شروانشاهان
شروانشاهان دودمانهای پادشاهی محلی در شروان (ناحیهای در قفقاز) و اطراف آن بودند، که از اواخر سده دوم تا اوایل سده دهم خورشیدی بر بخشها یا همه این سزمینها فرمان میراندند. مرکز شروانشاهان در آغاز شهر شابران (شاوران) بود، اما در دورههای مختلف شهرهای دیگری را نیز مرکز حکومت شان شدند. نخستین سلسله شروانشاهان در اوایل حکومت عباسیان به قدرت رسید. سرانجام در سال ۹۱۷ خورشیدی (۹۴۵ قمری) به دست شاه تهماسب یکم صفوی برافتاد.
مزیدی/کسرانی/دربندی | |
---|---|
کشور | جمهوری آذربایجان روسیه |
بنیانگذاریشده | ۸۶۱ |
بنیانگذار | یزید بن مزید شیبانی |
آخرین حاکم | ابوبکر میرزا |
عنوانها | شاه شیروان شاه لایزان امیر دربند |
شاخهها | ۱۵۳۸ |
شاخه(های) فرعی | شرواشیدزه قراکشیش |
شروانشاهان در دورهٔ سلجوقیان همچنان در قدرت خود باقی بودند و با پادشاهان آن سلسله رابطه داشتند و گاه نیز مطیع و خراجگزارشان میشدند. مهمترین دوره پادشاهی این سلسله عهد منوچهر دوم است. او اگرچه عنوان «خاقان اکبر» را داشت، اما تابع سلجوقیان عراق بود. این وضعیت تا پایان پادشاهی طغرل بن ارسلان آخرین پادشاه سلجوقی عراق ادامه داشت و از این پس، پادشاهان شروان تابع و باجگزار شاهان گرجی شدند و با آنان وصلت کردند.
هنگامی که جلالالدین خوارزمشاه بر آذربایجان تسلط یافت، شروان مدتی خراجگزار او بود. همچنین شیخ جنید و شیخ حیدر در جنگ با شروانشاهان به قتل رسیدند ولی شاه اسماعیل یکم صفوی انتقام آنها را از شروانشاهان گرفت و نواحی شروان را به باد غارت داد. دولت این خاندان تا سال ۹۱۷ خورشیدی (۹۴۵ ه.ق) دوام داشت و در این سال به دست شاه تهماسب یکم صفوی نابود گردید؛ ولی بعداً دو تن دیگر نیز به حکومت رسیدند.
ایرانیشدن فرهنگی شروانشاهان در زمان یزید بن احمد (یزید دوم) (۳۸۱ ق) شکل گرفت. مینورسکی مینویسد: «این واقعیت که یزید بن احمد و دخترش شمکویه در شابران دفن شدند، با توجه به پیدایش ناگهانی نامهای ایرانی در میان نوادگان او حایز اهمیت است. احتمال بسیار دارد که این نوآوری ناشی از ازدواج یزید با شاهزاده خانمی از خاندانهای قدیمی محلّی بوده باشد.»
شاهان شروان
سلسله اول، دودمان مزیدی
|
|
سلسله دوم، دودمان کسرانی
|
|
سلسله سوم، خاندان دربندی
|
|
سلسله چهارم، مدعیان تاج و تخت
|
|
حکام ایرانی شروان
|
|
جستارهای وابسته
- کاخ شیروانشاه
- جنگ صفویان با شروانشاهان (۱۵۴۷)
منابع
- لغتنامه دهخدا
- غفاریفرد، عباسقلی، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، سازمان سمت، ۱۳۸۱.
- ↑ State historical architecture museum "The Shirvanshahs’ Palace" بایگانیشده در ۴ آوریل ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine – "Two lions and the head of the bull between them was the symbol of the Shirvanshahs. Lions symbolized the power and strength of the Shirvanshahs, the head of the bull symbolized abundance."
- ↑ تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، (ص ۶۱)
- ↑ مینورسکی، و: تاریخ شروان و دربند. ترجمه محسن خادم، تهران: ۱۳۷۵. متن، ص: ۱۴۸.