عیار
عیار واحد اندازه‌گیری خلوص آلیاژهای طلا و دیگر فلزات گران‌بها است. هر چند که برای سایر مواد هم به کار می‌رود.
عیار طلا معمولاً از واحد کامل ۲۴ بیان می‌شود. برای مثال طلای ۲۴ عیار طلای خالص با حداقل ۹۹٬۹ درصد طلا، و طلای ۱۸ عیار از ۷۵ درصد طلا و ۲۵ درصد فلز دیگر تشکیل شده‌است.
برای محاسبه عیار از فرمول زیر استفاده می‌شود:
که در آن:
- عیار آلیاژ،
- جرم خالص طلا یا پلاتین در جسم، و
- . جرم کل جسم
در زبان انگلیسی و دیگر زبان‌های اروپایی «عیار» را «قیرات» (carat یا Karat) با حرف اختصاری K می‌نامند که این قیرات را نباید با قیراط که یک یکای جرم برای اندازه‌گیری جرم سنگ‌های قیمتی و مروارید است اشتباه گرفت. هر قیراط ۲۰۰ میلی‌گرم (۰٫۲ گرم) است.
روش تعیین عیار
عیار طلا به روش‌های مختف قابل تعیین است که در ادامه برخی از آنها تشریح شده‌است.
روش سنتی
در این روش طلا را به روی سنگ کوارتز یا سنگ محک می‌کشند. عیارهای پایین‌تر از ۱۴ را توسط اسید نیتریک خالص با غلظت‌های مختلف و عیارهای بالاتر از ۱۴ را توسط تیزاب سلطانی یا مخلوط اسید نیتریک و نمک طعام سنجیده و خورندگی نمونهٔ مجهول را در برابر اسیدها، در مقایسه با کلیدهای نمونه معین می‌کند.
روش اسپکتروفتومتر
مقدار معینی طلا را وزن نموده و در تیزاب سلطانی حل کرده سپس با مقایسهٔ استانداردهای مختلف و با کشیدن منحنی، عیار نمونهٔ مجهول را معین می‌کنند.
عیارهای مرسوم در طلاسازی بین‌المللی
طلای خالص با توجه به نرمی زیاد برای ساخت بیشتر وسایل مناسب نیست و به همین جهت بیشتر طلایی که در جواهرات به کار می‌رود، طلای خالص نیست. در کشورهای مختلف یک یا چند عیار برای طلاسازی مرسوم است. در کشورهای اروپایی طلای عیار پایین به دلیل قیمت کم‌تر رونق زیادی دارد اما در کشورهای شرقی به دلیل نگاه سرمایه‌ای مردم به طلا از عیارهای بالاتر برای تولید استفاده می‌شود. البته شرایط اقلیمی نیز در این مورد مؤثر است چراکه رطوبت بالا باعث تیرگی طلاهای عیار پایین‌تر می‌شود در نتیجه در هوای شرجی و گرم طلاهای عیار بالا محبوبیت بیشتری پیدا می‌کنند. در ایران معمولاً از عیار ۱۸ استفاده می‌شود و عیارهای ۲۰ و ۲۲ هم به رسمیت شناخته می‌شوند اما تولید طلا با عیار پایین‌تر از ۱۸ فقط برای صادرات مجاز است و عرضه آن در بازار داخل ممنوع است. البته در گذشته طلاهای ۱۷ عیار هم در ایران ساخته می‌شدند. عیار سکه‌ها معمولاً بالاتر از عیار جواهرات است و گاهی از طلای خالص هم در سکه‌زنی استفاده می‌شود. در ایران تمام انواع سکه‌های بهار آزادی با عیار ۲۱٫۶ (۹۰٪) ضرب می‌شوند.
| منطقه | عیار مرسوم |
|---|---|
| کشورهای عربی، چین، هنگ کنگ، تایوان | ۲۴ عیار - حداقل ۹۹٪ |
| کشورهای عربی، هند، بنگلادش، پاکستان، سری لانکا | ۲۲ عیار (۹۱٫۶٪) |
| کشورهای عربی منطقه خلیج فارس | ۲۱ عیار (۸۷٫۵٪) |
| جنوب اروپا، پرتغال | ۱۹٫۲ عیار (۸۰٪) |
| جنوب اروپا، ایران و مصر | ۱۸ عیار (۷۵٪) |
| شمال اروپا، اسکاندیناوی و آلمان | ۸ تا ۱۸ عیار (۳۳٬۳٪ تا ۷۵٪) |
| روسیه، شوروی سابق | ۹ عیار و ۱۴ عیار قدیم (۵۸۳ از هزار) و جدید (۵۸۵ از هزار) |
| بریتانیا | ۹ تا ۲۲ عیار (۳۷٫۵٪ تا ۹۱٫۶٪) |
| ایالات متحده و کانادا | ۱۰ تا ۱۸ عیار (۴۱٫۷٪ تا ۷۵٪) |
| ترکیه | ۱۴ عیار تا ۲۱ عیار |
منابع
- «پارامترهای اقتصادی طلا». پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژانویه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲.
- «کمبود شمش مهمترین عامل تقلب در عیار طلا». روزنامه ابتکار. ۱۴ ژوئن ۲۰۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ فوریه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲.