دروازه غار

بر کاشیکاری زیبای این دروازه تصاویری از نبرد رستم و دیو سفید نقش شده بود که حتی تا زمان تخریب این دروازه، بسیار سالم و دست نخورده باقی‌مانده بود. به همین دلیل کاشی‌های نقاشی شده مربوط به دروازه غار، به موزه ایران باستان انتقال یافتند تا در آنجا نگهداری شوند. این نقش زیبا دارای رقم استاد محمد کاشی‌پز شیرازی است و پیداست که این هنرمند اهل شیراز سازنده این کاشی‌ها و نقش مندرج بر آن بوده‌است. هرچند از زندگی این هنرمند اطلاعی در دست نیست. تاریخ ساخته شدن این نقش کاشی بر اساس مندرجات آن، در سال ۱۲۶۳ هجری قمری بوده‌است.

دلیل نام گزاری این دروازه به دلیل نام اراضی سمت شمال آن می باشد. دروازه غار، دروازه ی جنوبی شهر تهران بوده که در زمان ناصرالدین شاه، در ضلع جنوبی برج و باروی شهر، ما بین دروازه ری و دروازه قزوین بنا شد. در گذشته دروازه ی شهرها در ورودی جاده های منتهی به شهر جهت کنترل ورود و خروج به شهر بنا می شد. جاده ای که به سمت دروازه غار منتهی می شد در راستای جنوب به شمال بوده که در حال حاضر به نام خیابان خزانه-شمال نام گزاری شده است. قبل از احداث دروازه، اراضی شمال دروازه، خانه ها و کاروانسراهایی بنا شده بود که ایوان ورودی آنها از جنوب به شمال پشت به کوه های شمیران بوده و غار های کوچک در دل کوه های شمیران را در نظر بیننده تداعی می کرده که همین امر باعث نام گزاری این منطقه به اراضی بلوک غار شده بود. با احداث دروازه در جنوب این اراضی، غار بزرگی درست در وسط کوه های شمیران و زیر قله ی توچال نظر هر بیننده ای که قصد ورود به تهران را داشته جلب می کرد و این دروازه به دروازه غار معروف شد. امروزه با نگاه کردن به این دروازه از سمت خیابان خزانه-شمال که در محل قدیم آن بازسازی شده، وجه تسمیه ی این بنا به زیبایی نمایان است.

• ناصر نجمی (۱۳۷۳)، تهران در گذر زمان، تهران: انتشارات گوتنبرگ
• عبدالعزیز جواهرکلام (۱۳۵۷)، تاریخ طهران، تهران: انتشارات کتابخانه منوچهری