دسپینا خاتون

گفته می‌شود که اسم او در زمان تولد کاترین بوده است. او دختر همسر دوم ژان چهارم ترابوزان بود. اما بعضی متون دیگر وی را دختر دیوید برادر ژان چهارم خوانده‌اند. بعضی متون دیگر وی را دختر نامشروع ژان چهارم از همسر دومش خوانده‌اند. او ابتدا قرار بود با پادشاه قسطنطنیه به نام کنستانتین یازدهم ازدواج کند ولی این ازدواج صورت نگرفت. زیبایی دسپینا در متون مختلف ذکر شده است. به طور مثال جهانگرد ایتالیایی راموسیو در نوشتارهای خود آورده است : «در این زمان در ترابوزان حاکمی به نام کالو ژوئانیس (ژان چهارم) حکومت می‌کرد که او مسیحی بود و دختری به نام دسپینا کاتو داشت، بسیار زیبا، و اعتقاد عمومی بر این بود که در تمامی سرزمین پارس شهرت زیبایی و شخصیت او زبانزد بود.» این داستان ممکن است کمی دارای اغراق باشد، با این وجود علاقهٔ اوزون حسن به ازدواج با این دختر نشان‌دهندهٔ زیبایی او است. اوزون حسن به پدر او قول داد که نیروهای رزمی خود را برای دفاع از ترابوزان بفرستد و دسپینا اجازه یافت که دین مسیحیت خود را آزادانه در دربار او انجام دهد.

بعد از سقوط قسطنطنیه در سال ۱۴۵۳ توسط سلطان محمد فاتح، ترابوزان آخرین سنگر امپراتوری بیزانس و دین مسیحیت ارتدوکس بود. ترکان عثمانی از زمان فتح قسطنطنیه چندین بار به ترابوزان حمله کردند. از این رو اتحاد با آق قویونلو که با عثمانیان روابط خوبی نداشتند باعث دفع حملات عثمانی می‌شد. اما این ازدواج برای بسیاری مسیحیان شگفت‌آور بود زیرا دختری یونانی مسیحی به ازدواج پادشاهی مسلمان درمی‌آمد. با اینکه این ازدواج در دین مسیحیت ارتدوکس دارای اشکال بود ولی ژان چهارم فواید این اتحاد را مهم‌تر از مشکلات مذهبی می‌دانست.

با این حال، اتحاد ترابوزان-اوزون حسن با مرگ ژان چهارم در سال ۱۴۵۹ میلادی سست شد. جانشین ژان، برادر او دیوید رابطهٔ خود را با اوزون حسن کم کرد و تصمیم گرفت از پاپ در روم درخواست کمک کند.

عثمانی در سال ۱۴۶۱ میلادی باز به ترابوزان حمله کرد که این کار باعث جنگ با اوزون حسن شد. ولی بعد از مدتی به دلیل سستی رابطه با دیوید، اوزون حسن از جنگ با عثمانی دست کشید و سلطان محمد فاتح در ۱۵ اوت ۱۴۶۱ میلادی ترابوزان را تسخیر و امپراتوری کومننه را پایان بخشید.

در سال ۱۴۶۳ میلادی دیوید پادشاه ترابوزان که در آدریانوپول به همراه پسرانش زندانی بود نامه‌ای به دسپینا نوشت. سلطان محمد فاتح از این نامه خبردار شد و دستور داد دیوید و پسرانش در اول نوامبر ۱۴۶۳ اعدام گردند.

آخرین امیدهای دسپینا برای نجات امپراتوری پدرش در زمانی که ترابوزان شکست خورد و عمویش اعدام گردید تبدیل به یأس شد. او و اوزون حسن آخرین سال‌های عمر خود را در کاخی در هارپوت به همراه دخترانش گذراندند. آخرین سال‌های عمر او در عبادت سپری شد. اطلاعات چندانی از او بعد از مرگ شوهرش در سال ۱۴۷۸ میلادی در دست نیست. او در کلیسای سنت جورج دیاربکر دفن شد.

یعقوب

مارتا (به نام حلیمه) که در سال ۱۴۷۱ با شیخ حیدر ازدواج کرد.

دو دختر دیگر که کاترینو زنو در دمشق با آنها ملاقات کرد و در آنجا به زبان یونانی پونتیک صحبت کردند.

داستان‌های زیادی در مورد شاهزادهٔ ترابوزان به خصوص در متون غربی وجود دارد. پیزانلو نقاش ایتالیایی چندین اثر در مورد شاهزاده ترابوزان دارد. در کلیسایی در ورونا اثری از پیزانلو وجود دارد که معمولاً تصویر دسپینا دانسته می‌شود.

• پیوند پایدار (نسخهٔ بایگانی شده) پانویس ۱ و پیوند پایدار (نسخهٔ بایگانی شده) پانویس ۲
• غرب‌زدگی؛ جلال آل‌احمد؛ تهران؛ انتشارات مجید؛ چاپ چهارم: ۱۳۸۸. شابک ۵-۰۷۰-۴۵۳-۹۶۴. ص ۶۲.
• Christian-Muslim Relations. A Bibliographical History. Volume 5 (1350-1500), BRILL, Jun 21, 2013