زاویه محاطی

زاویهٔ محاطی با یک قطر

اگر O مرکز دایره باشد، دو نقطهٔ بر روی محیط دایره انتخاب کنید و آن‌ها را به ترتیب V و A بنامید. V را به O وصل کنید و آن را ادامه دهید تا با پیرامون دایره در نقطهٔ B برخورد کند. چون این خط از مرکز دایره گذشته‌است پس قطر دایره‌است در نتیجه V در یک سوی قطر و B در سوی دیگر آن جای گرفته‌است. حال زاویه‌ای بکشید که راس آن در نقطهٔ V باشد و دو لبهٔ آن از A و B بگذرد.

نقطهٔ A را به O وصل کنید. زاویهٔ BOA یک زاویهٔ مرکزی است. آن را θ بنامید. دو پاره خط OA و OV با هم برابرند چون هر دو شعاع دایره‌اند. پس مثلث VOA متساوی‌الساقین است. در نتیجه دو زاویهٔ BVA (زاویهٔ محاطی) و VAO با هم برابرند. هر دوی این زاویه‌ها را ψ می‌نامیم.

زاویه‌های BOA و AOV با هم مکمل اند و مجموع آن‌ها ۱۸۰ درجه می‌شود. چون خط VB از O می‌گذرد و یک خط راست است پس اندازهٔ زاویهٔ AOV از رابطهٔ ۱۸۰° − θ بدست می‌آید.

از سوی دیگر می‌دانیم که مجموع زاویه‌های داخلی مثلث ۱۸۰ درجه‌است. سه زاویهٔ داخلی مثلث VOA عبارتند از: ۱۸۰° − θ و ψ ،ψ. بنابراین:

${\displaystyle 2\psi +{180}^{\circ }-\theta ={180}^{\circ }}$

۱۸۰° را از دو سوی تساوی کم می کنیم.

${\displaystyle 2\psi =\theta ,}$

که در آن θ زاویهٔ مرکزی کمان AB است و ψ زاویهٔ محاطی همان کمان است که اندازه‌ای برابر با نصف آن دارد.

زاویهٔ محاطی و مرکز دایره درون آن

دایره‌ای با مرکز O را در نظر بگیرید. سه نقطهٔ V, C و D را بر روی آن برگزینید. دو پاره خط VC و VD را بکشید. زاویهٔ DVC یک زاویهٔ محاطی است. حال خط VO را بکشید و آن را ادامه دهید تا با سوی دیگر دایره در نقطهٔ E برخورد کند. کمان روبرو به زاویهٔ محاطی DVC، کمان DC نام دارد.

کمان DC نقطهٔ E را در بر می‌گیرد و می‌دانیم که این نقطه بر روی قطری از دایره قرار دارد. از سوی دیگر زاویه‌های DVE و EVC هر دو زاویهٔ محاطی‌اند. در بخش پیشین بدست آوردیم که اگر یک ضلع زاویهٔ محاطی از مرکز دایره بگذرد اندازهٔ آن برابر نصف کمان روبروی آن است. حال از داده‌های بخش پیشین بهره می‌گیریم:

${\displaystyle \mathrm{\angle }DVC=\mathrm{\angle }DVE+\mathrm{\angle }EVC.}$

پس داریم:

${\displaystyle {\psi }_0=\mathrm{\angle }DVC,}$

${\displaystyle {\psi }_1=\mathrm{\angle }DVE,}$

${\displaystyle {\psi }_2=\mathrm{\angle }EVC,}$

نتیجه می‌گیریم:

${\displaystyle {\psi }_0={\psi }_1+{\psi }_2.(1)}$

حال خط‌های OC و OD را می‌کشیم. زاویهٔ DOC یک زاویهٔ مرکزی است. همچنین زاویه‌های DOE و EOC هم زاویه‌های مرکزی‌اند؛ و می‌دانیم:

${\displaystyle \mathrm{\angle }DOC=\mathrm{\angle }DOE+\mathrm{\angle }EOC.}$

اگر فرض کنیم:

${\displaystyle {\theta }_0=\mathrm{\angle }DOC,}$

${\displaystyle {\theta }_1=\mathrm{\angle }DOE,}$

${\displaystyle {\theta }_2=\mathrm{\angle }EOC,}$

آنگاه:

${\displaystyle {\theta }_0={\theta }_1+{\theta }_2.(2)}$

پیشتر از بخش یک می‌دانیم که ${\displaystyle {\theta }_1=2{\psi }_1}$

${\displaystyle {\theta }_0=2{\psi }_1+2{\psi }_2}$

با توجه به رابطهٔ (۱) خواهیم داشت:

${\displaystyle {\theta }_0=2{\psi }_0.}$

زاویهٔ محاطی که مرکز دایره در بیرون آن جای دارد

دایره‌ای با مرکز O را در نظر بگیرید. سه نقطهٔ V, C و D را بر روی آن برگزینید. دو پاره خط VC و VD را بکشید. زاویهٔ DVC یک زاویهٔ محاطی است. حال خط VO را بکشید و آن را ادامه دهید تا با سوی دیگر دایره در نقطهٔ E برخورد کند. کمان روبرو به زاویهٔ محاطی DVC، کمان DC نام دارد.

می‌دانیم که نقطهٔ E که بر روی قطری از دایره جای دارد. همچنین می‌دانیم که زاویه‌های DVE و EVC هم زاویه‌هایی محاطی‌اند. در بخش‌های پیشین نشان دادیم که اندازهٔ زاویهٔ محاطی که ضلعش از روی مرکز دایره بگذرد برابر نصف کمان روبرویش است. پس خواهیم داشت:

${\displaystyle \mathrm{\angle }DVC=\mathrm{\angle }EVC-\mathrm{\angle }DVE}$

.

اگر فرض کنیم:

${\displaystyle {\psi }_0=\mathrm{\angle }DVC,}$

${\displaystyle {\psi }_1=\mathrm{\angle }DVE,}$

${\displaystyle {\psi }_2=\mathrm{\angle }EVC,}$

آنگاه

${\displaystyle {\psi }_0={\psi }_2-{\psi }_1(3)}$

خط‌های OC و OD را بکشید. زاویهٔ DOC یک زاویهٔ مرکزی است همچنین می‌دانیم که زاویه‌های DOE و EOC هم زاویه‌هایی مرکزی‌اند. با توجه به آنکه

${\displaystyle \mathrm{\angle }DOC=\mathrm{\angle }EOC-\mathrm{\angle }DOE.}$

اگر فرض کنیم

${\displaystyle {\theta }_0=\mathrm{\angle }DOC,}$

${\displaystyle {\theta }_1=\mathrm{\angle }DOE,}$

${\displaystyle {\theta }_2=\mathrm{\angle }EOC,}$

آنگاه خواهیم داشت:

${\displaystyle {\theta }_0={\theta }_2-{\theta }_1(4)}$

با توجه به نکته‌هایی که در بخش یک گفته شد می‌دانیم که ${\displaystyle {\theta }_1=2{\psi }_1}$

${\displaystyle {\theta }_0=2{\psi }_2-2{\psi }_1}$

پس، از رابطهٔ (۳) خواهیم داشت:

${\displaystyle {\theta }_0=2{\psi }_0.}$

• ویکی‌پدیای انگلیسی

• زاویهٔ محاطی در پایگاه مجازی مث‌ورلد.
• رابطهٔ میان زاویه‌های مرکزی و محاطی
• خوراک زاویهٔ محاطی در وبگاه cut-the-knot
• زاویه مرکزی همراه با پویانمایی
• زاویهٔ محاطی همراه با پویانمایی
• قضیهٔ زاویهٔ مرکزی همراه با پویانمایی