سلیمانیه
| سلیمانیه ، سلێمانی Silêmanî | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| نام رسمی : | سلیمانیه ، سلێمانی Silêmanî |
| کشور : | عراق 
|
| استان : | |
| شهرستان : | مرکزی سلیمانیه |
| نام محلی : | سلێمانی |
| نام‌های قدیمی : | شارە زۆر |
| سال شهرشدن : | ۱۷۸۴ |
| مردم | |
| جمعیت | ۸۳۳۴۵۷ |
| زبان‌های گفتاری: | کردی سورانی |
| مذهب: | سنی شافعی |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا : | ۸۶۶ متر |
| جملهٔ خوش‌آمد به شهر | |
| به خێر هاتن | |
| پانویس‌ها | |
| کنترل توسط:اقلیم کردستان عراق | |
سُلِیمانیه (به کردی: Silêmanî سلێمانی) مرکز استان سلیمانیه عراق است. این شهر در شمال شرقی اقلیم کردستان عراق، نزدیک به مرز ایران و در منطقه خودگردان کردستان قرار گرفته‌است. سلیمانیه در سال ۱۷۸۴ به دستور ابراهیم پاشای بابان ساخته شد. شهر سلیمانیه بعد از سقوط رژیم بعث عراق از سال ۱۹۹۱ پیشرفت چشمگیری داشته و در حال حاضر یکی از شهرهای امن کشور عراق و همچنین اقلیم کردستان به شمار می‌رود. در سالهای اخیر، مردم زیادی از سراسر عراق به این شهر مهاجرت کرده‌اند و همچنین این شهر جمعیت قابل ملاحظه‌ای از ایرانیانِ کرد ساکن در عراق را در خود جای داده است.
از سلیمانیه به عنوان یکی از قطب های مهم علمی کشور عراق یاد می شود و چندین دانشگاه معتبر کشور عراق در این شهر قرار گرفته‌اند. زبانِ تدریس در دانشگاه های سلیمانیه کردی و انگلیسی می‌باشد. همچنین شهر سلیمانیه یکی از قطب های گردشگری پزشکی در عراق به شمار می‌رود. این شهر زادگاه و محل زندگی بسیاری از شاعران و ادیبان کرد، از جمله شیرکو بیکس، نالی، محوی، بختیار علی، سالم و صدها نویسنده و شاعر و روشنفکر دیگر بوده است. شهر سلیمانیه سردمدار ادبیات کردی سورانی نیز می‌باشد.
بیشتر ساکنان سلیمانیه کردهای سنی مذهب هستند و تعداد کمی از آنها کردهای شیعه هستند. سلیمانیه مرکز ناحیه بابان در کردستان است ، مردم این شهر به گویش سورانی_بابانی سخن می‌گویند که ویژگی های خاص خود را دارد و تنها در کلان شهر سلیمانیه عراق و شهرهای بانه و مریوان در ایران سخن گفته می شود. از جمله ویژگی های این لهجه صراحت بیان و غنای کلمات است که سبب گردیده است به عنوان زبان کردی معیار در اقلیم کردستان عراق شناخه شود. چند مثال از تفاوت این لهجه با لهجه های موکریانی و اردلانی: فارسی:می گویم بابانی: eľêm موکریانی: delêm اردلانی: êjim فارسی:پا بابانی:qaç موکریانی:laq اردلانی:pa فارسی:می آیم بابانی: yêm/dêmewanê موکریانی:dêm اردلانی:têm بابانی ها در کردستان ایران هم زندگی میکنند شهر بانه و مریوان به طور کامل بابان نشین است و برزنجی ها در سقز و سنندج ، پاشایی ها در سنندج و نواحی شمالی استان کرمانشاه و سلیمانی ها در شمال کرمانشاه و کامیارن ساکن هستند . تمامی این نام ها که ذکر شد زیر شاخه خاندان بزرگ کرد بابان هستند که زمانی بر منطقه حاکم بوده اند.
