دیوان ناصر خسرو قبادیانی

«ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی مروزی در ذیقعده ۳۹۴ قمری در قبادیان بلخ متولد شد.» «وی در ۸۷ سالگی در سال ۴۸۱ در یمگان بدخشان مُرد. جسمش را در همان‌جا به خاک سپردند.» «قبر ناصر خسرو در درهٔ یمکان بوده و ظاهراً هنوز هم آنجاست.»اوخراست

دیوان ناصر خسرو قبادیانی کتابی است مشتمل بر همه اشعار باقی‌مانده از ناصر خسرو قبادیانی. شعرها به زبان‌های فارسی و عربی است. مهم‌ترین بخش آن، قصاید اوست. شعرهایی در دیگر قالب‌های شعری همانند مقطَّعات و رباعی هم در این دیوان هست. دیوان او مشتمل بر ۱۱۱۵۶ بیت قصیده، ۲۱۵ بیت مقطَّعات و ۱ رباعی در ۲ بیت و در مجموع ۱۱۳۷۳ بیت سروده‌است.

دیوان ناصر خسرو قبادیانی تا سال ۴۸۱ قمری نوشته شده‌است.

ناصر خسرو در دوره اوج سبک خراسانی شعر می‌سرود که از اوایل سدهٔ چهارم تا میانه‌های سدهٔ ششم هجری کاربرد داشت. این سبک از لحاظ زمانی به دو دورهٔ سامانیان و غزنویان-سلجوقیان تقسیم می‌شود.

از مجموع ۲۶۰ شعر ناصر خسرو قبادیانی:

1. تعداد ۵۴ یعنی ۲۰/۷۷ درصد قصایدش مردف (ردیف‌دار) هست.
2. بحر ۱۵۲ یعنی ۵۸/۴۶ درصد شعرها مثمن و ۱۰۸ یعنی ۴۱/۵۴ درصد مسدس است.
3. بحر ۲۸ یعنی ۱۰/۷۷ درصد سالم و ۲۳۲ یعنی ۸۹/۲۳ درصد غیرسالم است.
4. انواع بحور شعری:

برخی از مهم‌ترین ویژگی سبکی آثار ناصر خسرو قبادیانی عبارتند از:

بجز سفرنامه (که به سبک غزنوی است) بقیه آثارش به شیوه سبک سامانی نگاشته شده‌است.

