فرومد

اسناد تاریخی بیانگر پیوند عمیق تاریخی بین فرومد و خراسان می باشد. ابوالحسن بیهقی در تشریح منطقه بیهق خراسان در کتاب تاریخ بیهق بیان می دارد: «امیرِ خراسان عبدالله بن طاهر ـ رَحِمَهُ اللهـ چُنین گفت که: خَیرُ قُرى بیهَق جُلَین و اَطیَبُها فَریومَد و لا بَأسَ بالسّدیر و الحارثاباد.

و دیه‌ها که خراج داشته است در بیهق، سیصد و نود و پنج دیه بوده است ، خراجى سیصد و بیست و یک دیه و قانونِ خراج در عهدِ ملوکِ آلِ طاهر ـ رَحِمَهُمُ الله ـ صد هزار و هفتاد هزار و هشت هزار و هفتصد و نود و شش دِرَم بوده است، و اعشارِ آن از هفتاد و چهار دیه پنجاه و هفت هزار و هشتصد دِرَم است.

این ناحیت را دوازده قسمت نهاده ‏اند و هر قسمتى را رَبعى نام کرده و یک عدد را یک رَبع بیش نتواند بود، چه رُبع یک عدد از چهار عدد بود، پس مراد بدین رَبع چهار یک نیست ، مراد آن است که در کتاب مجمل اللغة ابن فارس بیارد که الرَّبعُ محلّة القومِ پس هر کجا که قومى آنجا نزدیک به یکدیگر جمع شوند و بنا و عِمارت سازند آن را رَبع خوانند در عَرَب، امّا در عَجَم هر چه در شهر منزلگاهِ خلق بود بر یک سمت، آن را محلّه خوانند، آنچه در صحرا و کوه بود آن را ربع خوانند و تفصیلِ دوازده ربع که در عهدِ امیرِ خراسان عبدالله طاهر بوده است بدین تفصیل است.

اوّل اعلى الرّستاق‏

و آن سنقریدر و آمناباد و بیهق، ...

دوم ربع قصبۀ سبزوار است‏

و آن دیه عبدالرّحیم بن حمویه است متّصل به قصبۀ سبزوار، ...

سیّم ربع طبس‏

و این تبشن است ... و در آن‏ ربع دیه طبشن باشد و افچنک و هارون ­آباد و قارزى و بازقن و ... و آن متّصل بود به ناحیتِ جُوِیْن از عرض.

چهارم رَبع زمیج‏

و زمیج به لغتِ پارسى زمین بَرّ دهنده را گویند یعنى مزرعۀ غلّه را و چون بهرام بن یزدگرد که او را بهرام گور خوانند آنجا نزول کرد فرمود تا آنجا غلّه و پنبه و امثالِ این بکِشتند و آن دیه را زمیج نام نهادند و این دیه را به وى باز خوانند و آن ربع بر جانبِ جنوب افتاده است ، هیچ ربع را هوا معتدل ­تر از آن ربع نیست و هواى فریومد خوشتر بود ، ازیرا که فریومد هم سَهلى است و هم جَبَلى و هواى پشاکوه هم معتدل بود ، پس درختِ سنجد کِشتند آنجا که ششتمد است، چون به بار آمد آن را ششتمد نام کردند.

و مَذ در لغتِ پهلوى بسیار است، گویند بَرغمذ و فریومذ و ششتمذ و انجمذ و در مسترقه اسفندمذ و در نامِ ماهها اسفندارمذ یعنى شکوفه و نبات پیدا شود و در نامِ روزها همین، در زبانِ فارسى گویند رذ و مذ، رذ دانا و بخْرَد باشد، فردوسی گوید:

یکى انجمن ساخت با بخرذان .......... هُشیـوار و کار آزمـوده رذان‏

و مَذ مدحِ بقاع و مواطن است ـ و آن ایّام زمینِ پاکِ خوش را مَذ مى‏خواندند ـ و رذ مدحِ مردم بود و مَذ در زبانِ پهلوى بسیار در آید.

و در این ربع از دیه­ هاى مسکون زمیج است و انجمد و گُنبد ، آنجا بیت ­النّار بوده است، بدان باز خوانند و کیذقان و ششتمد و برازق ـ آنجا خوک بسیار بوده است ـ و دیه اُشتر ـ مَربط اُشتران بهرام آنجا بوده است ـ کیذر ، بیذخ، طزرق، علیاباد، سبح، احمدآباد، روح، حارثاباد، قنات ابى­ الاسود، چاشک گلابدشک، بیدخشیدر، فضلوى ‏آباد، جابرآباد، جلار، کارن که آن را خارسف نویسند، بژدن، رزسک، بیدستانه، زرین‏، دربر، مهر کند شادیاح و کلاتها متّصل بدین.

