علی امینی
علی امینی مجدی معروف به علی امینی (۲۱ شهریور ۱۲۸۴ تهران – ۲۱ آذر ۱۳۷۱ پاریس)، سیاستمدار ایرانی، از اعضای جبهه ملی و یک دوره از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ نخست‌وزیر ایران بود او در سال ١٣۴٠ توسط رای مستقیم مردم تهران و مجلس به عنوان نخست وزیر منصوب شد.
علی امینی مجدی | |
|---|---|
| نخست‌وزیر ایران | |
| دوره مسئولیت ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۰ – ۲۶ تیر ۱۳۴۱ | |
| پادشاه | محمدرضا شاه پهلوی |
| پس از | جعفر شریف‌امامی |
| پیش از | اسدالله علم |
| وزیر دارایی | |
| دوره مسئولیت شهریور ۱۳۳۲ – ۱ خرداد ۱۳۳۴ | |
| نخست‌وزیر | حسین علاء فضل‌الله زاهدی |
| پس از | نظام‌الدین امامی |
| پیش از | علی‌اصغر فروزان (سرپرست) |
| وزیر اقتصاد ملی | |
| دوره مسئولیت ۷ آذر ۱۳۳۰ – ۲۸ تیر ۱۳۳۱ | |
| نخست‌وزیر | محمد مصدق |
| پس از | احمد زیرک‌زاده (سرپرست) |
| پیش از | علی‌اکبر اخوی |
| دوره مسئولیت فروردین – خرداد ۱۳۲۹ | |
| نخست‌وزیر | رجبعلی منصور |
| پس از | تقی نصر |
| پیش از | صادق وثیقی |
| وزیر دادگستری | |
| دوره مسئولیت ۱ خرداد ۱۳۳۴ – ۱۳۳۶ | |
| نخست‌وزیر | حسین علاء |
| پس از | عمادالدین میرمطهری (سرپرست) |
| سفیر ایران در ایالات متحده | |
| نماینده مجلس شورای ملی | |
| دوره مسئولیت ۱۳۲۶ – ۱۳۲۸ | |
| حوزه انتخاباتی | تهران (دورهٔ پانزدهم) |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | علی امینی مجدی ۲۱ شهریور ۱۲۸۴ خورشیدی تهران، ایران |
| درگذشته | ۲۱ آذر ۱۳۷۱ (۸۷ سال) پاریس، فرانسه |
| ملیت |  ایران |
| حزب سیاسی | پارتی |
| همسر(ان) | بتول وثوق |
| فرزندان | ایرج امینی |
| خویشاوندان | ابوالقاسم امینی مجدی (برادر) علی امین‌الدوله (پدربزرگ) اشرف الملوک فخرالدوله (مادر) |
| پیشه | سیاستمدار |
| تخصص | نخست‌وزیر |
| دین | اسلام |
| لقب(ها) | علی |
او فرزند محسن امین‌الدوله (داماد مظفرالدین شاه و مالک معروف) نوهٔ علی امین‌الدوله (صدراعظم مظفرالدین شاه) و نتیجهٔ میرزا محمد خان مجدالملک سینکی (وزیر و منشی عصر ناصری) بود. مادرش اشرف الملوک فخرالدوله دختر مظفرالدین شاه قاجار زنی بادرایت و نیکوکار بود.
امینی از نخستین کسانی بود که جهت اصلاحات ارضی در ایران فعالیت و در تدوین اصول اصلاحات ارضی موسوم به انقلاب سفید نقش مؤثری ایفا کرد. از وی به عنوان یکی از مهمترین افراد در انقلاب سفید یاد می‌شود.