1. دیوان حکیم ابومعین حمیدالدین ناصر بن خسرو قبادیانی: مشتمل است بر: روشنائی‌نامه، سعادت‌نامه،... به‌اهتمام: نصرالله تقوی؛ مقدمه: سیدحسن تقی‌زاده؛ مصحح: مجتبی مینوی، تهران: معین، ۱۳۸۰، ISBN 9645643805
2. دیوان حکیم ابومعین حمیدالدین ناصر بن خسرو قبادیانی مصحح: نصرالله تقوی؛ ویراستار: سیدمحسن آثارجوی، تهران: سنایی، ۸۰۲ صفحه، ۱۳۸۹، ISBN 9789648746389
3. دیوان حکیم ناصر خسرو قبادیانی: بر پایه کهن‌ترین نسخه خطی مکتوب به سال ۷۳۶، مصحح: مجتبی مینوی، مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران، ۶۱۶ صفحه ، چاپ ۶، ۱۳۸۵، ISBN 9640341827
4. دیوان حکیم ناصر خسرو: متن انتقادی همراه با شرح، مصحح: جعفر شعار، کامل احمدنژاد، قطره، ۷۶۸ صفحه، ۱۳۷۸، ISBN 9783410536
5. دیوان ناصر خسرو حکیم ناصربن خسرو بن حارث القبادیانی البلخی المروزی، تهران: سیمای دانش، ۵۴۸ صفحه - چاپ ۳، ۱۳۷۸، ISBN 9645693267
6. دیوان ناصر خسرو قبادیانی مصحح: سید نصرالله تقوی؛ مقدمه: سید حسن تقی‌زاده و مجتبی مینوی، تهران: اساطیر، ۸۱۶ صفحه، ۱۳۸۶، ISBN 9643313891
7. دیوان ناصر خسرو قبادیانی مصحح: عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس، ۶۹۰ صفحه، ۱۳۸۹، ISBN 9789643204235
8. دیوان ناصر خسرو: حکیم ناصربن خسرو بن حارث القبادیانی البلخی المروزی، تهران:نشر آزادمهر، ۵۴۲، ۱۳۸۱، ISBN 9649634420
9. دیوان ناصر خسرو: ناصرخسرو، تهران: نگاه، ۵۴۶ صفحه، ۱۳۷۳، ISBN 9789643510763
10. دیوان ناصر خسرو، تهران: آدینه سبز، ۴۱۲ صفحه، ۱۳۹۳، ISBN 9786006745832
11. دیوان ناصر خسرو؛ مقدمه: محمدحسن فروزانفر، مصحح: نصرالله تقوی، تهران: ثالث، ۵۶۲ صفحه، ۱۳۹۲، ISBN 9789643808112
12. دیوان ناصرخسرو، تهران: اندیشه مولانا، ۶۵۲ صفحه، ۱۳۹۶، ISBN 9786007088272
13. دیوان ناصر خسرو قبادیانی، تهران: آثار قلم، ۶۵۲ صفحه، ۱۳۹۶، ISBN 9786006624167
14. دیوان ناصر خسرو قبادیانی، تهران: پورنگ، ۴۰۸ صفحه، ۱۳۹۴، ISBN 9789649231281
15. دیوان ناصرخسرو قبادیانی، تهران: پیام عدالت، ۵۵۲ صفحه، ۱۳۹۰، ISBN 9789641521471
16. دیوان ناصرخسرو قبادیانی، تهران: حسام، ۴۰۸ صفحه، ۱۳۹۴، ISBN 9789646850316
17. دیوان ناصر خسرو قبادیانی، گردآورنده: علی‌اصغر طاهری، محمد طاهری، تهران: داریوش، ۴۱۲ صفحه، ۱۳۹۰، ISBN 9786009229741
18. دیوان ناصرخسرو، تهران: کومه، ۶۵۲ صفحه، ۱۳۹۶، ISBN 9786006237862
19. دیوان ناصرخسرو، مقدمه:سیدحسن تقی‌زاده، تهران: خانه فرهنگ و هنر گویا، ۵۳۶ صفحه، ۱۳۹۸، ISBN 9786008064299
20. دیوان ناصرخسرو، ویراستار: شریعت طاهری، تهران: پیمان، ۴۵۸ صفحه، چاپ ۳، ۱۳۸۴، ISBN 9645981727
21. دیوان و سفرنامه حکیم ابومعین حمیدالدین ناصر بن خسرو قبادیانی، شارح: امیر نیک‌سرشت، تهران: پیرامید، ۶۸۲ صفحه، ۱۳۹۵، ISBN 9786006361659

• تقی‌زاده، سید حسن (۱۳۷۹). تحقیقی در احوال ناصر خسرو قبادیانی. تهران: فردوس. شابک ۹۶۴-۳۲۰-۱۰۱-۵.
• ناصر، خسرو قبادیانی (۱۳۸۹). دیوان اشعار. تهران: فردوس. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۲۰-۴۲۳-۵.
• ناصر، خسرو قبادیانی (۱۳۸۹). سفرنامه. تهران: فردوس. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۲۰-۴۲۲-۸.
• ناصر، خسرو قبادیانی (۱۳۰۷). دیوان قصاید و مقطعات حکیم ناصرخسرو به ضمیمه روشنایی‌نامه و سعادت‌نامه و رساله‌ای به نثر با فهرست اعلام و تعلیقات. تهران: مطبعه مجلس.