سلمانشهر
سَلمان‌شَهر (نام پیشین: ساقی کلایه همچنین شناخته میشود: متل قو) یکی از شهرهای استان مازندران در ایران است. مردم سلمانشهر از قومیت طبری هستند که ریشه در قوم تپوری دارند و به زبان طبری (مازندرانی) با گویش کلارستاقی صحبت می‌کنند. سلمانشهر با جمعیت ۹٬۶۵۶ تن در فاصله ۸ کیلومتری شرق شهر عباس‌آباد و ۵ کیلومتری غرب شهر کلارآباد قرار دارد. این شهر در شهرستان عباس‌آباد و بخش سلمانشهر قرار داردو مساحت آن ۷۵۰ هکتار است.
| سلمانشهر | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | مازندران |
| شهرستان | عباس‌آباد |
| بخش | سلمان شهر |
| نام(های) دیگر | متل قو ساقی کلایه |
| نام(های) پیشین | ساقی کلایه |
| سال شهرشدن | ۱۳۴۱ |
| مردم | |
| جمعیت | ۹٬۶۵۶ |
| رشد جمعیت | |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | -۲۰ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین بارش سالانه | ۱۱۰۰ تا۱۵۰۰ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | تقریباً۲۰روز |
| اطلاعات شهری | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۱۱۵۴۶۱٬۳ |
جمعیت و زبان
سلمانشهر بر اساس آخرین آمار سازمان سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵ جمعیتی بالغ بر ۹٬۶۵۶ نفر را دارد و مردم آن به گویش کلارستاقی زبان مازندرانی گویش می‌کنند. دو گویش طبری کجوری و طبری کلارستاقی زیر مجموعه گویش کهن طبری رویانی هستند که از شهرستان نور تا شهرستان تنکابن گویش میشود. گویش طبری رویانی زبان حکام اسپهبد رویان نیز بوده‌است.
تاریخچه
پیشینه و نام
نام تاریخی این منطقه لنگا است. سرزمین لنگا از نمک‌آبرود تا نشتارود امتداد داشت. نام لنگا به سال ۲۷۷ ه.ق به عنوان یکی از آبادی‌های غرب طبرستان برای اولین بار در تاریخ مازندران آمده‌است. از لنگا در زمان‌های قبل از حکومت علویان همیشه به عنوان یک آبادی از ولایات رویان یاد شده‌است. در گذشته منطقه رویان از شهرستان نور، نوشهر، چالوس، تنکابن و گاهی مرز غربی آن تا رودسر ادامه می‌یافت.
لینگا در زبان مازندرانی به معنی تراش یافته است و مخفف واژه مالینگا در زبان مازندرانی است. مالینگا در زبان مازندرانی همچنین به محل اطراف و پایگاه گفته میشود. همچنین واژه لینگ و لنگ در زبان مازندرانی به معنای پا است.
در گذشته بندری به نام شرابه کلا در این ناحیه وجود داشت و بعدها شهری آباد به نام مرعشی کلا در این ناحیه شکل گرفت.
جمشید جوانشیر متولد ۱۳۰۳ در تهران ، سرمایه گذاری خود را درون جنگلهای شمال ایران در منطقه نزدیک به دریا و حوالی روستای کلارآباد، با ساخت باغ مرکبات ۱۴ هزار هکتاری (این باغ بعد از ۱۰ سال تلاش شبانه روزی جوانشیر در سال۱۳۴۲ به خاطر نامساعد بودن خاک محل و بروز یک زمستان سخت بی حاصل ماند) که بزرگترین باغ مرکبات زمان خود در ناحیه شمال کشور بود و متلی در حاشیه دریا به نام «متل قو» شروع کرد.
سلمانشهر پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ساقی‌کلایه نام داشت اما به خاطر وجود متلی به نام متل قو به این نام نیز خوانده می‌شد، و پس از سال ۱۳۶۷ نام این شهر به سلمانشهر تغییر پیدا کرد. رشد این شهر مرهون فردی به نام جمشید جوانشیر است، سلمانشهر، شهر جدیدی است که با شروع شهرک سازی در اوایل سال ۱۳۴۰ پا گرفت و در سال ۱۳۴۱ دارای شهرداری شد. پس از ایجاد شهرداری، همسر جوانشیر به نام پریمرز فیروزگر به عنوان اولین شهردار زن ایران در این پست قرار گرفت. اولین شهرک ساخته شده در این منطقه، دریا گوشه نام داشت.
دوران باستان
استان مازندران پیش از اسلام تپورستان (به پهلوی: 
) نامیده می‌شد که برگرفته از نام قوم تپوری (به یونانی: Τάπυροι) می‌باشد که پس از اسلام قوم طبری نام گرفتند و سرزمینشان طبرستان نامیده شد.