تولد و تحصیلات
علی امینی در ۲۱ شهریور ۱۲۸۴ در تهران به دنیا آمد. پدرش محسن خان امین‌الدوله، پسر علی خان امین الدوله صدر اعظم زمان مظفرالدین شاه و از مالکین بزرگ لشت نشا بود. مادرش فخرالدوله دختر مقتدر و مدبّر مظفرالدین شاه و برادر بزرگ‌ترش ابوالقاسم امینی مجدی بود. امینی در جوانی با بتول وثوق دختر حسن وثوق (وثوق الدوله) (رئیس‌الوزرای دوره قاجار و عاقد قرارداد ۱۹۱۹) ازدواج کرد.
او پس از اتمام تحصیلات خود در مدرسه دارالفنون تهران به فرانسه رفت و حقوق و اقتصاد خواند و در رشتهٔ اقتصاد موفق به اخذ درجه دکترا شد.
کارگزار اقتصادی
پس از بازگشت به ایران نخست در سال ۱۳۱۰ در دادگستری مشغول به کار شد. وی ورود به دادگستری را شروع مناسبی برای ورود به کار سیاسی می‌دانست. با انتصاب داور به وزارت مالیه در سال ۱۳۱۲ او نیز که از افراد مورد اعتماد داور بود به وزارت مالیه رفت و به عنوان عضو اداره اقتصاد مشغول به کار شد.
در شانزدهم بهمن ۱۳۲۰ مشرف‌الدوله نفیسی وزیر دارایی کابینه فروغی، امینی را به عنوان معاون اقتصادی خود به مجلس معرفی کرد. او در انتخابات دوره پانزدهم مجلس شورای ملی بیشترین رأی را در تهران آورد و در سال ۱۳۲۶ به مجلس راه یافت. پس از پایان دوره نمایندگی‌اش در سال ۱۳۲۹ در کابینه منصورالملک به وزارت اقتصاد ملی (بازرگانی و صنایع و معادن) منصوب شد. اما پیش از پایان عمر دولت کنار رفت. در کابینه مصدق ابتدا به عنوان فرد مناسبی برای وزارت کشور در نظر گرفته شد اما به دلیل مخالفت شاه به وزارت اقتصاد ملی منصوب شد.
پس از کودتای ۲۸ مرداد در مقام وزیر دارائی کابینه سپهبد زاهدی مذاکرات با کنسرسیوم را اداره کرد که منجر به قرارداد کنسرسیوم شد. او همچنین ۱۵۰ میلیون دلار وام از امریکا و ده میلیون لیره از انگلیس برای ایران گرفت.
در دولت بعدی که حسین علاء تشکیل داد، امینی مدت کوتاهی عهده‌دار وزارت دارایی بود و در همین مدت، قانون جلب سرمایه خارجی را در اردیبهشت ۱۳۳۴ به تصویب رساند. سپس به پیشنهاد علاء در اول خرداد آن سال، وزارت‌خانه دادگستری به او سپرده شد که ماه‌ها بدون وزیر مانده و دولت و مجلس مدت‌ها بود به دنبال وزیری فعال بودند که بتواند دست به اصلاحات در آن بزند.
نخست‌وزیری
در سال ۱۳۴۰ با حمایت دولت جان اف کندی در آمریکا به سمت نخست‌وزیری منصوب شد. آزادی فعالیت احزاب سیاسی از جمله جبهه ملی، اصلاحات ارضی و مبارزه با فساد از اقدامات دولت او بود. کوشش‌های او در کاهش نقش شاه در اداره امور کشور با حمایت بخشی از دستگاه ریاست جمهوری آمریکا، خیلی زود با مقاومت و مخالفت محمدرضا شاه پهلوی و عدم همراهی اپوزیسیون شاه مواجه شد و نتیجتاً او پس از ناامیدی از همراهی جبهه ملی مجبور به کناره‌گیری شد.
