حساب کاربری
​
زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
لینک کوتاه

دوپامین

هورمون و ناقل عصبی

دوپامین (به انگلیسی Dopamine مخفف: DA) یک ترکیب آلی از خانواده کاتکولامین‌ها و فنتیل‌آمینها است که نقش حیاتی در بدن و مغز دارد. دوپامین از پیش‌سازهایش در مغز و کلیه سنتز می‌شود، دوپامین همچنین در بیشتر گیاهان و جانوران سنتز می‌شود. دوپامین در مغز نقش پیامرسان عصبی و در خون نقش هورمونی دارد، دوپامین به صورت عمده در وزیکول‌(ریزکیسه)های نورون‌(یاخته عصبی)های دوپامینرژیک و همچنین در غدد آدرنال ذخیره می‌شود.

دوپامین
نام‌گذاری آیوپاک

4-(2-aminoethyl)benzene-12-diol

دیگر نام‌ها

2-(34-dihydroxyphenyl)ethylamine;
34-dihydroxyphenethylamine;
3-hydroxytyramine; DA; Intropin; Revivan; Oxytyramine

شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس ۵۱-۶۱-۶, ۶۲-۳۱-۷ (hydrochloride)
پاب‌کم ۶۸۱
کم‌اسپایدر ۶۶۱
UNII VTD58H1Z2X
دراگ‌بانک DB00988
KEGG D07870
ChEBI CHEBI:18243
ChEMBL CHEMBL۵۹
جی‌مول-تصاویر سه بعدی Image 1
SMILES

  • c1cc(c(cc1CCN)O)O

InChI

  • InChI=1S/C8H11NO2/c9-4-3-6-1-2-7(10)8(11)5-6/h1-2,5,10-11H,3-4,9H2
    Key: VYFYYTLLBUKUHU-UHFFFAOYSA-N

    InChI=1/C8H11NO2/c9-4-3-6-1-2-7(10)8(11)5-6/h1-2,5,10-11H,3-4,9H2
    Key: VYFYYTLLBUKUHU-UHFFFAOYAA

خصوصیات
فرمول مولکولی C8H11NO2
جرم مولی 153.18 g/mol
چگالی 1.26 g/cm
دمای ذوب ۱۲۸ درجه سلسیوس (۲۶۲ درجه فارنهایت؛ ۴۰۱ کلوین)
دمای جوش تجزیه می‌شود
انحلال‌پذیری در آب 60.0 g/100 ml
خطرات
کدهای ایمنی R36/37/38
شماره‌های نگهداری S26 S۳۶
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
 ✔Y (بررسی) (چیست: ✔Y/N؟)
Infobox references

در مغز چندین مسیر دوپامینی وجود دارد که مسیرهای دوپامینرژیک نامیده می‌شوند، دوپامین مهم‌ترین نقش را در ایجاد لذت و پاداش دارد، افزایش دوپامین در مناطق خاصی از مغز که به مرکز پاداش معروف‌اند در فرد ایجاد حس سرخوشی (پاداش) می‌کند به همین دلیل داروهای دوپامینرژیک به صورت عمده مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند. دوپامین همچنین در کنترل دستگاه حرکتی نقش دارد به‌طوری که با از بین رفتن نورون‌های دوپامینرژیک علائم بیماری پارکینسون پدید می‌آیند. از کارکردهای دیگر دوپامین در مغز کنترل و تنظیم ترشح هورمون‌هاست. دوپامین از طریق تحریک گیرنده دو دوپامینی (D2) ترشح پرولاکتین را کاهش می‌دهد و از این طریق بر تولید شیر نیز اثرگذار است.

در خارج از مغز و در بدن، دوپامین نقش هورمونی دارد، دوپامین در خون از آزادسازی نوراپی‌نفرین جلوگیری می‌کند و باعث تنگی عروق خونی می‌گردد، در کلیه دفع سدیم و حجم ادرار را افزایش می‌دهد. ترشح انسولین از پانکراس را کاهش و تحرک دستگاه گوارش را نیز کاهش می‌دهد.

فهرست

  • ۱ ساختار
  • ۲ بیوشیمی
    • ۲.۱ سنتز
  • ۳ عصب‌شناسی
  • ۴ دیگر کارکردها
  • ۵ منابع

ساختار

یک مولکول دوپامین شامل یک واحد کاتکول است که توسط یک زنجیره اتیل به واحد آمینی متصل شده‌است. دوپامین یکی از ساده‌ترین ملکول‌های خانواده کاتکول آمین است. همانند اکثر آمین‌ها دوپامین نیز یک باز آلی است و با محیط اسیدی واکنش اسید-باز می‌دهد. دوپامین جهت مصارف پزشکی و آزمایشگاهی به صورت نمک هیدروکلرید عرضه می‌شود.

