شناسنامه

نخستین شناسنامه ایرانی (که در آن زمان سجلد نامیده می‌شد) در دوران قاجار و در تاریخ ۳ دی ۱۲۹۷ برای دختری به نام «فاطمه ایرانی» صادر شد.

با اجباری شدن صدور شناسنامه برای همه ایرانیان در دوران رضاشاه، برخی از روحانیون در برخی شهرها علیه آن فتوا هم صادر شد. آنها مایل به ذکر نام زنان و دختران خود در شناسنامه یا همان «سجل» نبودند و این کار را ورود به عرصه «محارم» خود می‌دانستند.

هر شناسنامه باید حاوی اطلاعات زیر باشد:

اطلاعات مربوط به صاحب سند

• نام و نام خانوادگی و (جنسیت)
• عکس اسکن شده
• شماره شناسنامه
• کد ملی
• تاریخ تولد: روز، ماه و سال در هجری شمسی و هجری قمری
• محل تولد: شهرستان، بخش، دهستان (شهر/روستا)
• نام پدر و نام مادر
• شماره شناسنامه یا کارت ملی پدر و مادر
• محل تولد پدر و مادر
• محل مخصوص ثبت ازدواج و طلاق و مشخصات همسر
• نام فرزندان و مشخصات آن‌ها
• وفات صاحب شناسنامه

اطلاعات مربوط به صاحب سند در گذشته نام - نام پدربزرگ و نام پدر جد (نام پدر به کار نمی‌رود) تاریخ تولد محل تولد شماره شناسنامه عکس و …

اطلاعات مربوط به سند

• شماره مسلسل و سری مخصوص شناسنامه
• تاریخ تنظیم سند: روز؛ ماه و سال در هجری شمسی
• محل تنظیم سند: حوزه، شهرستان، بخش، دهستان (شهر/روستا)
• نام و نام خانوادگی مأمور تنظیم‌کننده سند؛ امضاء مأمور صدور و مهر اداره
• محل توضیحات (مانند تغییر نام)
• محل مخصوص ضرب مهرهای اضطراری (مانند مهر شرکت در انتخابات)

مطابق قانون تنها نهادهای زیر مجاز به ضرب مهرهای مربوطه روی شناسنامه هستند:

• سازمان ثبت احوال کشور
• دفاتر اسناد رسمی ازدواج و طلاق
• نمایندگی‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور
• اداره تشخیص هویت نیروی انتظامی
• پلیس بین‌المللی
• اداره کل انتخابات وزارت کشور

حذف نام زوج از شناسنامه زوجه امکان‌پذیر است اگر در دوران عقد جدایی انجام شده باشد و دوشیزه بودن زوجه مطابق احکام قضایی و سند طلاق قابل استنباط باشد. در غیر اینصورت ممکن نمی‌باشد مگر به حکم دادگاه صالح در این موضوع. دادگاه نیز در صورت احراز ضرورت و اتفاق کامل نسبت به حذف نام همسر سابق حکم خواهد داد. بنا به گزارش برخی سایت‌های خبری، افراد سودجویی هستند که در قبال دریافت مبالغ کلان نام همسر سابق مشتریان خود را از شناسنامه‌های آن‌ها پاک می‌کنند، وقتی شناسنامه جدید خالی از نام همسر سابق در اختیار مشتری قرار گرفت و او از اصالت آن با روش‌هایی مانند گرفتن گذرنامه یا افتتاح حساب بانکی اطمینان پیدا کرد به شخص معتمد اجازه می‌دهد که پول را پرداخت کند. یکی از وکلای دادگاه خانواده در گفتگو با «جام جم» اظهار می‌کند، چند نفر از موکلان خودم یا همکارانم که با همسر سابق خود فرزند مشترک نداشته‌اند با پرداخت پول، نام همسر سابق خود را از شناسنامه‌شان پاک‌کرده‌اند. هر واقعه طلاق و ازدواجی که در محضر رخ دهد، در شناسنامه درج‌شده و اعلامیه آن به ثبت‌احوال فرستاده می‌شود تا برود و در سند اصلی فرد ثبت شود، و بعد از آن دیگر امکان تغییر آن وجود ندارد، و اگر، بر اساس حکم دادگاه نیز تغییری صورت بگیرد به شکل توضیح در آن سند اصلی ثبت می‌شود. در این حالت چون واقعه ازدواج قبلاً در سند اصلی هویتی شخص در سازمان درج‌شده، امکان حذف آن وجود ندارد به همین دلیل اگر شخصی ادعا کند که می‌تواند آن را تغییر دهد ادعای کذب کرده‌است و البته هر شخصی می‌تواند از سازمان ثبت‌احوال تقاضای گواهی تجرد کند. در این گواهی درج می‌شود که شخص تاکنون ازدواج‌کرده، طلاق گرفته یا مجرد بوده‌است.

شناسنامه در دو صورت باطل می‌شود، یکی ترک تابعیت ایران و دیگری فوت.

• اسناد هویتی در ایران
• کارت شناسایی ملی
• گواهی‌نامه رانندگی در ایران
• گذرنامه ایرانی
• گذرنامه

• Council of Europe. Committee of Ministers (2005). Identity and Travel Documents and the Fight Against Terrorism: Recommendation Rec(2005)7 (به انگلیسی). Council of Europe.
• Jane Caplan, John C. Torpey (2001). Documenting Individual Identity: The Development of State Practices in the Modern World (به انگلیسی). Princeton University Press.