سلطان
سلطان عنوانی‌است با معانی تاریخی مختلف. ریشه آن از لغت سلطه در عربی به معنای قدرت و فرمانروایی گرفته‌شده‌است. بعدها این عنوان به فرمانروایانی اطلاق می‌شد که دارای قدرت کامل (اینکه زیر حکم فرمانروایی دیگر نیستند) در زمان خویش بوده‌اند. به منطقه‌ای که تحت حکومت یک سلطان است سلطان‌نشین می‌گویند.
عبارت «سلطان» دارای اهمیت مذهبی و استفاده از آن محدود به کشورهای اسلامی است در مقابل شاه عبارتی سکولارتر است و هم در کشورهای اسلامی و هم در کشورهای غیراسلامی استفاده می‌شود.
در سال‌های اخیر، «سلطان» توسط پادشاهان معاصر که مایلند بر اقتدار سکولار خود تحت حاکمیت قانون تأکید کنند، با «شاه» جایگزین شده‌است. یک نمونه قابل توجه مراکش است که پادشاه آن در سال ۱۹۵۷ عنوان خود را از سلطان به شاه تغییر داد.
سلطان‌ها و سلطان‌نشین‌های پیشین
آناتولی و آسیای میانه
قفقاز
- سلطان‌نشین الیسو
شام و عربستان
- در سوریه
- در یمن امروزی سلطان‌نشین‌های کوچک و پرشمار:
- در عربستان سعودی امروزی:
- سلطان عمان
شمال آفریقا
- در الجزایر: سلطان‌نشین توگورت
- در مصر:
- سلطان‌های ایوبیان
- سلطان‌های مملوک
- سلطان‌های دودمان محمدعلی
- در مراکش، تا سلطان محمد پنجم که عنوانش در ۱۴ اوت ۱۹۵۷ به ملک تغییر کرد (با حفظ عنوان امیرالمؤمنین)
- در سودان:
- سلطان‌نشین دارفور
- دار المسالیت
- دار قیمر
- سلطان‌نشین فنج سینار
- کردفان
- در چاد:
شاخ آفریقا
- سلطنت اجوران
- سلطنت عدل
- سلطان‌نشین مجرتین
- سلطان‌نشین اسحاق
- سلطان‌نشین حبر یونس
- سلطان‌نشین غلدی
- سلطان‌نشین عفر
- سلطان‌نشین حرار
- سلطان‌نشین هوبیو
- سلطنت ایفات
- سلطان‌نشین موگادیشو
- سلطان‌نشین سوا
- سلطان‌نشین وارسانگالی
- سلطان‌نشین بیمار
جنوب شرق آفریقا و اقیانوس هند
- سلطان‌نشین آنگوچه
- سلطان‌های قمر
- سلطان‌نشین مایوت
- سلطان‌نشین زانزیبار
- در کنیا:
- پاته
- ویتو
- در تانگانیکا
غرب و مرکز آفریقا
- در کامرون:
- در جمهوری آفریقای مرکزی:
- در نیجر
- در نیجریه
جنوب آسیا
- سلطان‌نشین بهمنی
- سلطان‌نشین‌های دکن: عمادشاهیان، برید شاهیان، عادل‌شاهیان، قطب‌شاهیان و نظام‌شاهیان
- سلطان‌نشین دهلی
- شاهی بنگاله
- سلطان‌نشین گجرات
- سلطان‌نشین جونپور
- سلطان‌نشین کاندش
- سلطان‌نشین مالوا
- سلطان‌نشین میسور
- سلطان‌نشین لاکشادویپ و کانور
- سلطان‌نشین کشمیر
- سلطان‌نشین مالدیو
شرق و جنوب شرق آسیا
در اندونزی (هند شرقی هلند سابق):
- در کالیمانتان
- سلطان‌نشین بانجار
- سلطان‌نشین برائو
- سلطان‌نشین بولونگان
- سلطان‌نشین گونونگ تابور
- سلطان‌نشین کوبو
- سلطان‌نشین کویتی کارتنگرا
- سلطان‌نشین ممپاواه
