شهرستان طبس

جمعیت شهرستان طبس در سال ۱۳۹۵، برابر با ۶۹٬۶۵۸ نفر بوده‌است.

این شهرستان، از شرق با شهرستان‌های بشرویه، فردوس، سرایان و خوسف، از شمال با شهرستان بردسکن در استان خراسان رضوی و شهرستان شاهرود در استان سمنان، از غرب با استان اصفهان و استان یزد و از جنوب با استان کرمان همسایه است.

شهرستان طبس تا تیرماه سال ۱۳۳۹، یکی از بخش‌های سه‌گانهٔ شهرستان فردوس بود که در این سال جدا شده و به‌صورت شهرستان درآمد.

در سال ۱۳۸۰، در زمانی که تقسیم استان خراسان بطور جدی مطرح بود، به دلیل اینکه فرمانداری و مردم طبس قصد زیر مدیریت استانی به مرکزیت بیرجند را نداشتند، این شهرستان ترجیح داد استان خراسان را ترک کرده و به استان یزد ملحق شود. مسائل مابین طبس و استان جدید خراسان جنوبی حدود یازده سال ادامه داشت تا که بالاخره در سال ۱۳۹۱، با ارتقاء فرمانداری طبس به فرمانداری ویژه، این شهرستان به استان خراسان جنوبی ملحق شد.

وضعیت آب و هوایی شهرستان طبس

شهرستان طبس از مناطق گرم وخشک است که تابستان‌‌های آن بسیار گرم و دارای زمستان‌های نسبتاً سرد می‌باشد به‌گونه‌ای که در بررسی آمار بلند مدت موجود برای این شهر درجه حرارت حداکثری مطلق معادل ۱۵+ درجه و حداقل مطلق ۹- درجۀ سانتی‌گراد ثبت گردیده‌است که با مقایسۀ ارقام مربوط به درجۀ حرارت‌های ماه‌های گرم و سرد سال اختلاف دمای این ماه‌ها به بیش از ۵۰ درجۀ سانتی‌گراد می‌رسد؛ هم‌چنین ماندگاری گرما در فصل گرما در این شهر به‌گونه‌ای است که گاهی در اوج گرما برای روزهای متوالی بیش از ۱۲ ساعت در شبانه‌روز درجۀ حرارت هوا بالای ۴۰ درجۀ سانتی‌گراد می‌باشد.

ریزش نزولات جوی در این شهر بسیار کم و بیشتر ماه‌های سال خشک و بدون باران است؛ به‌گونه‌ای که متوسط بارندگی سالیانۀ آن چیزی حدود ۸۰ میلی‌متر بوده که این مقدار نیز دارای پراکندگی وسیع در زمان بارش می‌باشد به‌طوری‌که گاه ممکن است مقدار بارندگی یک سال معادل یا کمتر از باران نازل شده در طول یک ماه سال دیگر باشد.

تبخیر یکی از عوامل مهم در مناطق خشک می‌باشد که به‌علت خشکی و گرمی هوا و آفتاب سوزان، وزش باد و دیگر عوامل مؤثر در این منطقه میزان تبخیر و تعرق سالیانه از مجموع آب حاصله از بارندگی بسیار بیشتر است که بیشترین مقدار تبخیر در تابستان و در گرمترین ماه‌ها صورت می‌گیرد چون علاوه بر بالا بودن دما و شدت تشعشع خورشید وزش باد در تابستان‌های این منطقه مزید بر علت گشته و در بالا بودن میزان تبخیر کمک می‌کند.

سوغات شهرستان

شیرینی‌های طبس مانند: روورکرده، قطاب، باقلوا، نان چایی، نان نخود و مرباهای بهار نارنج، پوست پرتغال، بالنگ، پوست پسته، نارنجوک و عصارۀ علف هیزه، عصارۀ آویش، عصارۀ کلپوره، عرقیات گیاهان کوهی و محلی و سبزیجات معطر از سوغات طبس می‌باشد.

سینی‌های مسی که عمدتاً با طرح نخل و پلیکان و طرح‌های ظریف و مینیاتوری است ،گلیم و فرش طبس در طرح‌های لچک، ترنج، جوشقان، محرابی، دسته گلی، گنبدی، کف ساده، قاب قابی، درختی، افشان و خشتی بافته می‌شود و بافته‌های حصیری از برگ‌های نخل؛ از دیگر صنایع دستی و سوغات طبس محسوب می‌شود.

سایر سوغات شهرستان عبارتند از (صیفی جات، پسته، گل نرگس، انواع گیاهان داروئی، شیره با ارزش آنغوزه، نارنج، لیمو شیرین، پرتقال، نارنگی) خرما، خرمالو با عطر و طعم خاص و منحصر بفرد، پسته، بهار نارنج، زعفران، زیره سیاه، عسل خاص وطبیعی طبس، خاکشیر، انواع مربا: (مربای بهار نارنج، مربای نارنجوک (نارنج نارس و کوچک)، مربای بالنگ، مربای پوست پسته، مربای خرما و انجیر، مربای گوجه فرنگی، نان: نون قرص (نان دایره‌ای شکل و خاص شهرستان)، تفتون (نان فانتزی محلی).

