خرس سیاه آسیایی

کوهستانهای شهرستان نیکشهر کوهای شوشیم در جنوب سیستان و بلوچستان (ایران) یکی از زیستگاه‌های اصلی این خرس به‌شمار می‌رود و رویشگاه‌های پراکنده درختچه داز و زیتون واقع در بلوچستان شامل مناطق کوهستانی مهرستان، نیک شهر، قصرقند، لاشار، آهوران و رشته کوه بیرک از مهم‌ترین مناطق زندگی خرس سیاه بلوچی است. این خرس در گویش مردم بلوچ با نام‌های «مَم» و «هرس» شناخته می‌شود.

شهرستان رودان در استان هرمزگان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های این گونه ارزشمند در کشور است. در چند سال اخیر تعداد مشاهدات مستقیم، دیده شدن نمایه‌هایی مانند رد پا و مدفوع و گزارش‌های مردمی از خرس سیاه آسیایی و پلنگ در شهرستان افزایش مستمری داشته‌است. بر اساس بررسی‌های به عمل آمده به نظر می‌رسد این امر بیش از آن که حاصل افزایش تعارض میان انسان و این دو جانور ارزشمند باشد، نتیجه افزایش جمعیت به علت بهبود شرایط زیستی آن‌ها است.

کاهش چشمگیر بارندگی‌ها از سال ۱۳۷۶ به بعد، در حالی که تصور می‌شود بایستی شرایط زیست جانوران را بحرانی تر کند، در برخی مناطق به احیای زیستگاه‌های خرس سیاه کمک کرده‌است. مناطق کوهستانی به دلیل عدم توانایی جذب آب فراوان در سفره‌های زیر زمینی خود، در برابر خشکسالی بسیار آسیب پذیرتر نشان داده و اکثر چاه‌ها خشک شده و بسیاری باغ‌ها از بین رفته‌اند. این امر باعث تسریع در مهاجرت روستاییان شده‌است به گونه‌ای که بیش از ۹۰ درصد ساکنان این مناطق دور افتاده، در ۱۰ سال اخیر به روستاهای دیگر و شهرها مهاجرت کرده‌اند. راه‌های روستایی متروکه شده و درخت‌های خرما که دارای سازگاری بیشتری در برابر بی آبی هستند باقی‌مانده‌اند. به این ترتیب زیستگاه‌ها پیوستگی خود را بار دیگر به دست آورده غذای کافی نیز در دسترس خرس سیاه قرار گرفته‌است. علاوه بر این افزایش نسبی بارندگی‌ها در چند سال اخیر، بهبود عملکرد محیط بانان و گشت و کنترل‌های منظم و مستمر، آگاه‌سازی جوامع محلی، بهبود فرهنگ محیط زیستی مردم و حساس شدن نسبت به وضعیت گونه‌های جانوری، به افزایش جمعیت و کاهش تلفات کمک شایانی کرده‌است. در حال حاضر تقریباً در تمامی مناطق کوهستانی شهرستان حضور خرس سیاه اثبات شده‌است. در دو هفته اخیر(۳۰ دی ۱۳۹۲)، دو قلاده توله خرس در روستای برنطین، رد پای یک قلاده خرس سیاه در روستای فاریاب و یک قلاده در روستای بادافشان دیده شده‌است.

خرس سیاه آسیایی هم‌اکنون در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN RED LIST) در طبقه در آستانه انقراض (CR) قرار دارد و هیچ آمار مشخصی از تعداد اندک باقی‌مانده جمعیت این گونه در کشور در دست نیست.

• خرس یقه‌دار در چنگال انقراض