خاک صنعتی

از واژه رس، بسته به کاربرد آن، چنین برداشت‌هایی می‌شود:

• از دیدگاه کانی‌شناسی به گروه خاصی از خانواده کانی‌های سیلیکاته ورقه‌ای که دارای یون OH- در ساختمان خود دارند، گفته می‌شود.
• در رسوب‌شناسی باتوجه به اندازه ذرات تعریف می‌شود.
• در سنگ شناسی رسوبی به سنگ‌هایی گفته می‌شوند که یکی از ویژگی‌های بالا یا هر دو را داشته باشند.
• در کشاورزی نیز به خاکی که جاذب خوب آب باشد و گیاهان در آن خوب رشد کنند خاک رس اطلاق می‌گردد.

تعریف رس به‌عنوان یک سنگ دشوار است، زیرا مواد گوناگون دیگری نیز در ترکیب این سنگ‌ها شرکت دارند و از اینرو تعریف می‌بایستی تا حدودی کلی باشد. مثلاً می‌توان گفت رس خاکی است طبیعی، مواد آن ریزدانه و عموماً از گروهی کانی‌های متبلور مرسوم به کانی‌های رسی و کانی‌های بی شکل به‌نام آلوفین تشکیل شده‌است.

بسیاری از رس‌ها چنانچه رطوبت به خود گیرند، ویژگی شکل پذیری نشان می‌دهند. رس به‌عنوان واژه مشخص‌کننده اندازه، معرف ریزترین ذرات است. بیشترین اندازه دانه‌های رس در درجه بندی‌های گوناگون مقادیری ناهمسان دارد. پژوهشگران خاک‌شناس و کانی شناسان، بیشتر ۲ میکرون را بالاترین مرز اندازه ذرات می‌دانند در حالی که مقیاس معروف Vent Worth (۱۹۲۲) رس را ماده‌ای با ذرات ریزتر از ۴ میکرون تعریف می‌کند. برخی از رس‌ها در اثر دما، ویژگی‌های سختی، نفوذپذیری و رنگ‌های زیبا به‌دست می‌آورند که سبب کاربرد آن‌ها در صنعت می‌گردد.

هر کشوری با توجه به توسعه یافتگی محصولاتی که مواد اولیه آن‌ها وابسته به رس است و نگاهش به صنعت، برای خود یک دسته‌بندی برای رس‌های صنعتی دارد. ایالات متحده که سابقه طولانی در به کارگیری خاک‌های صنعتی دارد انواع خاک‌های صنعتی رسی را به شکل زیر دسته‌بندی می‌کند. این دسته‌بندی در برخی از کشورهای دیگر هم به‌کار گرفته می‌شود. خاک‌های صنعتی یا رس‌ها در این دسته‌بندی در شش گروه قرار می‌گیرد:

1. رس معمولی و شیل
2. -بال‌کلی
3. خاک نسوز
4. بنتونیت
5. فولرارث یا گل سرشور
6. کائولن

در ایران با توجه به منابع خاک‌های صنعتی و رس‌ها و کاربری آن‌ها توصیه می‌شود که خاک‌های صنعتی به شکل زیر دسته‌بندی شوند:

1. رس‌های کائولینیتی و نسوز
2. رس‌های بنتونیتی
3. رس‌های معمولی یا نیمه صنعتی

• خاک
• زمین شناسی