ساختار یک ملکول دوپامین
ساختار یک ملکول فنتیل‌آمین
ساختار کاتکول

بیوشیمی

سنتز

دوپامین در سلول‌های مختلفی از جمله نورون‌ها و بعضی از سلول‌های غدد فوق کلیوی سنتز می‌شود. مسیر اولیه و مسیرهای ثانویه سنتز دوپامین:

مسیر اولیه

L-Phenylalanine → L-Tyrosine → L-DOPA → Dopamine

مسیر ثانویه:

L-Phenylalanine → L-Tyrosine → p-Tyramine → Dopamine

مسیر ثانویه:

L-Phenylalanine → m-Tyrosine → m-Tyramine → Dopamine

عصب‌شناسی

ارتباط بین اجتماعی بودن و دوپامین بسیار شناخته شده‌است. سوء مصرف مواد دوپامینرژیک مثل کوکائین، زانتین‌ها و آمفتامین‌ها جهت بهبود عملکرد اجتماعی، افزایش اطمینان و اعتماد به نفس بسیار رایج است. در یک مطالعه جدید ارتباط مستقیمی بین موقعیت اجتماعی افراد و میزان چسبندگی گیرنده‌های دوپامین نوع دوم و سوم (D2/3 binding affinity) در استریاتوم(striatum) یافت شده‌است. برخی از مطالعات نیز دقیقاً کاهش میزان چسبندگی گیرنده‌های نوع دوم دوپامین را در استریاتوم افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی نشان می‌دهد. برخی مطالعات دیگر به غیرطبیعی بودن میزان ترانسپورترهای دوپامین(dopamine transporter) در استریاتوم افراد مبتلا اشاره کرده‌اند. هر چند برخی از محققین نیز نتایج متفاوتی به دست آورده‌اند. ولی شواهد بسیاری بر نوعی ناهنجاری در سیستم دوپامینرژیک مبتلایان تأکید می‌کند. به عنوان مثال نقص در تمرکز، خستگی، بی علاقگی به امور روزمره و روابط اجتماعی، کاهش اعتماد به نفس و … در مبتلایان دیده می‌شود. مبتلایان نیز داروهای دوپامینرژیک را مؤثرترین داروها در برخورد کوتاه مدت با این اختلال می‌پندارند. برخی تحقیقات نیز میزان بالای شیوع اضطراب اجتماعی در بین بیماران مبتلا به پارکینسون و شیزوفرنی را نشان می‌دهد. در یک مطالعه اضطراب اجتماعی در ۵۰ درصد از مبتلایان به پارکینسون تشخیص داده شده‌است. مطالعات دیگری نیز نشان داده‌اند برخی آنتاگونیستهای دوپامین(dopamine antagonists) مثل هالوپریدول ممکن است در افراد غیرمبتلا علائم اضطراب اجتماعی ایجاد کند. که نقش دوپامین در اضطراب اجتماعی را پررنگ تر می‌کند.

دیگر کارکردها

دوپامین در هیپوفیز موجب توقف تراوش پرولاکتین می‌شود، بنابراین در تراوش شیر وقفه ایجاد می‌کند و آگونیست‌های گیرنده دوپامین مانند کابرگولین در درمان هایپرپرولاکتینمی و تراوش شیر نابجا استفاده می‌شوند. داروهای آنتاگونیست دوپامین موجب کاهش تهوع می‌شوند؛ مانند متوکلوپرامید آنتاگونیست گیرنده D2. داروهای آنتاگونیست دوپامین هم‌چنین در درمان اسکیزوفرنی کاربرد دارند مانند تری فلوپرازین و هالوپریدول.

منابع

  1. ↑ Diana Martinez, Daria Orlowska, Rajesh Narendran, Mark Slifstein, Fei Liu, Dileep Kumar, Allegra Broft,Ronald Van Heertum, and Herbert D. Kleber (2010). "Dopamine Type 2/3 Receptor Availability in the Striatum and Social Status in Human Volunteers". BIOL PSYCHIATRY. 67: 275–278.
  2. ↑ Franklin R. Schneier, M.D. , Michael R. Liebowitz, M.D. , Anissa Abi-Dargham, M.D. , Yolanda Zea-Ponce, Ph.D. , Shu-Hsing Lin, Ph.D. , and Marc Laruelle, M.D. (2000). "Low Dopamine D2 Receptor Binding Potential in Social Phobia". Am J Psychiatry. 157 (3): 457–459.
  3. ↑ van der Wee; et al. (2008). "Increased Serotonin and Dopamine Transporter Binding in Psychotropic Medication–Naïve Patients with Generalized Social Anxiety Disorder Shown by 123I-ß-(4-Iodophenyl)-Tropane SPECT". The Journal of Nuclear Medicine. 49 (5): 757–63. doi:10.2967/jnumed.107.045518. PMID 18413401. ;
  4. ↑ Jari Tiihonen, M.D. , Ph.D. , Jyrki Kuikka, Ph.D. , Kim Bergström, Ph.D. , Ulla Lepola, M.D. , Ph.D. , Hannu Koponen, M.D. , Ph.D. , and Esa Leinonen, M.D. , Ph.D. (1997). "Dopamine Reuptake Site Densities in Patients With Social Phobia". Am J Psychiatry. 154: 239–242.
  5. ↑ Franklin R. Schneier, M.D. , Anissa Abi-Dargham, M.D. , Diana Martinez, M.D. , Mark Slifstein, Ph.D. , Dah-Ren Hwang, Ph.D. , Michael R. Liebowitz, M.D. , and Marc Laruelle, M.D. (2009). "Dopamine Transporters, D2 Receptors, and Dopamine Release in Generalized Social Anxiety Disorder". Depress Anxiety. 26 (5): 411–418. doi:10.1002/da.20543.
  6. ↑ Kummer A, Cardoso F, Teixeira AL. (2008). "Frequency of social phobia and psychometric properties of the Liebowitz social anxiety scale in Parkinson's disease". Mov Disord. 23 (12): 1739–1743.
  7. ↑ Mikkelsen EJ, Detlor J, Cohen DJ (1981). "School avoidance and social phobia triggered by haloperidol in patients with Tourette's disorder". Am J Psychiatry. 138 (12): 1572–1576.
آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.