دامغان

نام دامغان از «ده» و «مغان» است. «ده» به معنای روستا است و «مغان» به معنای مگی است. این نام توسط زرتشتیان داده شده که شامل پادشاهانی چون کوروش و داریوش بزرگ از ایران باستان بود.

دامغان، زمانی با نام صد دروازه پایتخت دولت شاهنشاهی اشکانی بوده‌است. قدیمی‌ترین مسجد ایران به نام مسجد تاریخانه «چهل ستون» که ۱۳۰۰ سال قدمت دارد در این شهر قرار دارد. نام کهن دامغان «گومش یا قومش» در کتیبه سارگون دوم آشوری پات نانه آمده‌است یعنی شهری که ۹۹ نگهبان دروازه‌ها دارد. فاصله آن از دریای مازندران هفت روز راه به‌شمار رفته‌است.

دور شهر دامغان دیوارهای ستبری وجود داشته که دو درشکه از کنار هم بر روی دیوار رد می‌شدند. بازمانده‌های آن دیوار هم‌اکنون هم دیده می‌شود؛ و به نام دیوار بارو مشهور است. دامغان دو گونه آب‌وهوا دارد. از جنوب به دشت کویر و از شمال به دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز متصل است. به همین دلیل بیشتر گونه‌های میوه در این شهر می‌رویند.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۵۹٬۱۰۶ نفر (دارای۲۳۴۱۰ خانوار) بوده‌است.

زبان مردم شهرستان دامغان نیز گونه‌ای از زبان فارسی است که با لهجه خراسانی پیوستگی دارد. این گویش در تمامی مناطق این شهرستان یکسان تکلم نمی‌شود. در مناطق شمالی شهرستان دامغان (به جز شهر دیباج)،

به دلیل همجواری با استان مازندران با اندک تفاوت، مردم به لهجه مازندرانی سخن می‌گویند روستاهای جنوبی حاشیه کویر (به جز روستای کوه زر)، تحت تأثیر مناطق مرکزی ایران بوده و به فراوانی لغات و واژه‌های آن مناطق را در تکلم آنان می‌توان دید. زبان روستاهای شرقی دامغان به گویش شاهرودی نزدیک است. دیباجی گویش مردم شهر دیباج است. پژوهشگران زبان‌شناس دیباجی را از گویش‌های حاشیه دریای خزر می‌دانند. گویش دیباجی علی‌رغم داشتن شباهت‌هایی با گویش‌های مجاور خود بویژه نواحی

شمالی، تفاوت‌هایی نیز با آنها دارد. پژوهشگران زبان‌شناس با توجه به قرابت خاص گویش دیباجی با گونه‌های مازندرانی به لحاظ صرفی و نحوی، گویش دیباجی یکی را از گونه‌های مازندرانی می‌دانند.

دامغان به عنوان مرکز اتصال راه‌های ایران شناخته می‌شود؛بدین جهت که جاده تهران مشهد که غرب و شرق ایران را به هم وصل می‌کند و همچنین کریدور جنوب - شمال که بخش‌های شمالی و جنوبی ایران را بهم متصل می‌کند، از دامغان می‌گذرد.

شهر دامغان در مسیر جاده تهران مشهد جاده ۴۴ قرار گرفته و از غرب به شهر تهران و از سمت شرق به شهر مشهد منتهی می‌شود. همچنین جاده ۸۱ دامغان به خرانق جندق و خور به طول ۴۹۴ کیلومتر از راه‌های اصلی رفت‌وآمد به این شهر است.

آب و هوای شهر دامغان به علت وزش بادهای شدید شمالی و بارندگی‌های ناشی از بادهای نواحی گرگان و مازندران زمستان‌ های سرد و تابستان های معتدل دارد.

فصل بهار در شهرستان دامغان آب و هوای معتدل به همراه وزش باد است. بومیان شهرستان دامغان معتقدند که بادهای شهرستان دامغان باعث به ثمر رسیدن و مرغوبیت محصول پستهٔ این شهرستان شده‌است.

پسته مهم‌ترین سوغات شهر دامغان است. وجود آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز برای محصول پسته،

دامغان را به مهم‌ترین قطب تولید پسته در کشور تبدیل کرده‌است. سالانه حجم زیادی از محصول پسته در دامغان برداشت می‌شود و به نقاط مختلف کشور و کشورهای همسایه صادر می‌شود. انواع مختلف این محصول از جمله پستۀ کله‌قوچی، پستۀ قرمز علیان، پستۀ فخری، پستۀ شاهپسند، پستۀ اکبری، پستۀ عباسعلی، پستۀ خنجری و پستۀ احمدآقایی می‌باشند که همگی در دامغان کشت و برداشت می‌شوند.

