دهدشت

این شهر در دوره ساسانیان توسط پسر اردشیر اول ساخته شده و در آن دوران به نام بلاد شاپور شهرت داشت؛ در دوره‌های پسین نیز رونق داشت اما شروع پی ریزی شهر کنونی دهدشت را پس از دوره مغولان و به عبارتی از اواخر تیموریان و پس از آن جستجو می‌کنند، ولی بافت قدیم دهدشت را که بخش‌هایی از آن بر جای مانده‌است، منسوب به دوره صفوی می‌دانند. بافت قدیم دهدشت که ۳۵هکتار وسعت دارد در سال ۱۳۶۴در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است.

شهر دهدشت هویت و خاطره تاریخی خود را از مجموعه بلادشاپور (بافت قدیم شهر) می‌گیرد این مجموعه که در گذشته مطمئن‌ترین و نزدیک‌ترین مرکز ارتباط تجاری بین اصفهان (مرکز ایران) و بنادر جنوبی کشور بوده‌است در همسو نگری و همگرایی اقوام و شهروندان شهر دهدشت نقش بسزایی داشته و دارد.

علاوه بر این دهدشت محل عبور سپاهیان اسکندر مقدونی در حمله به تخت جمشید بوده‌است. تنگ‌تکاب در نزدیکی شهر دهدشت که محل درگیری سپاهیان آریوبرزن با اسکندر مقدونی بوده‌است؛ گذرگاهی بسیار مهمی تلقی می‌شد؛ چرا که مسیر اصلی دو استان باستانی ایران، یعنی فارس و خوزستان بود. مسیر عبور شوش به پارسه از ارجان (بهبهان) به بلادشاپور (دهدشت) و سپس به تخت جمشید بوده؛ به همین خاطر یونانی‌ها به تنگ تکاب می‌گفتند. شاید کمتر مسیر ترددی در ایران بتوان پیدا کرد که به اندازهٔ این تنگه مورد اشارهٔ تاریخ نگاران و باستان‌شناس‌ها قرار گرفته باشد.

دهدشت علیرغم ثبت ملی شدن در سال ۶۴ و مورد بازدید قرار گرفتن توسط یونسکو در سال ۱۴۰۰، پس از دوره صفویه هیچ‌گاه مورد توجه و اقدام جدی جهت بازسازی، مرمت یا حتی نگهداری قرار نگرفت و همواره مورد بی مهری واقع شد که بخش عمده ای از این بی مهری و کم لطفی از عدم آگاهی دوگانه مردم مسئولان از پتانسیل‌های اجتماعی فرهنگی این مجموعه ناشی می‌شود بلادشاپور که باور برخی پیشینهٔ آن به دورهٔ ساسانیان هم می‌رسد یک هویت تاریخی زنده اما غیر پویا است که می‌توان با توجه نقش هویت ساز آنچه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ فرهنگی اجتماعی آورده‌ها و منافع زیادی را نصیب شهروندان کرد

زبان

مردم دهدشت لر هستند و به زبان لری سخن می‌گویند.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۵۷٬۰۳۶ نفر (۱۴٬۰۰۹ خانوار) بوده‌است.

• بلادشاپور واقع در دهدشت.
• خانه دهدشتی در اصفهان.
• عمارت دهدشتی یا عمارت روغنی در بوشهر.
• بنای معین التجار در اهواز.
• خانه معین‌التجار بوشهری در لاله زار تهران.
• خانه دهدشتی‌ها در بهبهان.
• اسناد تاریخی خاندان دهدشتی در موزهٔ زنجان.

• میرنجات اصفهانی فرزند میرمحمدمومن مستوفی دهدشتی؛ از شاعران‌ دوره ی صفویه. یکی از ابیات منسوب به ایشان به شرح زیر است:

