رود گرگر
گَرگَر (با نام‌های دیگر دودانگه یا مَسرُقان) یک شاخه دست‌ساز رودخانه کارون و یکی از میراث جهانی یونسکو در ایران است. این رودخانه در استان خوزستان در شمال شهر شوشتر توسط بند میزان جدا شده و در منطقه بند قیر در جنوب شوشتر به شاخه اصلی کارون باز می‌گردد. این رودخانه یک کانال دست‌کَند است که در دوره‌های هخامنشی تا ساسانی حفر شده است. این اثر باستانی در تاریخ ۶ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۵۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این رودخانه (کانال دست‌کند) به همراه ۱۲ اثر تاریخی دیگر شوشتر در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان سیستم آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید. برخی از اجزای سیستم آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو در مسیر این رودخانه دست کند قرار دارند و عبارتند از:
- بند میزان
- پل بند گرگر
- مجموعه آبشارها و آسیابهای آبی
- بند برج عیار و نیایشگاه صابئین
- بند ماهی بازان شوشتر (بند خداآفرین)
| میراث جهانی یونسکو | |
|---|---|
رودخانه دست کند گرگر (بخشی از سازه‌های آبی شوشتر) | |
| مکان | ایران، استان خوزستان |
| معیار ثبت | فرهنگی: i، ii، v |
| شمارهٔ ثبت | ۱۳۱۵ |
| تاریخ ثبت | ۲۰۰۹ (طی نشست سی‌وسوم) |
| اطلاعات ثبت ملی | |
| شماره ثبت ملی | ۱۷۵۹۹ |
| تاریخ ثبت ملی | ۶ اسفند ۱۳۸۵ |
میرزا عبداللطیف شوشتری سفرنامه‌نویس ایرانی دوره قاجار با اشاره به دست ساز بودن این رودخانه میگوید هنوز آثار کندن با کلنگ را در برخی قسمتها می توان مشاهده کرد.
تهدیدها
دفع فاضلاب شهری به رودخانه باستانی گرگر یکی از تهدیدهای زیست محیطی است. با وجودی که سالهاست تصفیه‌خانه فاضلاب شهری در شوشتر ساخته شده، اما سازمانهای مسوول، خطوط شبکه فاضلاب شهری را به تصفیه‌خانه متصل نکرده و فاضلاب شهری را مستقیماً به رودخانه باستانی گرگر که چند میراث جهانی شوشتر در طول آن قرار دارند تخلیه می‌کنند. این مسئله باعث افزایش آلودگی در مجاورت ابنیه سازه‌های آبی شوشتر و خسارت به آنها شده‌است. ضمناً نشت از خطوط لوله فرسوده شبکه آب و فاضلاب شهری باعث رانش و تخریب سازه‌های آبی شوشتر شده‌است. آلودگی رودخانه گرگر تهدیدی برای میراث جهانی شامل بند میزان، پل بند گرگر، مجموعه آبشارها و آسیابهای آبی، بند برج عیار، بند ماهی بازان شوشتر به‌شمار می‌رود.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «نظام آبی تاریخی شوشتر».
- ↑ تحفه العالم, میرزا عبداللطیف شوشتری (1801). -.
- ↑ «در دو سال آینده فاضلاب از سازه‌های آبی شوشتر خارج می‌شود». خبرگزاری مهر.
- ↑ «چاره‌اندیشی برای ریزش دیواره سازه‌های آبی شوشتر». ایسنا.