جغرافیا
شهر سلیمانیه در شهرستانی به نام سلیمانیه واقع شده‌است. بخش‌های این شهرستان عبارت اند از بازیان، سرچنار، قره‌داغ و تانجه‌رود. این شهرستان دارای ۳۲۵ روستاست. رودخانه‌های قلیاسان، تانجه‌رود و سرچنار از این شهرستان می‌گذرند.[۱]
سلیمانیه از سوی شمال باختری با کوه‌های ازمر (۱۷۰۲ متر) و گویژه (۱۵۲۴ متر) محصور می‌شود و رشته‌کوه گله‌زرده نیز در پیرامون آن قرار دارد. در جنوب سلیمانیه کوه برانان (۱۳۷۳ متر) و در خاور این شهر دشت سلیمانیه قرار دارد. این دشت ۴۵ کیلومتر درازا و ۱۵ کیلومتر پهنا دارد. شهر سلیمانیه در بلندای ۸۵۳ متری از سطح دریا واقع شده و آب و هوای آن مدیترانه‌ای است که زمستان‌های سرد و بارانی و تابستان‌های گرم و خشک دارد. رودخانهٔ تانجه‌رود از جنوب آن می‌گذرد.
شش محلهٔ اصلی قدیمی آن عبارت اند از: کانی آسکان، گویژه، مَلکَندی، سرشقام، چهارباغ و دَرگَزین.
تاریخچه
درهٔ شهرزور (شاره‌زوور) که شهر سلیمانیه بعدها در آن بنیاد شد در زمان صفوی در دست صفویان بود. آنان ادارهٔ محلیِ این دره را به خاندان اردلان سپردند که در سنندج مستقر بودند.
قلعهٔ سلیمانیه را در سال ۱۷۸۶ ابراهیم پاشا بابان، فرمان‌روای شهرزور، بنیاد نهاد. وی این شهر را به نام پدر خود، سلیمان پاشا، «سلیمانیه» نامید و گروهی از قبیله‌های کردِ بابان را به آن دژ تازه کوچاند. این دژ به همراه همهٔ روستاهای پیرامونش بنا به پیمان ۱۱۵۹ هـ.ق. میان نادرشاه افشار و دولت عثمانی به ایران تعلق گرفت.
در ۱۴ بهمن ۱۲۲۴ خورشیدی، محمدشاه قاجار، با پافشاری انگلستان و روسیه، از حاکمیت ایران بر سلیمانیه (در عراق امروز) چشم پوشید و آن را به دولت عثمانی واگذار کرد. این سرزمین، تا آن هنگام، گوشه‌ای از گسترهٔ ایران به شمار می‌رفت. این سرزمین‌ها در پایان جنگ جهانی نخست، به دست انگلستان و فرانسه افتاد.
پیش از بنیاد شهر سلیمانیه، شهر اصلی منطقه قلعه شولان بود که حدود ۶۰ کیلومتر با شهر سلیمانیه فاصله دارد. قلعه شولان ، به‌دلیل نزدیکی به مرز ایران و درگیری نظامی متداوم میان عثمانی و ایران، محل ناامنی بود و علت تغییر مکان بابان‌ها نیز همین بود. در آغازِ اهمیت گرفتن سلیمانیه از قلعه چوالان به عنوان پایتخت بهاری استفاده می‌شد.
شهر سلیمانیه مرکز ولایت بابان به‌شمار می‌آید و فرمان‌روایی آن شهر و شهرزور پس از ابراهیم پاشا به برادر وی عبدالرحمن واگذار شد. در حال حاضر هم اگرچه امارت بابان رسماً حاکم نیست اما اسماً همچنان تنها حاکم بلامنازع آنجاست و با توجه به اینکه مردم طی ۱۰۰ سال اخیر از بازی های سیاسی احزاب و دولت‌ها خسته شده‌اند، هرچند که بیش از ۱۶۵ سال از انقراض امارت بابان پنجم می‌گذرد اما احتمال احیای رسمی آن در آینده نزدیک بالاست. پس از فروپاشی دولت عثمانی، سلیمانیه نیز در زمان جنگ جهانی نخست در کشور تازه تأسیس عراق قرار گرفت.
به دلیل دوری قلعه چوالان از دیگر شهرهای کردستان و نیز شاه‌راه بودن سلیمانیه، جمعیت سلیمانیه روزبه‌روز بیشتر می‌شد به طوری که از سال ۱۹۷۰م به بعد، به عنوان دومین شهر مهم کردستان عراق، پس از اربیل، شناخته شد.