رفت حاجی به طواف حرم و باز آمد

ما به قربان تو رفتیم و همانجا ماندیم

• حسین پناهی بازیگر، کارگردان، شاعر و نویسنده از روستای دژکوه از توابع شهر سوق.
• *حسین آذرشب پژوهشگر، نویسنده، و شاعر از روستای کلایه از توابع شهر دهدشت.
• قدسی دهدشتی از شاعران دوره ی قاجار.
• آخوند ملا زكي بن ملا عبدالصمد دهدشتی شاعر.
• مولانا علیخان دهدشتی شاعر.
• میرزا ابراهیم ملتجی شیخ هابیلی نویی از شاعران بنام دوره ی مشروطیت.
• استاد سید قادر لاهوتی ادیب و سیاست مدار بلندآوازه.
• سید هادی محقق کارگردان و فیلم نامه نویس.
• عبدالرسول زرین؛ تک تیرانداز
• اسماعیل دژه؛ فوتبالیست (کاپیتان تیم ملی فوتبال ناشنوایان ایران)
• شبنم بهشت؛ فوتبالیست
• قائم اسلامی خواه؛ فوتبالیست
• رضا جبیره؛ فوتبالیست
• سید مصطفی صالحی‌زاده؛ کشتی‌گیر
• سارا آدریا؛ کاراته کار (نایب قهرمان المپیک)
• طاهره آذرپیوند؛ جودو کار
• مسلم جهانبخش؛ نقاش
• احسان گنجی؛ کارتونیست
• اسماعیل آذری‌نژاد؛ روحانی

شهر دهدشت در محدوده غربی استان کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته‌است. این شهر از شمال به سوق و جاده اصفهان (پاتاوه - دهدشت)، از شرق به چرام، از غرب و جنوب غربی به خوزستان و شهر بهبهان و از جنوب به شهر دوگنبدان منتهی می‌شود.

کوه نور (نیر) که دومین کوه مرتفع استان می‌باشد در شمال و کوه خائیز در جنوب دهدشت قرار دارند. هر دو کوه غنی از گونه‌های گیاهی و جانوری می‌باشند. منطقه حفاظت شده خائیز با مساحتی بیش از ۳۳ هزار هکتار دومین منطقه حفاظت شده استان (بعد از منطقه حفاظت شده دنا) از لحاظ وسعت می‌باشد. گونه‌های شاخص جانوری منطقه خائیز شامل پلنگ، کل بز، کاراکال (از خانواده گربه‌سانان)، گربه وحشی، سنجاب ایرانی، خرس قهوه‌ای، خدنگ کوچک، خزندگان و انواع لاک پشت خشکی زی هستند. تنوع پرندگان نیز در این منطقه بسیار زیاد است و کبک، انواع گنجشک سانان، پرندگان شکاری، بالابان و عقاب‌ها از پرندگان منطقه خائیز هستند. در آتش‌سوزی سال ۹۹، گونه‌های گیاهی و جانوری زیادی از کوه خائیز از بین رفتند.

رود مارون نیز به عنوان یکی از خروشان‌ترین رودخانه‌های ایران در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری شمال دهدشت جاری می‌باشد.

غار نزل

غار نزل در شهرستان چرام واقع در استان کهگیلویه وبویراحمد که در ۴۵ کیلومتری جاده دهدشت یاسوج در پشت کوه نور در منطقه سردسیری جوی خانه که محل ییلاق عشایر ایل نوئی از ایلات بزرگ و تاریخی استان کهگیلویه است واقع شده‌است. در سالهای گذشته تعدادی از غارنوردان ادعا داشته‌اند که توانسته‌اند به قسمتهایی از این غار ناشناخته ورود کنند و پس از ۱۶ ساعت تلاش در نهایت تا عمق حدود ۲۱۰ متری پیشروی داشتند.

غار نزل شامل دو حلقه چاه طبیعی است که محل جمع شدن سیلاب‌های عظیم زمستانی و آب ناشی از ذوب برفهای این منطقه است. چاه شمالی نزل دارای دهنه‌ای به قطر ۵ متر و عمق بیش از ۶۰ متر است که توسط آب راه‌های کوچکی به چاه جنوبی که در فاصله‌ای حدود ۳۰متری آن قرار دارد متصل می‌شود. چاه جنوبی که دارای چند دهنه به قطرهای ۱۰٬۱۵و۵ متر است که عمیق‌ترین طول آن حدود ۷۰متر می‌شود. کهگیلویه و بویراحمد به لحاظ قرار گرفتن در زاگرس مرکزی و دارا بودن کوهستان‌های مرتفع و بهم پیوسته دارای شگفتی‌های طبیعی و زمین‌شناختی متنوعی است. کوه‌های مرتفعی مانند دنا، نرماب، نیر، ساورز، خامی، سفید و سیاه هر یک در بخشی از استان کهگیلویه و بویراحمد و به موازات هم علاوه بر دارا بودن پوشش‌های گیاهی متنوع در دل خود شگفتی‌های زمین‌شناسی منحصر بفردی نیز دارند که هر از گاهی بخشی از آن‌ها کشف می‌شود. با کاوش‌های زمین‌شناسی توسط زمین‌شناسان و غارنوردان غارهای عظیم و زیبایی در کهگیلویه و بویراحمد کشف و شناسایی شده‌است.

