی که در آن شخصیت اصلی پی می‌برد واقعاً به چه چیزی نیاز داشته‌است، چه به آنچه که می‌خواسته برسد یا نرسد.
انواع فیلمنامه
- فیلمنامه کوتاه
- فیلمنامه بلند
- فیلمنامه سریالی
- فیلمنامه اقتباسی
- فیلمنامه مستند
مراحل نوشتن فیلمنامه
در جشنواره‌ها
- جایزه اسکار بهترین فیلمنامه غیراقتباسی
- جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی
- سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه جشنواره فیلم فجر
کتاب‌شناسی فیلم‌نامه‌نویسی در زبان فارسی
در جدول زیر کتاب‌هایی که دربارهٔ فیلم‌نامه‌نویسی به زبان فارسی منتشر شده‌اند فهرست شده‌است:
| تاریخ | عنوان | نویسنده | مترجم | ناشر |
|---|---|---|---|---|
| ۱۳۹۴ | معماری درام: پیرنگ، شخصیت، درونمایه، ژانر و سبک | جو استاکدیل، رابین استاکدیل، دیوید لتوین | امیر راکعی | نشر ساقی |
| ۱۳۸۳ | نوشتن برای سینما | گروه نویسندگان | گروه مترجمین | بنیاد سینمایی فارابی |
| ۱۳۶۶ | فیلم‌نامه‌نویس از نگاه فیلم‌نامه‌نویس | ویلیام فروک | فیروزه مهاجر، کاوشگر | سروش |
| ۱۳۹۲ | شناخت عوامل نمایش | ابراهیم مکی | سروش | |
| ۱۳۹۳ | از فیلمنامه تا فیلم | لیندا سیگر، ادوارد وتمور | جلیل شاهری لنگرودی | افراز |
| ۱۳۹۲ | راهنمای عملی فیلم‌نامه‌نویسی | لورا شلهارت | پدارم لعل‌بخش | افراز |
| ۱۳۹۳ | چگونه فیلمنامه بنویسیم | سید فیلد | عباس اکبری | نیلوفر |
| ۱۳۸۹ | اقتباس برای فیلمنامه | محمد خیری | سروش | |
| ۱۳۸۳ | بازنویسی فیلمنامه | لیندا سیگر | عباس اکبری | سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، سوره مهر |
| ۱۳۷۹ | چگونه در ۲۱ روز فیلمنامه بنویسیم | ویکی کینگ | عباس اکبری | برگ/امیر کبیر |
| ۱۳۸۰ | خلق شخصیت‌های ماندگار | لیندا سیگر | عباس اکبری | سروش/امیرکبیر |
| ۱۳۸۳ | راهنمای فیلم‌نامه‌نویس | سید فیلد | عباس اکبری | ساقی/نیلوفر |
| ۱۳۸۳ | راه گشای فیلم‌نامه‌نویسی | سید فیلد | جلیل شاهری لنگرودی | دستان |
| ۱۳۸۸ | داستان | رابرت مک کی | محمد گذرآبادی | هرمس |
| ۱۳۶۵ | فن سناریو نویسی | یوجین ویل | پرویز دوایی | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل تحقیقات و روابط سینمایی |
| ۱۳۶۸ | نگارش فیلمنامه داستانی | سرگی میخائیلوویچ آیزنشتین | مسعود مدنی، احمد ضابطی جهرمی | عکس معاصر |
| ۱۳۷۳ | شخصیت پردازی در سینما | مجید امامی | برگ | |
| ۱۳۷۴ | کلیدهای نویسندگی | حیدرعلی عمرانی | دفتر پژوهشهای فرهنگی | |
| ۱۳۸۳ | فیلم‌نامه‌نویسی برای سینما و تلویزیون | آلن آرمر | عباس اکبری | سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، سوره مهر/نیلوفر |
| ۱۳۸۲ | نگارش فیلمنامهٔ مستند | دوایت وی سویین، جوی آر سویین | عباس اکبری، امیر پوریا | ساقی |
| ۱۳۷۶ | نوشتن فیلمنامه | میشل شیون | ماندانا بنی اعتماد | ایثارگران |
| ۱۳۸۸ | مقدمه‌ای بر فیلم‌نامه‌نویسی | ابراهیم مکی | سروش | |
| ۱۳۷۸ | راهنمای نگارش گفتگو | ویلیام نوبل | عباس اکبری | سروش |
| ۱۳۷۸ | روند اقتباس | ویلیام گلدمن | عباس اکبری | سروش |
| ۱۳۷۳ | روند فیلم‌نامه‌نویسی | رابرت برمن | عباس اکبری | برگ/امیرکبیر |