امینی به دلیل عدم اعتماد شاه به وی و اختلاف با شاه در مورد تنظیم بودجه در سال ۱۳۴۱ از نخست‌وزیری استعفا کرد و دیگر به عنوان نخست‌وزیر منصوب نشد. ارتباط شاه با وی محدود به مشارکت در برخی مراسم رسمی بود. در مهرماه سال ۱۳۵۷ برای مشاوره در مورد رفع نا آرامی‌ها به دیدار شاه دعوت شد. وی به شاه پیشنهاد داد یا به مسافرت برود یا هیاتی را برای تصمیم‌گیری در مورد آینده کشور تشکیل دهد یا یکی از انقلابیون مانند مهندس بازرگان را به نخست‌وزیری انتخاب کند. همهٔ پیشنهادها به دلیل بدگمانی شاه به وی رد شد. امینی پس از انقلاب ایران در فرانسه زندگی می‌کرد و یکی از رهبران مخالفان جمهوری اسلامی ایران بود.
امینی نمایندگی لاهیجان را در مجلس مؤسسان بر عهده داشت.
کتاب خاطرات علی امینی که توسط دانشگاه هاروارد تحت عنوان خاطرات شفاهی ایران گردآوردی شده بود، در سال ۱۳۷۶ در ایران منتشر شد.
تبارنامه
| تبارنامه خاندان امینی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جستارهای وابسته
- فهرست نخست‌وزیران ایران پس از مشروطه
- جعفر بهبهانی
پانویس
- ↑ «ایرج امینی: آمریکایی‌ها روز ۲۸ مرداد نقشی نداشتند». تاریخ ایرانی. ۲۰۱۵-۱۰-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۱۰-۱۶.
- ↑ «۱۶ اردیبهشت، علی امینی نخست‌وزیر شد». تاریخ ایرانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ فوریه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۵.
- ↑ حسین کلاته. «علی امینی مجدی در آیینه تصاویر - ۲». مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱.
- ↑ کاظمی‌نیا، مهران؛ غلامی، سمیه. فخرالدوله. فارسی مدیا.
- ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 63 - 61
- ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 85-87
- ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 93-95
- ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 113
- ↑ «مذاکرات جلسه ۱۲۳ دوره هجدهم مجلس شورای ملی دوم خرداد ۱۳۳۴».
- ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 177-180
منابع
- خاطرات علی امینی، حبیب لاجوردی انتشارات صفحه سفید (اصالت تنشیر سابق)
- وبگاه خانه کتاب ایران
- بی. بی. سی. پرشین
- «بر بال بحران»؛ روایت بحث‌انگیز از زندگی علی امینی
- علی امینی؛ نماد ناکامی اصلاحات در دیکتاتوری +تصاویر
| ر. | وزیر | وزارت‌خانه | ر. | وزیر | وزارت‌خانه | ||||||
| ۱ | محمدحسن لقمان‌ادهم، محمدعلی ملکی | بهداری | ۷ | حسنعلی فرمند، خلیل طالقانی | کشاورزی | ||||||
| ۲ | یوسف مشار، غلامحسین صدیقی | پست و تلگراف | ۸ | علی‌اصغر نقدی، مرتضی یزدان‌پناه | جنگ | ||||||
| ۳ | باقر کاظمی | امور خارجه | ۹ | فضل‌الله زاهدی، امیرعلائی، محمدابراهیم امیرتیمور کلالی ، صالح ، رام | کشور | ||||||
| ۴ | جواد بوشهری | راه | ۱۰ | محمدابراهیم امیرتیمور کلالی | کار | ||||||
| ۵ | محمدعلی وارسته، محمود نریمان | دارایی | ۱۱ | کریم سنجابی، محمود حسابی | فرهنگ | ||||||
| ۶ | علی هیئت، شمس‌الدین امیرعلائی | دادگستری | ۱۲ | شمس‌الدین امیرعلائی، علی امینی | اقتصاد ملی | ||||||
| وزیر مشاور: محمدحسن لقمان‌ادهم وزیر دربار: حسین علاء معاون پارلمانی نخست وزیر: حسین فاطمی کفالت نخست وزیری: باقر کاظمی | |||||||||||