- سلطان‌نشین پاسر
- سلطان‌نشین پونتیاناک
- سلطان‌نشین سامبالیونگ
- سلطان‌نشین سامباس
- در سولاوسی
- سلطان‌نشین بوتون
- سلطان‌نشین بونه
- سلطان‌نشین گووا
- سلطان‌نشین لووو
- سلطان‌نشین سوپنگ
- سلطان‌نشین واجو
- در جاوه
- سلطان‌نشین بانتن
- سلطان‌نشین سیربون
- سلطان‌نشین دماک
- سلطان‌نشین پاجانگ
- پادشاهی سومدانگ لارانگ
- سلطان‌نشین ماتارام
- سلطان‌نشین جاکارتا
- در جزیره مادورا: پامکاسان
- در جزایر ملوک
- سلطان‌نشین ایها
- سلطان‌نشین هونیموا
- سلطان‌نشین هواموال
- سلطان‌نشین تاناه هیتو
- سلطان‌نشین ترناته
- سلطان‌نشین تیدوره
- سلطان‌نشین باکان
- سلطان‌نشین جیلولو
- سلطان‌نشین لولودا
- در جزایر سوندای کوچک
- در مجمع‌الجزایر ریائو: سلطان‌نشین لینگگا-ریائو
- در سوماترا
- سلطان‌نشین آچه
- سلطان‌نشین آساهان
- آواک سونگای
- سلطان‌نشین دلی
- سلطان‌نشین ایندراگیری
- سلطان‌نشین لانگکات
- سلطان‌نشین پالم‌بانگ
- سلطان‌نشین پاگارویونگ
- سلطان‌نشین پلاوان
- سلطان‌نشین پرلاک
- سلطان‌نشین ریائو-لینگا
- سلطان‌نشین سامودرا پاسای
- سلطان‌نشین سردانگ
- سلطان‌نشین سیاک
در مالزی:
- در مالزی شبه‌جزیره‌ای:
- پرلیس
- سلطان‌نشین جوهور
- سلطان‌نشین کداح
- سلطان‌نشین کلانتان
- سلطان‌نشین پاهانگ
- سلطان‌نشین پراک
- سلطان‌نشین سلانگور
- سلطان‌نشین ترنگانو
- سلطان‌نشین ملاکا
در برونئی:
در چین:
- دالی
در فیلیپین:
- سلطان‌نشین بوایان
- سلطان‌نشین ماگوئیندانائو
- سلطان‌نشین سولو
- سلطان‌نشین راناو
در تایلند:
- سلطان‌نشین پاتانی
- سلطان‌نشین سینگگورا
سلطان‌های کنونی
سلطان‌های کشورهای مستقل
سلطان حسن البلقیه سلطان برونئی
سلطان هیثم بن طارق آل سعید سلطان عمان
سلطان‌ها در پادشاهی‌های فدرال
سلطان ابراهیم اسماعیل، سلطان جوهور و وابستگی‌هایش
سلطان صلاح‌الدین، سلطان کداح
محمد پنجم کلانتان، سلطان کلانتان و وابستگی‌هایش
السلطان عبدالله رعایه‌الدین، سلطان پاهانگ
سلطان نزرین شاه، سلطان پراک و وابستگی‌هایش
سلطان شرف‌الدین ادریس شاه، سلطان سلانگور
سلطان میزان زین‌العابدین، سلطان ترنگانو
سلطان با قدرت در جمهوری
سری سلطان Hamengkubuwono X، سلطان و فرماندار منطقه ویژه یوگیاکارتا در اندونزی
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ James Edward Montgomery (2004). ʻAbbasid Studies: Occasional Papers of the School of ʻAbbasid Studies, Cambridge, 6-10 July 2002. Peeters Publishers. p. 83. ISBN 978-90-429-1433-9.
- ↑ Riad Aziz Kassis (1999). The Book of Proverbs and Arabic Proverbial Works. BRILL. p. 65. ISBN 90-04-11305-3.