به گفته واسیلی بارتلد تپوری‌ها در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب اسکندر مقدونی و بعد مغلوب اشکانیان شدند و اشکانیان در قرن دوم ق.م آنها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تصرف تپوری‌ها درآمد و بطلمیوس در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر فقط از تپوری‌ها نام می‌برد. به گفته مجتبی مینوی قوم آمارد و قوم تپوری در سرزمین مازندران می‌زیستند و تپوری‌ها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه‌ای مازندران سکونت داشتند. در سال ۱۷۶ ق.م فرهاد اول اشکانی قوم آمارد را به ناحیه خوار کوچاند و تپوری‌ها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد. شهرهای آمل، چالوس، کلار، سعیدآباد و رویان جزئی از سرزمین قوم تپوری بودند. سرزمین لنگا و تنکابن بخشی از سرزمین دو قوم تپوری و آمارد بود.
جاذبه‌های گردشگری
این شهر در مسیر ارتباطی چالوس و تنکابن واقع‌شده‌است و نقش تفرجگاهی قوی دارد. مجاورت با دریای خزر و داشتن ساحل ماسه‌ای مناسب در تمامی نواحی شمالی شهر ارتفاعات ییلاقی و جنگلی زیبا در دامنه کوه البرز در نواحی جنوبی شهر، فاصله‌ای اندک بین ساحل دریا و دامنه کوه، و نزدیکی غاری استثنایی به نام غار دانیال جذابیت این منطقه را دو چندان کرده‌است. در ایام تعطیلات جمعیت این شهر به ۲۰۰ هزار نفر نیز افزایش می‌یابد.
غار دانیال
غار دانیال که با نام های کردکوی، گرده‌کوه و چاری نیز شناخته میشود، در نزدیکی روستای دانیال در سلمانشهر در استان مازندران واقع شده است و دومین غار بزرگ رودخانه ای ایران، بعد از غار قوری قلعه پاوه در کرمانشاه، به شمار میرود. دمای غار حدود ۲۳ سانتی‌گراد و دمای آب حدود ۱۷ سانتی‌گراد است که در تمامی طول سال ثابت است.
مناطق مسکونی
مهم‌ترین منطقه مسکونی سلمان شهر دریاگوشه است. دهکده شیرین، شهرک لاکوده و شهرک یاس قو از مهم‌ترین شهرک‌های این شهر توریستی محسوب می‌شوند.
منابع
- ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
- ↑ «مرکز پژوهشها - تغییر نام شهر گوهردشت از توابع بخش مرکزی شهرستان کرج به رجایی شهر و شهر ساقی کلایه از توابع بخش مرکزی شهرستان تنکابن به سلمانشهر». rc.majlis.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۴-۰۵.
- ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۱۹۰.
- ↑ نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴.
- ↑ نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۱۸.
- ↑ علی اصغر یوسفی نیا، لنگا، ۲۰.
- ↑ یوسفی‌نیا، علی‌اصغر (۱۳۵۶). لنگا. انتشارات وزارت فرهنگ و هنر. ص. ۲۱.
- ↑ یوسفی‌نیا، علی‌اصغر (۱۳۵۶). لنگا. انتشارات وزارت فرهنگ و هنر. ص. ۹۵.
- ↑ ملک، تحریریه پست (۲۰۲۲-۰۶-۱۱). «متل قو، تاریخچه و جاذبه‌های گردشگری». بلاگ پست ملک. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۱۹.
- ↑ "داستان متل‌قو؛ از تولد تا انفجار". IranWire | خانه. Retrieved 4 Jun 2020.
- ↑ عمادی، اسدالله (۱۳۷۲). بازخوانی تاریخ مازندران. نشر فرهنگ خانه مازندران. ص. ۷۲.
- ↑ مارکوارت، یوزف (۱۳۷۳). ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی. ترجمهٔ مریم میر احمدی. تهران انتشارات اطلاعات. ص. ۲۴۵.
- ↑ BORJIAN, HABIB (2004). "Mazandaran: Language and People (The State of Research)". Yerevan State University (به انگلیسی): 289. doi:10.1163/1573384043076045.
- ↑ بارتلد، واسیلی (۱۳۰۸). تذکره جغرافیای تاریخی ایران. اتحادیه تهران. ص. ۲۸۳.
- ↑ مینوی، مجتبی (۱۳۴۲). مازیار. موسسه مطبوعاتی امیرکبیر. ص. ۹.
- ↑ محمدپور، صفرعلی (۱۳۸۶). چالوس در آیینه تاریخ. انتشارات کلام مسعود. ص. ۳۷۰.
- ↑ یوسفی‌نیا، علی‌اصغر (۱۳۵۶). لنگا. انتشارات وزارت فرهنگ و هنر. ص. ۷۱.
- ↑ «متل قو کجاست؟ - تور غار آبی دانیال». تور طبیعت گردی هایپرشیا | تور فروردین 96. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۰۴.
- ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۱۹۰.