رده‌شناسی زبانی
رده‌شناسی زبان یا گونه‌شناسی زبان یا رده‌شناسی زبانی یا گونه‌شناسی زبانی شاخه‌ای از دانش زبان‌شناسی است. در این شاخه، زبان‌شناسان به مقایسهٔ ویژگی‌های دستوری (مانند چگونگی ساخت فعل یا ترتیب واژه‌ها در جمله) میان زبانهای گوناگون می‌پردازند. پس از این مقایسه‌ها، زبان‌شناسان سعی می‌کنند تا زبانها را برپایهٔ این سنجش‌ها دسته‌بندی و به گونه‌های گوناگون تقسیم کنند.
دسته‌بندی‌های رده‌شناسی هیچ‌گونه ارتباطی با دسته‌بندی ژنتیکیِ زبان ندارد. در دسته‌بندی ژنتیکی، به خویشاوندی میان زبانها توجه می‌شود و زبانها به خانواده‌هایی مانند هندواروپایی، سامی و آلتایی تقسیم می‌شوند؛ ولی در رده‌شناسی مثلاً زبانهای دراویدی (بومیِ هند)، ترکی، بانتو (آفریقا) وی، به‌دلیل داشتن ویژگی هماهنگ در یک مورد خاصّ دستوری، در یک ردهٔ زبانی قرار داده می‌شوند.برخی زبان سومری را نیز در یان رده زبان شناختی قرار می دهند ولی زبان سومری به دلیل ویژگی های مهم دستوری همانند
1- از نظر ساختار یعنی پیشوندی - پسوندی بودن با زبانهای دراویدی و ترکی و دیگر زبانهای پیوندی agglutinative language در یک رده بندی ژنتیکی و حتی دسته بندی رده شناسی فرار نمی گیرد
2- موضوع پیوندی بودن زبان سومری و رده بندی زبانها به پیوندی و غیر پیوندی به عنوان سنت به دروه هایی باز می گردد که هنوز بسیاری از ویژگی های زبان سومری از نظر ساحتار دستور زبان و حتی نگارش و ترتیب و واجنگاری نمایه نگاشت ها(ایدوگرام ها)شناخته شده نبود.( سومرولوژیست پرفسور هـ.جاگرسما.دستور زبان توصیفی سومری)
3- زبان سومری زبانی پیشوندی پسوندی هست ولی زبانهای اورال التاییک از نظر ساختاری ویژگی پیشوند پذیری را به هیچ وجه ندارند. یک زبان آلتایی به دلیل ویزگی های ژرف ساختی و روساختی نمی تواند پیشوند پذیر باشد
این تنها یکی از ویژگی زبان سومری نیست که آن را از این زبانهای اورال -آلتایی در یک رده تباری قرار نمی دهد،بلکه از نکته نظر حالت نیز هیچ نزدیکی بین این زبانها با سومری وجود ندارد.
4- برخی شباهت های واژگانی که میان زبانهای ترکی و سومری وجود دارد واژه هایی هستند که ریشه در زبانهای هند ایرانی و حتی هندو اروپایی دارند و از زبانهایی ایرانی همانند تخاری و سغدی و .. به زبان ترکی راه یافته اند و در آن زبانها وامواژه به شمار می آیند.چرا کع همان واژه ها را که مشترک و یا از دیدگاه آوایی شبیه به نظر می آیند را نمی توان در دیگر زبانهای هم تبار با زبان ترکی یعنی زبانهای آلتایی یافت.
سیستم‌های رده‌شناسانه
ترتیب نهاد، فعل و مفعول در جمله
یکی از معیارهای رده‌شناسی زبانی، ترتیب نهاد، فعل و مفعولِ مستقیم در جمله است. از این نگاه، زبانها به شش دسته تقسیم می‌شوند:
- نهاد-فعل-مفعول
- نهاد-مفعول-فعل
- فعل-نهاد-مفعول
- فعل-مفعول-نهاد
- مفعول-نهاد-فعل
- مفعول-فعل-نهاد
منابع
- کتاب جهانی‌های زبان و رده‌شناسی زبانی، اثر برنارد کَمْری