وخش (رود)

رود وخش یکی از بزرگ‌ترین شاخابه‌های آمودریا است و از بخش شرقی رشته‌کوه آلای در مسافت ۵۲۴ کیلومتری جاری می‌شود. حوزهٔ آبریز روی وخش ۳۹٬۱۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد. شاخه‌های بزرگ‌تر آن از کوه‌های پشت آلای آغاز شده، در سرچشمه خود به نام قرسو نامیده می‌شود. در مناطق پایین‌دست‌تر آن را قزل‌سو می‌نامند.

قزل‌سو از طرف چپ شاخه‌های متعددی دارد و پس از عبور از وادی آلای در حدود تاجیکستان با شاخاب دیگری به نام مُغ‌سو همراه می‌شود. مغ‌سو از حدود شمال شرقی پامیر سرچشمه گرفته و در سرچشمه خود بلندکیک نامیده می‌شود. در مسیر رود؛ مغ‌سو با قزل‌سو یکی شده سرخ‌آب را تشکیل می‌دهند. سرخاب‌دریا در قسمت شرقی با خِنگاب یکجا شده و نام وخش را به خود می‌گیرد.

دورهٔ سیرابی وخش ماه‌های ژوئن-ژوئیه می‌باشد. آب آن همیشه کم و زیاد می‌شود. در فصل سیرابی در یک ثانیه ۸۳۶ متر مکعب آب در آن جاری می‌شود، که این میزان با ٪۲۰٫۴ از آورد سالانه برابر است. دورهٔ کم‌آبی آن ماه‌های دسامبر، ژانویه، فوریه و مارس است.

• http://countrystudies.us/tajikistan/14.htm:مقاله از گلن کرتیس:Glenn E. Curtis, ed. Tajikistan: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress 1996
• نقشه در سایت http://enrin.grida.no/htmls/tadjik/vitalgraphics/eng/html/u11.htm بایگانی‌شده در ۹ مه ۲۰۰۵ توسط Wayback Machine
• [[[:tg:Вахш|ویکی|پدیا تاجیکی]]]