ساختمان اداره پست ایران

این بنا میان سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ خورشیدی با هزینه پانصد هزار تومان و با مساحت ۱۵ هزار متر مربع در خیابان سپه بنا نهاده شد. معمار این بنا نیکلای مارکف معمار برجسته ایرانی گرجستانی بود.

ساختمان این موزه برای اداره پست و گمرک با شیوه معماری ملی ساخته شده و از جمله بناهای سترگ و باشکوه این شیوه از معماری ایرانی دوره رضاشاه به‌شمار می‌رود.

در معرفی ساختمان پست در کتاب «یادگار عمر» نوشته عیسی صدیق چنین آمده‌است:

«روز سوم مرداد ۱۳۱۳، یکصد و بیست عدد کارت دعوت برای افتتاح عمارت جدید پست که دو روز بعد یعنی ۵ مرداد انجام می‌گرفت، برای نمایندگان و رئیس مجلس از طرف رئیس‌الوزرا ارسال شد.»

و سپس به قرارگیری زمین آن در اطراف میدان مشق اشاره می‌شود و اینکه محل پستخانه به جای قراول‌خانه‌های پیشین، در بخش جنوبی میدان در نظر گرفته شد. ساخت بنای پست طولانی‌ترین پروژه مارکف به‌شمار می‌رود و این مسئله درست در اوج دوران توسعه پهلوی یکم است. این بنای سترگ با نمای آجری و سنگی با ترکیبی متقارن در ضلع جنوبی میدان مشق (مکانی که قرار بود مرکز اداری شهر باشد) ساخته شد. ساختمان موزه (پست قدیم) همچنین نمایشی‌ترین کار مارکف است. بقیه ساخت و سازهای او یا در دل باغ و حیاطی پیرامونی ساخته شده یا به وسیله خیابان‌های کم عرضی احاطه شده‌اند. نمای ورودی بنای پست از سمت دروازه میدان مشق یا همان سردر باغ ملی به خوبی خودنمایی می‌کند و در برابر بناهای کم‌پهنا پیرامونی طول ساختمان موزه (پست قدیم) و بیرون‌آمدگی ویژه ورودی‌اش با صلابت حجم گسترده و موزونش را به نمایش می‌گذارد. توضیح نویسندگان کتاب چنین است:

«مارکف در استفاده از شیوه آرت دکو در این بنا، این بار عمدتاً متوجه مراجع سبک‌های تاریخی کلاسیک و باروک است. با وجود استفاده از حیاط مرکزی در طرفین بنا و هندسه هشت ضلعی در ورودی از آن جا که این عناصردر اشکال خالص معماری ایرانی و اسلامی مورد استفاده قرار نگرفته‌اند، چندان تأثیری در تغییر جهت گرایش اصلی ساختمان به سمت معماری دوره اسلامی یا باستانی ایران ندارند.

کارکرد اداری و به ویژه کارکردی که در چند سده پیشترش در میان مردم پیشینه نداشته، به نظر می‌رسد مارکف را بر آن داشته که به جای بهره‌گیری از تقارن و تعادل و عناصر معماری ایرانی، از قدرت و تأثیرگذاری باروک سود جوید، چرا که مردم آن زمان باید به اداره جدیدی اطمینان می‌کردند و بسته‌های پستی خود را به آن جا می‌سپردند. این ویژگی کارکردی در بنای پست باعث شده برای تفاوت آن با ساختمان مشابه چنین کارکردی در یکی از کشورهای اروپایی ظاهراً به استفاده از قوس پنجره‌ها و سر ستون‌های هخامنشی در نیم ستون‌های نما اکتفا شود. اما در واقع فضای غالب و درونی بنا همچنان دارای روحیه تعادل و تقارن چیدمان‌های حجمی با در نظر گرفتن روحیه انسان ایرانی است. از سوی دیگر، ساختمان پست را می‌توان شاخص‌ترین معماری پیرو سبک آرت دکو در ایران نامید.پلان ساختمان به صورت متقارن با دو بال جانبی است که در دو بال جانبی به صورت حیاط مرکزی میباشد. همچنین پلان قسمت مرکزی به شکل باسیلیکا و مرتفع طراحی شده . نمای جنوبی ساختمان دارای آجرکاری با ازاره از سنگ داغون میباشد و نیز نما داری قوسهای جناغی اسلامی میباشد با نیم ستونهای سنگی و سر ستونهای هخامنشی . سقف به صورت شیروانی است. این بنا از ساختمانهای به سبک تلفیقی است که از شیوهای اصفهانی و پارسی به همراه سبک نئوکلاسیک غرب در آن استفاده شده است.

• میدان مشق
• موره ارتباطات
• میدان توپخانه
• سر در باغ ملی
• کاخ شهربانی
• ساختمان شرکت سهامی فرش ایران
• ساختمان صندوق بانک ملی ایران