پنجم ربع خواشد و وریان‏

و این رَبع کلاتها بسیار دارد چون برقن و ستاج و دارین و باشین ...

ششم ربع خسروجرد

و از آن رَبع بود دیه آبارى به وى متّصل و عثماناباد و دیه سدیر و ...

هفتم رَبع باشتین‏

و آن باشتین بود و نامین و ریوَد و ...

هشتم ربع دیوره‏

و آن دیه­ هاى بسیار دارد ، آن را قُرى الجَبَل خوانند و ...

نهم ربع کاه‏

و این قصبه چشُم بود و بروغن و مُغیثه و ...

دهم ربع مَزینان‏

و این مزینان بود و مایان و کموزد و داورزن و صدخرو و طزر و بهمن ­آباد و مِهر ـ که آنجا مزارع اقلامِ بَحرى باشد ـ و ماشدان و سویز و غیرِ آن.

یازدهم ربع فَریومَد

و این فریومد و اسحاق ‏آباد و فیروزآباد و نهاردان ، و غیر آن بود.

دوازدهم ربع پشاکوه‏

و این دیهى چند معدود بود چون استاربد ، و دیه بیشین و غیر آن»

همچنین روستای فرومد، در فاصله قرن هفتم و پس از حمله مغولان تا پایان دوره صفویه در قرن دوازدهم و بیش از ۵ قرن، مرکز حکمرانی سیاسی و فرهنگی ناحیه جوین (شهرستان جوین، جغتای و آزادوار) از سرزمینهای غرب خراسان بزرگ بوده و پس از آن و در دوره افشاریه، این مرکزیت به آق قلعه (جغتای) منتقل و به سرعت از رونق این روستا کاسته شده‌است. هرچند، طی چند سال گذشته، پدیده مهاجرت معکوس از شهر به روستا، دوباره در رونق‌گیری این روستا اثر مثبت داشته‌است.

این روستا مرکز دهستان فرومد و یکی از روستاهای «هدف گردشگری» در شهرستان میامی است. فرومد در ۱۱۰ کیلومتری شرق میامی و ۲۳ کیلومتری شمال غرب داورزن در مسیر جادهٔ سبزوار - شاهرود و در دامنه غربی کوه گر داورزن جای گرفته‌است.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا ۱٬۵۲۹ نفر (۵۷۶خانوار) بوده‌است.

هرچند، جمعیت آن تا پیش از شروع روند بی‌رویه مهاجرت به شهرها در دهه ۶۰ شمسی، بیش از این تعداد بوده‌است.

اقتصاد فرومد مبتنی بر کشاورزی و دامداری است. محصولات عمده روستا شامل غلات، میوه و لبنیات است؛ ولی اصلی‌ترین محصول کشاورزی روستای فرومد فلفل است که بسیار مرغوب است. همچنین زنان روستا به تولید صنایع دستی به‌ویژه بافت کرباس و زیلو می‌پردازند. زمین‌های کشاورزی روستا از طریق سه رشته قنات آبیاری می‌شوند، هم‌اکنون چند قنات در فرومد موجب رونق اقتصادی آن شده اما احتیاج به حمایت مسئولین جهت افزایش این روند دارد. اصلی‌ترین محصولات فرومد شامل روغن حیوانی (زرد)، کمه، کره، پنیر، کشک، دوغ و فلفل می‌باشد.

البته تلاش شده طی سالهای گذشته، برخی فعالیتهای کشاورزی، دامپروری و صنعتی کوچک در قالب بنگاه‌های خُرد که عمدتاً با سرمایه‌گذاری شخصی اجرا شده‌است، از جمله پرورش شتر مرغ و مرغداری‌ها، کشاورزی مکانیزه و صنایع تولیدی بسیار کوچک، مسیر جدیدی برای اشتغالزایی ایجاد شود که نیاز به توجه ویژه ای از سوی مسئولان دارد.

مسیر جاده‌ای که فرومد را به شفیع‌آباد و از آنجا، به گرمه و جاجرم مرتبط می‌کند، از جمله پروژه‌های سرمایه‌گذاری دولت در فرومد بشمار می‌رود. این جاده قصد دارد مسیر ارتباطی جاده ابریشم را به شمال کشور (استان گلستان) کوتاه‌تر نماید.