یکی از مهم‌ترین تفریحگاه های دامغان، چشمه علی است.

تپه‌حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن است و حدود ۷۰۰۰ سال قدمت دارد و تا به حال کاوشهای باستانی در آن صورت گرفته که نشان می‌دهد شهری است که در اثر زلزله بر سر مردمانش خراب شده‌است.

برای اطلاع از سایر آثار تاریخی و طبیعی، به بخش جاذبه های گردشگری رجوع نمایید.

مردم دامغان به دلیل همجواری با منطقهٔ خراسان بزرگ و طبرستان وجود آثار تاریخی و فرهنگی بسیار در این منطقه از وارثین قابل اعتنای فرهنگ و ادب فارسی به حساب می‌آیند. فرهنگ این شهر آمیخته‌ای از فرهنگ اسلامی ایرانی کهنی است که از علل آن می‌توان به قرن‌ها حضور اسلام در این وادی و وجود اولین مسجد ایران، مسجد تاریخانه در این شهر اشاره نمود. اکثریت قریب به مطلق مردم دامغان پیروان شیعهٔ دوازده امامی بوده و وجود فرهنگ قدیمی و غنی عزاداری برای حسین بن علی سالیانه بسیاری از مردم را به این شهر و دیار فرا می‌خواند. فرهنگ دامغان به دلیل همجواری با استان مازندران از آن دیار نیز تأثیر پذیرفته‌است و می‌توان در گفتار دامغانی کلماتی از پارسی قدیم و زبان پهلوی را شناسایی کرد.

آثار تاریخی

• چشمه علی در ۲۵ کیلومتری شمال دامغان که از تفرجگاه‌های شاهان قاجار بود
• مسجد تاریخانه قدیمی‌ترین مسجد ایران
• مسجد جامع
• برج چهل‌دختران
• گنبد زنگوله
• بازار بزرگ دامغان (بازارچه)
• تپه‌حصار
• آرامگاه پیرعلمدار
• امامزاده جعفر
• امامزاده محمد
• برج طغرل مهماندوست
• قلعه گردکوه
• قلعه کوه مهرنگار
• شهر باستانی شامان
• بقایای مرکز ایالت قومس در جنوب روستای قوشه و غرب امیریه
• بارگاه بکیر بن اعین
• خانه لطفی
• دیوار بارو
• هفت تنان-سلطانیه
• روستای و کارونسرای قوشه
• شمس‌آباد - تپه شمس‌آباد

آثار طبیعی

• غار شیربند در شمال روستای جزن
• کویر حاج علی‌قلی
• روستای شمالی با چشمه‌های خروشان و معماری پلکانی به نام بادله کوه
• چشمه پیر خوشتر در شمال شهر کلاته رود بار واقع در شمال دامغان
• سرچشمه دیباج
• تنگه زندان
• گرد کوه
• چشمه قلقل
• تپه های مریخی

قلل مرتفع

• قله چالویی
• قله شاهدار کوه
• قله کرکسی
• قله بادله کوه
• قله منصور کوه

• منوچهری دامغانی - شاعر
• فتحعلی شاه - شاه ایران از دودمان قاجار
• احمد مهدوی دامغانی - پژوهشگر الهیات و ادبیات
• محمدعلی معلم دامغانی - شاعر
• یدالله رؤیایی - شاعر
• علی معلم - نویسنده
• شیخ آهنین - کشتی‌گیر حرفه‌ای ایرانی-آمریکایی
• کامران دانشجو - سیاستمدار
• فرهاد دانشجو - سیاستمدار
• حسن سبحانی - سیاستمدار و استاد دانشگاه تهران
• حسین امیر عبداللهیان - سیاستمدار و دیپلمات
• محمدعلی عالمی - نماینده استان سمنان در دوره سوم مجلس خبرگان رهبری
• سید محمد شاهچراغی - نماینده استان سمنان در دوره چهارم و پنجم مجلس خبرگان رهبری

• جمعیت شهرهای استان سمنان
• شهرستان دامغان
• دانشگاه دامغان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان

پیوند به بیرون

• ایرانشهر
• وبگاه رسمی