| ۱۳۸۰ | کارگاه سناریو | گابریل گارسیا مارکز | محمدرضا راهور | شیرین |
| ۱۳۸۰ | فیلمنامه اقتباسی | لیندا سیگر | عباس اکبری | نقش و نگار/نیلوفر |
| ۱۳۸۰ | نگارش فیلمنامه کوتاه | ویلیام فیلیپس | عباس اکبری | سروش |
| ۱۳۸۰ | هنر نگارش کمدی تلویزیونی | لو شوارتز | جمال آل احمد، عباس بیاتی | سروش |
| ۱۳۸۲ | راهنمای نگارش فیلمنامه | یورگن ولف، کری کاکس | عباس اکبری | سروش |
| ۱۳۸۶ | ذن و هنر نگارش فیلمنامه | ویلیام فروگ | عباس اکبری | نیلوفر |
| ۱۳۸۶ | چگونه از هر چیزی «فیلمنامه» اقتباس کنیم | ریچارد کریوولن | بابک تبرایی | بنیاد سینمایی فارابی |
| ۱۳۹۲ | سفر نویسنده | کریستوفر وگلر | محمد گذر آبادی | مینوی خرد |
| ۱۳۸۷ | نظریه و تحلیل درام | مانفرد فیستر | مهدی نصرالله زاده | مینوی خرد |
| ۱۳۸۹ | بوطیقای ارسطو برای فیلم‌نامه‌نویسان | میکل تی‌یرنو | محمد گذر آبادی | نشر ساقی |
| ۱۳۹۱ | الگوی پیکره بندی فیلمنامههای موفق | شهرام کهرابی | افراز | |
| ۱۳۹۳ | تمرین فیلم‌نامه‌نویسی | ژان‌کلود کاریر، پاسکال بونیترز | نادر تکمیل همایون | روزنه کار |
| ۱۳۹۳ | آناتومب داستان ۲۲ گام تا استاد شدن در داستان‌گویی | جان تروبی | محمد گذر آبادی | آوند دانش |
| 1397 | هنر پی رنگ سازی | لیندا جی.کوگل | حسین شیرزادی | سفیدسار |
به کتاب (هفت فیلمنامه) نوشته اصغر فرهادی نیز میتوان اشاره کرد.
کتاب‌شناسی فیلمنامه خارجی در زبان فارسی
برخی از فیلمنامههای برجسته غیرفارسی به زبان فارسی ترجمه شده. چند نمونه از این قرار است:
| تاریخ | عنوان | نویسنده | مترجم | ناشر |
|---|---|---|---|---|
| ۱۳۹۶ | افشاگری | تام مک کارتی، جاش سینگر | آرمیتا شهنازی | سفیدسار |
| ۱۳۹۶ | هزارتوی پن | گیر مو دل تورو | ساسان م.ک عاصی | سفیدسار |
| ۱۳۹۵ | پرندگان | اوان هانتر | شیما الهی | سفیدسار |
| ۱۳۹۵ | همشهری کین | اورسون ولز، هرمان جی، منکی ویج | موحد تاری مرادی | سفیدسار |
| ۱۳۹۳ | میلیونر زاغه‌نشین | سیمون بوفوی | سونیاز سلطانی | سفیدسار |
| ۱۳۹۴ | جاذبه | آلفونسو کوئرون، خوناس کوئرون، رودریگو گارسیا | حمید دشتی | سفیدسار |
| ۱۳۹۴ | پسرانگی | ریچارد لینکلیتر | آرین مظفری | سفیدسار |
| ۱۳۹۴ | هتل بزرگ بوداپست | وس اندرسون، هوگوگینس | نیلوفر شاندیز | سفیدسار |
| ۱۳۹۳ | سخنرانی پادشاه | دیوید سیدلر | آرمیتا شهنازی | سفیدسار |
| ۱۳۹۴ | پاندای کونگ‌فوکار | جاناتان ایبل، گلن برگر | ساسان م.ک.عاصی | سفیدسار |
| ۱۳۹۴ | بازیگر | میشل آزاناویسوس | موحد تاری مرادی | سفیدسار |
| ۱۳۹۴ | آگوست؛ اوسیج کانتی | تریسی لتز | نیلوفر شاندیز | سفیدسار |
| ۱۳۹۴ | کازابلانکا | ژولیوس جی.اپساین، فیلیپ جی.اپساین، هاوارد کاچ | سونیاز سلطانی | سفیدسار |
| ۱۳۹۴ | آغاز | کریستوفر نولان | سونیاز سلطانی، علی زوار | سفیدسار |
| ۱۳۷۱ | زمین می‌لرزد | لوکینو ویسکونتی | مسعود اوحدی | خجسته |
| ۱۳۷۹ | کازابلانکا | هوارد کاچ، جولیوس اپستاین، فیلیپ اپستاین | مسعود اوحدی | الست فردا |
| ۱۳۸۰ | محله چینی‌ها | رابرت تاون | مسعود اوحدی | الست فردا |
| ۱۳۷۴ | هفت سامورایی | آکورا کروسوا | مسعود اوحدی | سروش |
کتاب‌شناسی فیلمنامه ایرانی
