سرحد (بلوچستان)

• کوه تفتان
• از مشخصات عمده این ناحیهٔ (سرحد) کوهستانی، درّه‌های عمیق است که کوه تفتان در مرکز آن واقع شده‌است. ظاهر اکثر مناطق ناحیهٔ سرحد، خشک است امّا دامنه‌های تفتان را می‌توان تا حدودی استثناء گرفت که حاصل آبی است که با آب شدن برف‌ها در قلّهٔ تفتان در تابستان سرسبز شده‌است.

امان‌الله جهانبانی در سال ۱۳۰۸ منطقهٔ سرحد و نواحی اطراف آن را دزدآب(دزآپ) ذکر می‌کند که حدود ۵۰۰۰ نفر جمعیت داشته‌است. وی در کتاب خاطرات خود، جمعیت سرحد را شامل طوایف سیستان و بلوچ با بیشترین درصد جمعیتی ذکر می‌کند. بلوچستان، عبدالرضا سالار بهزادی.

محققانی همچون اعتمادالسلطنه و سایر محققان اولین ساکنان سرحد را مردم بلوچ با بیش‌ترین درصد جمعیتی ذکر می‌کند. به‌نقل از کتابچهٔ میرزا مهدی‌خان و کتاب احیالملوک (ملک غیاث الدین)، ساکنان سرحد، طوایف بلوچ هستند مشتمل برشهلی بر ۵۰۰خانوار، میر۵۰۰ خانوار، یاراحمدزهی۲۰۰خانوار، نارویی ۲۰۰ خانوار، گمشادزهی ۱۰۰خانوار، مزارزهی ۳۰ خانوار، ریگی ۱۰۰خانوار، کرد (سهراب‌زهی) ۱۰۰ خانوار، بامری و برهان‌زهی ۶۰ خانوار، مرادزهی ۲۰ خانوار و سالارزهی ۱۵ خانوار. سرپرسی سایکس و اعتمادالسلطنه، جمعیت بلوچ را دارای بیش‌ترین شمار جمعیتی سرحد و ایل شهلی بر به عنوان اولین ساکن سرحد یادشده و ائل شهلی بر، میر، یاراحمدزهی و نارویی و قنبرزهی را مهم‌ترین طایفه این منطقه (سرحد) دانسته‌است.

جمعیت

پرجمعیت‌ترین طایفه سرحد طایفه یاراحمدزهی (شهنوازی)و قنبرزهی است با جمعیتی بالغ بر ۳۰هزار نفر که به صورت پراکنده در سرحد و دیگر نقاط بلوچستان ساکن هستند

این ناحیه مرزی، از دوران صفویان و پس از آن دارای سیستم ناحیه‌ایِ سنتی مبتنی بر داد و ستد نابرابر میان کشاورزان واحدهای محلی و گروه قومی غالب بوده‌است که خراجی را به عنوان تضمین دسترسیِ کشاورزان به زمین جمع‌آوری می‌کردند.

در سده‌های اخیر سیاست‌های ویژه حکومت مرکزی در واگذاری اختیار به اقوام محلی جهت مرزبانی، همکاریِ ناحیه‌ایِ اقوام با یک‌دیگر، شمار و انسجام داخلیِ اقوام و ارتباط اقوام با حکومت مرکزی از عوامل مؤثر در توسعه سیستم ناحیهٔ سنّتی بوده‌است. ولی امروزه گسترش حکومت متمرکز به ازهم‌گسستن آن سامانه انجامیده و سیستم اقتصادی - سیاسیِ ناحیه را دگرگون کرده‌است.