فهرست آثار ملی شهرستان کلات
شهرستان کلات از شهرستانهای استان خراسان رضوی میباشد. مرکز این شهرستان شهر کلات نادر است و شهرزو دیگر شهر آن است. در سال ۱۳۸۵، این شهرستان تعداد ۴۰٬۶۶۷ نفر جمعیت داشتهاست. جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۰ به ۳۸۲۳۲ نفر رسیدهاست. بیشتر جمعیت این شهر را قومیتهای کرد، فارس و ترک تشکیل میدهند.
کلات محل تلاقی تاریخ و جغرافیا است. شهر کلات نادر با توجه به این که در میان کوه قرار گرفته، به سرزمین دژهای نفوذ ناپذیر یا دژ خدای آفرین شهرت دارد. این شهر در دل خود لایههای تمدنی بسیاری از دوران تاریخ پیش از اسلام تا دوران معاصر را جای دادهاست. در ضلع شمالی شهر کنونی آثار برج و باروی قلعههای دوران ساسانیان کشف شده و دلیل انتخاب کلات توسط نادر نیز همین نفوذناپذیری آن بودهاست. به عبارت بهتر کلات و عمارت خورشید آن بهترین محل ذخیره گنجهای نادر بودهاست. تخت طاووس، الماس کوه نور، الماس دریای نور و گنجهای حاصل از جهانگشایی او به هندوستان که فراوانی آن و گران بهاییاش در تاریخ شهره عام است جایی برای نگهداری نیاز داشت و به گفته برخی مورخان کلات برای این منظور و برای پناه گرفتن در دوران خطر مناسبترین مکان بوده.
آثار ثبتشده
ردیف | نام اثر | نگاره | دیرینگی | موقعیت | شمارهٔ ثبت | تاریخ ثبت | منبع |
---|---|---|---|---|---|---|---|
بناها | |||||||
۱ | کاخ کلات | سده ۷ تا ۱۳ ق | کلات - داخل شهر ۳۶°۵۹′۴۲٫۳″ شمالی ۵۹°۴۶′۰٫۹″ شرقی / ۳۶٫۹۹۵۰۸۳°شمالی ۵۹٫۷۶۶۹۱۷°شرقی | ۳۲۹ | ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ | ||
۲ | سد نادری | دوره افشار | کلات - شمال شهر ۳۶°۵۹′۱۳٫۵″ شمالی ۵۹°۴۸′۵۳٫۰″ شرقی / ۳۶٫۹۸۷۰۸۳°شمالی ۵۹٫۸۱۴۷۲۲°شرقی | ۶۶۰ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۳ | مسجد کبود گنبد | دوره افشار | شرق شهر کلات ۳۶°۵۹′۴۰٫۶″ شمالی ۵۹°۴۶′۱۱٫۹″ شرقی / ۳۶٫۹۹۴۶۱۱°شمالی ۵۹٫۷۶۹۹۷۲°شرقی | ۶۶۱ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۴ | برجهای دیدهبانی | دوره افشار | در نزدیکی شهر کلات ۳۶°۵۶′۵۲٫۷″ شمالی ۵۹°۴۷′۵۳٫۸″ شرقی / ۳۶٫۹۴۷۹۷۲°شمالی ۵۹٫۷۹۸۲۷۸°شرقی | ۶۶۲ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۵ | آبانبارهای روستای خشت | دوره افشار | ۱۲ کیلومتری شمال غرب شهر کلات | ۶۶۳ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۶ | دربند نفتی | دوره افشار | دروازه شرقی دژ کلات | ۶۶۴ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۷ | دربند ارغون شاه | دوره افشار | دروازه غربی دژ کلات ۳۶°۵۹′۴۲٫۹″ شمالی ۵۹°۴۳′۳۴٫۵″ شرقی / ۳۶٫۹۹۵۲۵۰°شمالی ۵۹٫۷۲۶۲۵۰°شرقی | ۶۶۵ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۸ | دروازه دهچه | دوره افشار | ورودی غربی به دژ کلات | ۶۶۶ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۹ | دروازه چوب بست | دوره افشار | در نزدیکی شهر کلات | ۶۶۷ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۱۰ | دروازه گشتانه | دوره افشار | جبهه شرقی دژ کلات | ۶۶۸ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۱۱ | قلعه فرود | دوره افشار | در نزدیکی شهر کلات ۳۷°۳′۵٫۲″ شمالی ۵۹°۳۹′۲۹٫۰″ شرقی / ۳۷٫۰۵۱۴۴۴°شمالی ۵۹٫۶۵۸۰۵۶°شرقی | ۶۷۰ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۱۲ | رباط آبگرم | دوره صفوی | روستای آبگرم ۳۶°۳۰′۲۱٫۲″ شمالی ۶۰°۳′۵۹٫۶″ شرقی / ۳۶٫۵۰۵۸۸۹°شمالی ۶۰٫۰۶۶۵۵۶°شرقی | ۱۱۰۶۴ | ۱۶ شهریور ۱۳۸۳ | ||
۱۳ | قلعه قره تیکان | سدههای متأخر اسلامی | روستای قره تیکان | ۱۲۸۶۹ | ۱۹ مرداد ۱۳۸۴ | ||
۱۴ | حمام قدیمی سررود | دوره صفوی | شمال روستای سررود | ۱۳۱۶۴ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | ||