جاذبه‌های گردشگری

بارگاه امام زاده حسین بن موسی الکاظم (ع)، امام زاده علی، امام زاده حسین، امام زاده زرگ، امام زاده فشاء، طاق شاه عباس که قدمت آن به ۷۰۰ سال است و از دوران صفویه می‌باشد، باغ گلشن، مزارشیخ ابونصر ایراوه ای (پیرحاجات)، روستای ییلاقی ازمیغان روستای ییلاقی خرو، سد وزنی قوسی کریت با قدمت حدود هزارسال و ۶۰ متر ارتفاع، طاق مشهور به شاه عباس، سد کریت، باغ گلشن، قلعه فدائیان حسن صباح، قلعۀ نایبند، طاق شاه عباس، آبگرم روستای دیگ رستم، روستای سرند وماودر، خانۀ گبر، قلعۀ شاهزاده، قلعۀ غنی‌آباد، قلعۀ هودر، قلعۀ بم، قلعۀ یوسف‌آباد، قلعۀ دختر، قلعۀ کلشانه، قلعۀ حسن‌آباد شجاع، قلعۀ پیرحاجات، قلعۀ جوخواه، قلعۀ پیستان، قلعۀ پرورده، ارگ طبس، قلعۀ کهنه فهالنج، حسینیۀ یوسف‌آباد، مسجد دستگردان، مزارخسروآباد و دره کال جنی و ... مجموعاً بالغ بر ۱۵۵ اثر تاریخی می‌شود.

کشاورزی شهرستان

براساس سرشماری نفوس ومسکن سال ۱۳۸۵ ه‍.ش تعداد افراد شاغل در بخش کشاورزی شهرستان ۴٬۷۰۴ نفر (بخش مرکزی ۲٬۹۲۴ نفر، بخش دستگردان ۷۶۹ نفر و بخش دیهوک ۱٬۰۱۱ نفر) می‌باشد که ۱/۲۱ درصد کل جمعیت شاغل شهرستان را شامل می‌شود و براساس سرشماری کشاورزی سال ۱۳۸۲ تعداد کل بهره‌برداران بخش کشاورزی شهرستان ۶٬۵۹۸ می‌باشد. قرار گرفتن این شهرستان بر سر راه استان‌های کرمان، اصفهان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی و وجود سدهای نهرین، کریت، درۀ بید و امکانات ترابری، ریلی، هوایی و جاده‌ای می‌تواند به یکی از قطب‌های بزرگ اقتصادی و سرمایه‌گذاری در استان مبدل گردد. وسعت زیاد و وجود مناطق مختلف آب و هوایی (تنوع اقلیم) باعث شده تا ۳۴ نوع محصول زراعی و ۲۳ نوع محصول باغی که شامل محصولات سردسیری، معتدله و گرمسیری و همچنین پر آبخواه (برنج) می‌باشد در این شهرستان به عمل آید. سطح زیرکشت محصولات زراعی و باغی شهرستان ۱۲٬۱۵۲ هکتار می‌باشد. منابع تأمین آب کشاورزی شهرستان شامل ۲۱۳ رشته قنات، ۲۰۵ حلقه چاه، ۶۳ دهانۀ چشمه و ۴ رودخانۀ دائمی می‌باشد. مهم‌ترین محصولات زراعی و باغی این شهرستان عبارتند از: غلات (گندم، جو، ارزن، برنج)سبزیجات، جالیز، سیر، خرما، پسته، زعفران و مرکبات. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان طبس دارای ۲ مرکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی در بخش‌های دستگردان و دیهوک و ۵ شرکت تعاونی تولید روستایی در سطح ۵ دهستان شهرستان به کشاورزان و دامداران خدمات خود را ارائه می‌نماید.

فرهنگ و هنر

مردم طبس از ایرانیان قدیم و از نژاد آریایی می‌باشند، اگرچه این شهر به‌عنوان دروازۀ خراسان برای عرب‌ها همیشه مورد توجه و علاقۀ این مهاجرین بوده‌است؛ اما هنوز بسیاری از خصوصیات اخلاقی و عادات ایرانیان قدیم را در میان مردم طبس مشاهده می‌کنیم و در واقع آن‌ها فرهنگ و آداب‌ورسوم اقوام مهاجم را به گونه‌ای لطیف بافرهنگ باستانی و اجدادی خود درهم‌آمیخته و تلفیقی موزون و خوش‌آهنگ ایجاد کرده‌اند.