برخی از فیلمنامههای ایرانی ماندگار شده و ارزش ادبی یافته. چند نمونه از این قرار است:
| تاریخ | عنوان | نویسنده |
|---|---|---|
| ۱۳۴۹ | عیار تنها | بهرام بیضایی |
| ۱۳۶۰ | اتوبوس | محمود دولت‌آبادی |
| ۱۳۹۴ | ابد و یک روز | سعید روستایی |
جستارهای وابسته
- فهرست فیلم‌نامه‌نویسان اهل ایران
- فهرست فیلم‌نامه‌نویسان سینما و تلویزیون ایران
پیوند به بیرون
- تالار فیلم‌نامه‌نویسان
- ۱۰۱ فیلمنامه برتر تاریخ سینما
- فیلمنامههای به زبان فرانسوی lecteursanonymes.org
پانویس
- ↑ «فیلمنامه» [سینما و تلویزیون] هم‌ارزِ «سناریو» (screenplay, scenario)؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر اول. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۱-۱ (ذیل سرواژهٔ فیلمنامه)
- ↑ گذرآبادی، محمد (۱۳۹۳)، فرهنگ فیلمنامه، تهران: بنیاد سینمایی فارابی، ص. ۴۵۵، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۷۳۹-۳۲-۵. صفحه‌ی ۲۱۵
- ↑ همان، صفحه‌ی ۲۵۲
- ↑ http://vista.ir/article/592308
- ↑ http://www.nosabooks.com/webui/book.aspx?simorgh=1&marckey=1386931&marckind=3
- ↑ http://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=13930916001092
- ↑ http://www.afrazbook.com/TabId-19-pId-7-lang-fa.aspx
- ↑ http://www.afrazbook.com/TabId-19-pId-225.aspx
- ↑ http://www.jeihoon.net/p-14848--.aspx
- ↑ http://soroushpublishingco.ir/books/book_info/?id=1160
- ↑ http://www.sooremehr.ir/fa/book/240
- ↑ کینگ, ویکی; اکبری, عباس. "چگونه در ۲۱ روز فیلمنامه بنویسیم". سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ سیگر, لیندا; اکبری, عباس. "خلق شخصیت‌های ماندگار: راهنمای شخصیت‌پردازی در سینما، تلویزیون و ادبیات داستانی". سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۵.
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=665815&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۵.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۵.
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=536628&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=521592&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=489464&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=694456&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=676726&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=513005&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=989429&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۵.
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1149425&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author0
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=543669&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=596730&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=624010&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=573324&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author