کاروانسرای دهدشت

کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت و در کنار مجموعه حمام کاروانسرا، امامزاده ابراهیم و امامزاده جابر واقع شده‌است. بنای فوق از جمله آثار شهر دوره اسلامی صفوی است که با دو ورودی در شمال و جنوب ساخته شده‌است. بنا شامل حیاط و حجره‌های چهار طرف آن است. تعداد این حجره‌ها ۳۸ عدد و بعضی از آن‌ها به همدیگر راه دارند. بنا با سنگ و گچ که از معادن اطراف شهر تأمین می‌شده، ساخته شده‌است. کف حیاط با سنگ‌های لاشه‌ای بزرگ سنگ‌فرش شده و سطح حیاط اندکی پایین‌تر از کف حجرات است. در حیاط چاه آبی برای تأمین آب موردنیاز کاروانیان به چشم می‌خورد. حجره‌ها با طاق‌های جناغی پوشش داده شده و همگی یک ایوان کوچک در جلوی خود دارند. در داخل ایوان‌ها طاقچه‌هایی برای گذاشتن اشیا و نیز دودکش تعبیه شده‌است. یک راه‌پله مارپیچ در ضلع شمالی ارتباط حیاط با پشت‌بام را تسهیل می‌کرده‌است. این کاروانسرا که به‌طور کامل تخریب شده بود که در سال ۱۳۶۹ با آزادسازی منطقه دهدشت، در قسمت پی بنا در عمق دو متری مورد شناسایی قرار گرفت و عملیات خاکبرداری و آوار برداری از آن آغاز شد. در عملیات خاکبرداری تمام قسمت‌های بنا مشخص شد. بعد در سال‌های ۷۹ و ۷۸ اقدامات مرمتی شامل سنگ‌فرش حیاط، آجرکاری پوشش بام، تعمیر حجرات جلوی کاروانسرا انجام شده‌است. البته هم‌اکنون نیز این بنای تاریخی در حال مرمت است. این کاروانسرا ۱۶۰۰ متر مربع مساحت دارد. کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت که در مالکیت سازمان میراث فرهنگی است، در سال ۱۳۷۹ با شماره ۳۵۵۱ در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده‌است.

تنگ پیرزال

تنگ پیرزال در حدود ۱۵ کیلومتری شمال شرق شهر دهدشت در مسیر اصلی جاده دهدشت به یاسوج و مابین دو شهر دهدشت و سرفاریاب قرار دارد. این تنگ در دل کوهی به نام کوه سیاه و صخره‌های بلند آن واقع شده‌است. طول این تنگ حدوداً ۴٫۵ کیلومتر می‌باشد. تنگ پیرزال یکی از مناظر طبیعی زمین شناختی کم‌نظیر در جنوب و حتی ایران است. چندین چشمه بزرگ و کوچک و رودخانه ای در این تنگ جاری که همگی فصلی می‌باشند. به همین دلیل بهترین زمان برای بازدید از این مکان از اوایل آبان تا اواخر فروردین می‌باشد. همچنین خط لوله اول سراسری گاز ایران که پس از گذر از پالایشگاه بیدبلند بهبهان تا کشور آذربایجان امتداد می‌یابد، از این تنگه عبور می‌کند.

چشمه کورسا

چشمه ای در حدود ۱۴ کیلومتری شرق دهدشت که از دل کوه نیر (نور) می‌جوشد.

دشت مازه

پارک جنگلی بزرگ دشت مازه در ۳ کیلومتری شمال دهدشت که دارای درخت‌های گرمسیری و در هر فصل میزبان گردشگران است.

لگین راک

منطقه گردشگری لگین راک در حدود ۱۸ کیلومتری شهر دهدشت واقع شده‌است.

باشگاه هندبال فراز بام خائیز نماینده شهر دهدشت در لیگ برتر هندبال ایران می‌باشد.

• کارخانه آجر و سفال دهدشت (بزرگ‌ترین کارخانه آجر و سفال ایران)
• پتروشیمی دهدشت (در حال ساخت)