از نظر مذهب، اهالی شهرستان مسلمان و ۹۹٫۷ درصد آن‌ها شیعۀ دوازده‌امامی هستند.

دیدوبازدیدهای دسته‌جمعی نوروزی و سایر اعیاد از بزرگ‌ترهای فامیل و قبیله و سوگواری‌های محرم‌الحرام و مراسم نخل‌برداری امام حسین و اصغر صغیر و سایر مراسم عزاداری به شیوه‌های خاص، شبیه‌خوانی و نمایش‌های خیابانی مذهبی، نذری‌های متعدد در اعیاد و روزهای خاص و وفات بزرگان دین، برگزاری جلسات متعدد ختم قرآن به‌صورت جمعی در ماه مبارک رمضان به‌صورت ویژه در حسینیه‌ها، تکایا و مساجد و در سایر ماه‌های سال به‌طور عام، برگزاری راهپیمایی و برنامه‌های خاص همه‌ساله در صحرای طبس محل سقوط هواپیماهای جاسوسی آمریکا در ۵ اردیبهشت ۵۷ با مدد اعجاز پروردگار (طوفان شن)، برگزاری همایش‌های مختلف کویر نوردی بین‌المللی و داخلی که همه‌ساله در حال انجام است، برگزاری مراسم ازدواج با شیوه‌های خاص و آداب سنتی ازجمله پاگشا و پاتختی و جشن‌هایی از آن قبیل و رفتن درشب جمعه بر سر مزار متوفیان و شهدا ازجمله رسومات رایج شهرستان طبس بوده و هست.

در شهرستان طبس تعداد چهار کانون آگهی و تبلیغاتی و تعداد هفت چایخانه با کاربری دیجیتال وافی است مشغول به فعالیت هستند.

انتشارات فراونگ طبس تنها انتشارات شهرستان و در عین‌ حال فعال می‌باشد که تاکنون ۹ عنوان کتاب به چاپ رسانیده‌است.

نشریۀ افق طبس به‌صورت ماهنامه و منظم چاپ می‌شود و این شهرستان افزون‌بر نشریۀ مکتوب افق دارای سه نشریۀ الکترونیکی و پایگاه خبری به نام‌های طبس، هودر و گلشن طبس می‌باشد. در شهرستان طبس تعداد چهار مؤسسۀ فرهنگی و هنری اعم از تک‌منظوره و چندمنظوره در زمینه‌های فرهنگی هنری، همایش‌ها و انجمن‌های شعر و ادب فعالیت دارند. دکۀ مطبوعاتی قاصدک در طبس تنها مرکز فعال در توزیع نشریات و روزنامه‌های محلی و سراسری است. تعداد ۲۵ خبرنگار در شهرستان طبس، رویکردها، فعالیت‌ها و اخبار شهرستان را در کوتاه‌ترین زمان اطلاع‌رسانی و منعکس می‌نمایند. طبس دارای نمایندگی دبیرخانۀ کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد خراسان جنوبی در شهرستان است و تعداد ۴۹ کانون فرهنگی و هنری در طبس فعالیت دارند. تعداد چهار مؤسسۀ فرهنگی قرآن و عترت و سه کتاب‌فروشی در شهرستان طبس نیز فعالیت دارند. شهرستان طبس دارای انجمن نمایش و شرکت سینمایی توران فیلم بوده و سه آموزشگاه آزاد هنری و یک خانۀ فرهنگ دیجیتال و دو مرکز بازی‌های رایانه‌ای در این شهرستان فعالیت می‌کنند. از نظر فضای فرهنگی هنری، این شهرستان با توجه به وسعت و جمعیت نیازمند توجه و توسعۀ بیشتری می‌باشد؛ به‌طوری‌که طبس از معدود شهرستان‌هایی است که فاقد مجتمع فرهنگی و هنری می‌باشد. در این شهرستان با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای دیجیتال در محل سالن آمفی‌تئاتر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی راه‌اندازی شده و اکران فیلم از ۴ شهریورماه ۹۴ آغاز گردیده‌است.

• بخش مرکزی شهرستان طبس
  • دهستان پیرحاجات
  • دهستان گلشن
  • دهستان منتظریه
  • دهستان نخلستان

شهر: طبس

• بخش دستگردان
  • دهستان دستگردان
  • دهستان کوه یخاب

شهر: عشق آباد

• بخش دیهوک
  • دهستان دیهوک
  • دهستان کویر

شهر: دیهوک

بیش از ۶۰ درصد مساحت شهرستان طبس، یعنی محدوده‌ای به وسعت ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار را بیابان‌ها تشکیل می‌دهند. ۱۰ درصد بیابان‌های کشور در این شهرستان واقع شده‌اند.

• (تصاویر) گزارش اسپوتنیک از شهر کویری طبس
• حوزه انتخابیه فردوس، طبس، سرایان و بشرویه