۱۵ | آرامگاه بابا رمضان | اواخر دوره قاجار | حاشیه جنوبی روستای بابارمضان | ۲۹۰۷۰ | ۱۳ بهمن ۱۳۸۸ | ||
۱۶ | حمام نادری حمام قلعه | دوره قاجار | ۳ کیلومتری جنوب روستای حمامقلعه | ۲۹۲۸۲ | ۱۳ بهمن ۱۳۸۸ | ||
۱۷ | حمام قله زو | پهلوی اول | داخل بافت روستای قله زو | ۲۹۲۸۴ | ۱۳ بهمن ۱۳۸۸ | ||
۱۸ | حمام لائین کهنه | سدههای متأخر اسلامی | روستای لائین کهنه | ۳۰۲۸۸ | ۲۴ خرداد ۱۳۹۰ | ||
۱۹ | حمام پاچنار زاوین | اواخر دوره قاجار | شهر زاوین - خیابان امام حسین | ۳۰۳۶۰ | ۲۴ خرداد ۱۳۹۰ | ||
تپهها | |||||||
۲۰ | تپه تخت دختر | تاریخی | روستای گرو | ۶۶۹ | ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ | ||
۲۱ | تپه سنگانه | هزاره چهارم تا دوم پیش از میلاد | مجاور پاسگاه انتظامی سنگانه | ۱۱۹۸۸ | ۵ تیر ۱۳۸۴ | ||
۲۲ | تپه و بقایای معماری قصر دختر | هزاره دوم تا میانه دورانهای تاریخی پس از اسلام | روستای آبگرم | ۱۲۸۷۰ | ۱۹ مرداد ۱۳۸۴ | ||
۲۳ | تپه تاریخی گنج | هزاره دوم تا اول پیش از میلاد | ؟ | ۲۹۵۲۷ | ۹ آذر ۱۳۸۹ | ||
۲۴ | تپه رباط | سدههای میانی اسلامی | ؟ | ۳۰۲۹۵ | ۲۴ خرداد ۱۳۹۰ | ||
۲۵ | تپه طرقطی | دوره اشکانی - ساسانی | ؟ | ۳۰۴۷۸ | ۸ دی ۱۳۹۰ | ||
محوطهها | |||||||
۲۶ | محوطه قره تیکان | سدههای میانی و متأخر اسلامی | ؟ | ۳۰۲۹۱ | ۲۴ خرداد ۱۳۹۰ | ||
۲۷ | محوطه گبرخانه امیرآباد | دوره ساسانی - سده ۱ ق | ؟ | ۳۰۴۸۰ | ۸ دی ۱۳۹۰ | ||
۲۸ | محوطههای بتخواه | تاریخی (دوره اشکانی - ساسانی) - سدههای اولیه اسلامی | ؟ | ۳۰۹۵۹ | ۱۸ شهریور ۱۳۹۱ |
منابع
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- ↑ «نتایج سرشماری – جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- ↑ A. Manafy. The Kurdish Political Struggles in Iran, Iraq, and Turkey: A Critical Analysis (illustrated ed.). University Press of America, 2005. p. 6. ISBN 0-7618-3003-0.
- ↑ فرهنگستان زبان کردی
- ↑ «پرونده کاخ کلات در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده سد نادری در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده مسجد کبود گنبد در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده برجهای دیدهبانی در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده آبانبارهای روستای خشت در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده دربند نفتی در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده دربند ارغون شاه در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده دروازه دهچه در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده دروازه چوب بست در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده دروازه گشتانه در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده قلعه فرود در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده رباط آب گرم در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده قلعه قره تیکان در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده حمام قدیمی سررود در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «فهرست آثار ثبتی - اداره میراث فرهنگی شهرستان کلات». اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده تپه تخت دختر در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده تپه سنگانه در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «پرونده تپه و بقایای معماری قصر دختر در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافتشده در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.