در دوران معاصر، این شهر در سال ۱۹۹۰ میلادی به دست بری کردستانی (اتحاد همهٔ احزاب کردستان) از دست بعثی‌ها رهایی یافت و از آن تاریخ توسط حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق اداره می‌شود.
حاجی توفیق پیرمرد و فایق بیکس از شاعران نامور سلیمانیه‌اند و شیخ محمود برزنجی از سیاسیون معروف آن است.
شهر روشنفکران
شهر سلیمانیه به باور خیلی ها پایتخت روشنفکری کردستان است. سلیمانیه در زمان حکومت بابان‌ها بسیاری از شاعران به این شهر مهاجرت کردند و ادبیات امروزه که توسط سه شاعر نالی بابان، سالم بابان و ماموستا کوردی کتابخانه شعر بابان را درست کردند که در این کتابخانه گنجینه ای از شعرهای شاعران مختلف جمع آوری شده که هنوز هم تاثیر بسیار زیادی حتی در شاعران مدرن کردستان نیز دارند. قدیمی ترین چاپخانه کردستان در سلیمانیه قرار دارد اولین روزنامه کردی در شهر سلیمانیه چاپ شده است. همچنین امروزه در شهر سلیمانیه چندین روزنامه و رسانه تصویری به کردی و عربی فعالیت میکنند.
آموزش
دانشگاه سلیمانیه یکی از بزرگترین و معتبرترین و قدیمی ترین دانشگاه‌های عراق است که در سال ۱۹۶۸ و با فرمان صدام حسین تأسیس شده‌است. این دانشگاه سی دانشکده دارد. در سال ۱۹۸۱ شعبه‌ای از این دانشگاه در اربیل افتتاح شد که این شعبه در سال ۱۹۹۱ به نام دانشگاه صلاح‌الدین ایوبی مستقل شد. همچنین دانشگاه آمریکایی سلیمانیه در سال۲۰۰۶ در این شهر افتتاح شد.
بازارهای معروف سلیمانیه
- بازار عثمان پاشا
- بازار نقیب
- بازار شیخ محمود
- بازار غفور اغا
- خانی غفور اغا
- خانی عجم
- خانی عبدالله دراز
- خانی حاجی سعید اغا
- خانی سوخته(بازار سیگار)
اماکن گردشی
مهمان‌پذیرها:
- هتل تایتانیک ۵ ستاره
- هتل‌های کرست ۵ ستاره
- هتل البرز ۳ ستاره
- هتل اسکار ۳ ستاره
- هتل ماد ۳ ستاره
- هتل مولوی
- مهمانخانه چراخانی (چراغانی)
- هتل میوان (مهمان)
- هتل ابوصنعاء
- هتل ارین (که مشرف به پارک آزادی)
- هتل سلیمانی‌پالاس
- هتل آشتی
دولت خودگردان کردستان عراق در یکی از میدان‌های شهر سلیمانیه، تندیسی از پژوهشگر ایرانی کرد، حسن قزلچی بر پا کرده‌است و این میدان را قزلچی نام نهاده‌است. حسن قزلچی از اعضای کادر رهبری حزب تودهٔ ایران بود که در زندان جمهوری اسلامی به قتل رسید.
شهرهای خواهرخوانده
نگارخانه
منابع
دربارهٔ دوران نادرشاه:
- شمیم، علی‌اصغر: «ایران در دورهٔ سلطنت قاجار».
- ^ منبع نام هتل‌ها
- ↑ pukcenter.org، بازدید: ژوئن ۲۰۰۹.
- ↑ McDowall, David. 2000. A modern history of the Kurds. London: I.B. Tauris. p27
- ↑ هفته‌نامه امرداد، شنبه ۱۴ بهمن ۱۳۹۱، سال سیزدهم، شمارهٔ ۲۹۰، ص ۸.
- ↑ میدیا، بازدید: ژوئن ۲۰۰۹.
- ↑ http://www.kurdpress.com/details.aspx?id=175912
جستارهای وابسته
پیوند به بیرون
http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 بایگانی‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۰۶ توسط Wayback Machine
کتاب: سلیمانی ٢٠٠ سام - اکرم صالحی رشه -صفحه / ٥٠٣