فرومد به دلیل واقع‌شدن در مسیر جاده ابریشم و از لحاظ تاریخی دارای اهمیت فراوانی است. فرومد زادگاه ابن یمین فریومدی شاعر عصر سربداران و "بزرگترین قطعه سرای ایرانی" و آفریننده قطعه مشهور "آنکس که بداند و بداند که بداند …" است و آرامگاه این شاعر ایرانی در این روستا جای دارد. نقل است که زرتشت پیامبر، درخت «سرو» را از بهشت آورد و در فریومد و کاشمر کاشت، که داستان آن در تاریخ بیهق آمده‌است.

فرومد در یک ناحیه کوهپایه ای و فلات قرار گرفته و بافت مسکونی آن متمرکز است. در شمال فرومد کوه‌های جغتای و معادن منحصر به فرد کرومیت که شهرت جهانی دارد و در سمت جنوب دشتهای وسیع آبرفتی قرار دارد که زمینه ای مناسب برای کشاورزی و درختکاری است که متأسفانه بهره مطلوبی از این سرزمین غنی برده نشده‌است. گو اینکه، با حفر چاه می‌توان این دشت عظیم را برای کشاورزی و باغداری (کاشت فلفل به عنوان محصول اصلی کشاورزی فرومد، گندم، جو، صیفی جات از جمله خربزه، هندوانه و خیار و محصولات درختی همچون انار، انگور، انجیر و گردو) مورد استفاده قرار داد. این خود فرصتی است برای برگشت مهاجران از شهرها و ایجاد پویایی دوباره این روستای قدیمی و زیبا.

جاذبه‌های تاریخی و گردشگری فرومد از این قرارند:

• آرامگاه ابن یمین فریومدی
• مسجد جامع فرومد (قرن هفتم هجری قمری)
• آرامگاه شیخ حسن جوری (رهبر نهضت سربداران) در فیروزآباد فریومد
• امامزاده سیداحمد
• آرامگاه حاج علی زاهدی خان فیروزآباد در فیروزآباد سفلی
• آرامگاه آخوند بزرگ در فیروزآباد فریومد (یکی از فرزندان وی بنام شیخ عبدالکریم کریمی که در خلیل‌آباد جوین می‌زیسته‌است نیز در منطقه جوین به آخوند بزرگ معروف بوده‌است)
• سد خاکی شیخ حسن جوری (در ۵ کیلومتری شمال روستا)
• کاروانسرای شاه‌عباسی
• تپه قلعه شهرستان
• چنارهای ۵۰۰ ساله
• مجموعه آسیاب‌های قدیمی و
• آبسرد کن‌های قدیمی
• منطقه رؤیایی کلاته آقا
• معادن کروم و معدن جدید میخچه
• قلعه عظیم سردار آقا (قلعه نصرتیه)
• سیدآباد، محمدآباد و حسین‌آباد
• آبادی‌های زیبای کوهپایه ای (بازِ گز، کلاته صالح، کلاته قلیچ، پهنستان و …)
• نام چند محلهٔ معروف فرومد: محله بالا، محله پایین، محله جنان، محله پشند، کوشک، محله سرا، شاه‌نشین، پی دروازه، قال پس پسو، سر حمام، سر پلی، گو کیال، سر سنگ، قال خیابون، باغچه میرزا، پای قلعه، محله باقالی زار، ته باز، گَو (گودال) کِیال، خانقاه.

از سوغاتی‌های روستای فرومد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فلفل
• زیره و کنجد
• میوه‌های: انگور، انار و انجیر
• روغن حیوانی
• لبنیات محلی (شیر، کشک، ماست محلی و …)
• نان‌های محلی (کماج، نان روغنی، نان هویجی، نان پیازی و…)

• ابن یمین فریومدی شاعر قطعه سرای نامدار قرن هشتم
• شیخ حسن جوری رهبر قیام سربداران
• حکیم ابو اعلا مُچری فریومدی شاعر رباعی سرای قرن ششم
• حکیم تاج الحکما موفق بن مظفر قوامی شاعر قصیده سرای قرن ششم
• حکیم یحیی بن محمد ضیایی شاعر قرن ششم
• امیر یمین الدین فریومدی شاعر قرن هشتم

• ابن یمین
• مسجد جامع فرومد
• میامی